Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
109 treff

Bokmålsordboka 1 oppslagsord

Nynorskordboka 108 oppslagsord

herre 1

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt herra, herri, av gammallågtysk herro, komparativ av her ‘fornem’; jamfør herleg (1

Tyding og bruk

  1. Døme
    • herre konge!
    • bli herre over heile landet;
    • dei høge herrane i Kreml og Washington
  2. overhovud for huslyd;
    Døme
    • tene to herrar;
    • vere herre i huset;
    • vere herre i eige hus;
    • vere sin eigen herre
  3. Døme
    • te seg som ein herre;
    • mine damer og herrar;
    • ein herre på byen;
    • eit trimparti for herrar
  4. brukt som særnamn: Gud
    Døme
    • Herren vår Gud;
    • Herren vere med deg!
    • i genitiv brukt for å forsterke ei utsegn
      • eit herrens vêr;
      • for mange herrens år sidan;
      • kva i herrens namn er dette?

Faste uttrykk

  • leve herrens glade dagar
    vere sorglaust oppteken med fest og moro
  • vere/bli herre over
    meistre
    • vere herre over situasjonen
Artikkelside

hengjebru, hengebru

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

bru med eit beresystem av kablar eller kabelbuntar som er spente ut mellom høge pilarar eller tårn
Artikkelside

hindre

hindra

verb

Opphav

norrønt hindra

Tyding og bruk

  1. vere i vegen for;
    Døme
    • eit høgt piggtrådgjerde hindra dei i å kome vidare;
    • høge bustadblokker hindrar utsikta
  2. hefte, seinke
    Døme
    • dårleg vêr hindra arbeidet;
    • hindre trafikken
  3. Døme
    • hindre krig;
    • ho greidde ikkje å hindre henne frå å gjere det;
    • han greidde å hindre at skipet gjekk på grunn
Artikkelside

hest

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt hestr

Tyding og bruk

  1. hovdyr av slekta Equus som blir brukt til trekk-, ride- og kløvdyr;
    Equus caballus
    Døme
    • køyre med hest og vogn;
    • sitje til hest;
    • slite som ein hest
  2. hanndyr av hest (1)
    Døme
    • var det hest eller merr?
  3. i sjakk: springar (2)
  4. gymnastikkapparat med fire bein til å hoppe over;
    jamfør bøylehest
  5. Døme
    • ein motor på 10 hestar
  6. brukt som etterledd i samansetningar som nemner visse dyr
  7. brukt som etterledd i samansetningar som nemner menneske
  8. brukt som etterledd i samansetningar som nemner ting

Faste uttrykk

  • apostlanes hestar
    føtene
    • ta i bruk apostlanes hestar av klimaomsyn
  • ikkje ti ville hestar
    absolutt ingen eller ingenting
    • ikkje ti ville hestar kunne få henne til å gå dit
  • kome seg opp på hesten igjen
    prøve på nytt etter eit nederlag
    • laget satsar på å kome seg opp på hesten igjen etter tapet på heimebane
  • satse på feil hest
    gå inn for noko som viser seg å bli mislykka
  • setje seg på sin høge hest
    te seg på ein overlegen, hoven måte
  • trojansk hest
    • (opphavleg om den hole trehesten som grekarane gøymde seg i slik at dei kunne koma skjult inn i Troja) fiendsleg element, person eller gruppe som finst i løynd og som kan vise seg å vere farleg for omgjevnadene
    • skadeleg programkode som er skjult i eit legitimt dataprogram
Artikkelside

bustønad

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

offentleg stønad til personar eller familiar med høge buutgifter i høve til inntektene
Artikkelside

dunkjevle

substantiv inkjekjønn eller hokjønn

Opphav

av dun (1

Tyding og bruk

slekt av høge, fleirårige vassplanter med kjevleforma aks;
Typha
Artikkelside

hakeslepp

substantiv inkjekjønn

Opphav

av hake (1

Tyding og bruk

måpande uttrykk med open munn og hangande hake
Døme
  • kva utløyste hakesleppet?

Faste uttrykk

  • få hakeslepp
    bli så overraska at ein måper
    • han fekk hakeslepp av den høge prisen
  • gje hakeslepp
    overraske
    • meiningsmålingar kan gje hakeslepp
Artikkelside

eksellense

substantiv hankjønn

Opphav

frå latin ‘prakt’; jamfør eksellere

Tyding og bruk

tidlegare brukt i tiltale til og omtale av personar i enkelte høge stillingar
Døme
  • presidentar, eksellensar og politisk elite;
  • Hans Eksellense
Artikkelside

bustadhai

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

person som leiger ut bustader til høge prisar
Artikkelside

barbesøk

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

opphald, besøk i ein bar (1
Døme
  • høge rekningar etter barbesøk
Artikkelside
Side 6 av 11