Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
78 treff

Bokmålsordboka 6 oppslagsord

Nynorskordboka 72 oppslagsord

vi, me

pronomen

Opphav

truleg med innverknad frå svensk og dansk, me truleg av norrønt mit ‘vi to’, jamfør òg norrønt vit, mit ‘vi to’, vi; oss dativ og akkusativ av norrønt vér, mér ‘vi’

Tyding og bruk

  1. brukt av talaren om seg sjølv og alle i nærleiken, i same stilling og liknande: 1. person fleirtal; jamfør vår (2
    Døme
    • vi to;
    • vi som er her;
    • vi arbeidarar;
    • stakkars oss!
    • hjelp oss!
    • tenk litt på oss
    • brukt på vegner av ein institusjon, eit firma og liknande
      • vi takkar for førespurnaden
    • allmenngjerande
      • vi finn alltid unnatak – det finst
    • som substantiv
  2. brukt for 1. person eintal som kongeleg fleirtal
    Døme
    • Vi Olav 5.
    • brukt av talarar, journalistar og liknande
      • først vil vi nemne
    • ofte skjemtande
      • no skal vi sjå
  3. særleg til barn eller pasient;
    brukt i staden for du, de
    Døme
    • kom skal vi ta tran;
    • korleis har vi det i dag?

Faste uttrykk

  • det store vi
    det store fleirtalet
Artikkelside

vente 2

venta

verb

Opphav

norrønt vænta; av von (1

Tyding og bruk

  1. halde seg i ro;
    Døme
    • stå og vente (utanfor);
    • pasientane lyt vente;
    • vent og sjå!
    • berre vent – eg finn deg nok!
    • vente med middagen;
    • vente på noko;
    • vente til alle er komne
  2. vere budd, klar, ferdig
    Døme
    • middagen ventar
    • i presens partisipp:
      • hoppe inn i ein ventande bil
  3. rekne med (som sannsynleg)
    Døme
    • vente gjester (til kvelds);
    • vente barn;
    • dei hadde ikkje venta (seg) eit slikt svar;
    • det var ikkje anna å vente
      • ho er ventande i morgon – ho kjem (truleg) i morgon

Faste uttrykk

  • venta seg
    (om kvinne) skal føde (barn)
Artikkelside

verbal 1

substantiv inkjekjønn

Opphav

av verbal (2

Tyding og bruk

setningsledd som utgjer kjernen i eit predikat (2), og som er eit tidsbøygd verb (med mogleg partisipp eller infinitiv)
Døme
  • finn verbalet i setninga
Artikkelside

utveg

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

  1. høve eller måte til å løyse noko på;
    Døme
    • naudutveg;
    • eg finn, ser ingen utveg ut av uføret;
    • det skal nok bli ein utveg (til ferietur);
    • prøve alle utvegar;
    • dette er siste utveg(en)
  2. veg, reise heimanfrå
    Døme
    • utveg og heimveg;
    • vere i el. på utvegen
Artikkelside

ute

adverb

Opphav

norrønt úti; av ut

Tyding og bruk

  1. under open himmel, i friluft, utandørs
    Døme
    • gå ute og fryse;
    • liggje ute;
    • barna er ute og leiker;
    • eg finn dei korkje ute eller inne;
    • ute på trappa
  2. utanfor sitt vanlege hus, hylster, dekke eller liknande
    Døme
    • kjuklingen er ute av skalet;
    • skjorteflaket heng ute
    • i overført tyding: utanfor ein vanleg eller tidlegare tilhaldsstad
      • han er ute or soga;
      • eg er ute av stand til å skjøne det;
      • vere ute av seg (av sorg) – heilt fortvilt
  3. ikkje heime, ikkje til stades
    Døme
    • sjefen er ute;
    • vere ute og handle;
    • ete ute (på restaurant e l)
    • han var ute under krigen – utanlands
  4. unna eit visst utgangspunkt;
    Døme
    • ute på fjorden, åkeren;
    • ute på kjøkenet
    • ved eller nærmare havet
      • ute ved kysten;
      • ute på øyane
  5. i verksemd, på ferde, til stades
    Døme
    • vere tidleg, seint ute – med å kome, med å utvikle seg e l;
    • ho er ute med strekane sine;
    • han er ute og skriv i avisa att;
    • vere ute etter revansje;
    • når ulykka er ute
  6. Døme
    • vere ute for eit uhell, for ein svindlar
  7. Døme
    • fristen, eventyret er ute;
    • før året er ute;
    • det er ute med meg – eg er fortapt, ferdig

Faste uttrykk

  • ille ute
    i fare, i vanskar
  • vere ute etter
    prøve å treffe (nokon); prøve å få has på
Artikkelside

unemneleg

adjektiv

Tyding og bruk

  1. som ein ikkje finn ord for;
    ikkje til å skildre
    Døme
    • unemneleg naud, redsle, lengt – useieleg, sterk;
    • ei unemneleg kjensle – vag, udefinerleg
  2. som ikkje kan nemnast med sitt rette namn
    Døme
    • dei unemnelege – underbuksene
  3. ikkje nemneverdig;
    Døme
    • unemneleg (med) nedbør
Artikkelside

tvibrent 2

interjeksjon

Opphav

førsteleddet av tvi på grunn av at ein spytta og sa tvi når ein fann nokon

Tyding og bruk

sagt når ein finn nokon i gøymeleik
Døme
  • tvibrent Per!
Artikkelside

tunderbjørk

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

bjørk der ein finn tunder
Artikkelside

sjølvtykke

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

eige tykke;
det ein sjølv finn for godt
Artikkelside

samlar

substantiv hankjønn

Opphav

av samle

Tyding og bruk

  1. person som samlar (på noko)
    Døme
    • frimerkesamlar;
    • kunstsamlar;
    • mynten har stor verdi for samlarar;
    • mange naturfolk lever som samlarar – lever av det dei finn i naturen
  2. greie, ting til å samle noko i eller som samlar noko
    Døme
    • støvsamlar
Artikkelside
Side 6 av 8