Avansert søk

Vanleg søk

Bokmålsordboka 37 oppslagsord

nærværende

adjektiv

Betydning og bruk

som er til stede
Eksempel
- de nærværende representantene
som er framme i bevisstheten
Eksempel
- ha frihetsidealet nærværende i sinnet
som en har for seg i øyeblikket
Eksempel
- nærværende tekst;
- i nærværende sak
- brukt som substantiv:
  menneskenaturens opptatthet av det nærværende

Faste uttrykk

for nærværende
for øyeblikket, nå

Artikkelside

nattverdssakrament

substantiv intetkjønn

Betydning og bruk

hellig handling i den kristne kirken hvor en tar imot et symbolsk måltid framme ved alteret;

jamfør nattverd

Artikkelside

nedenfor, nedafor

preposisjon

Betydning og bruk

lenger nede enn
Eksempel
- hun bor nedenfor stasjonen
brukt som adverb: lenger nede på siden, lenger framme i boka, artikkelen eller lignende
Eksempel
- se nedenfor;
- loven er omtalt nedenfor

Artikkelside

ildlinje

substantiv hankjønn eller hunkjønn

Betydning og bruk

fremste linje i kamp;
skuddlinje
Eksempel
- sivile risikerer å komme i ildlinja;
- være helt framme i ildlinja
situasjon hvor en er utsatt for angrep eller kritikk;
skuddlinje
Eksempel
- han havnet i ildlinja i meningsutvekslingen

Artikkelside

inne

adverb

Opphav

norrønt inni; i betydningen ‘på moten’ fra engelsk

Betydning og bruk

i det indre av, innenfor grensen av noe (i hus, rom eller lignende)
Eksempel
- holde seg inne;
- inne i byen;
- bo inne i landet;
- høre bråk inne i huset;
- er far din inne?
nære ved
Eksempel
- inne ved land
ved målet;
framme (5)
Eksempel
- vi var inne ved vannet klokka ti
om tid: inntruffet, kommet
Eksempel
- tiden var inne til å avslutte
kjent med, innvidd
Eksempel
- være godt inne i sakene
på moten;
in
Eksempel
- gjenbruk er inne for tiden

Faste uttrykk

ha formen inne
være i form
holde seg inne med
sørge for å være god venn med
det er best å holde seg inne med sjefen
sitte inne med
rå eller disponere over;
ha
sitte inn med kunnskap om litt av hvert
sitte inne
være i fengsel
sitte langt inne
være vanskelig å oppnå
seieren satt langt inne
stå inne for
garantere for
være inne på
snakke om

Artikkelside

forut for sin tid

Betydning og bruk

lenger framme i utvikling enn samtiden;

Se: forut

Eksempel

filmen var forut for sin tid

Artikkelside

frammenfor, frammafor, fremmenfor

preposisjon

Betydning og bruk

på framsiden av;

lenger framme enn

Eksempel

frammenfor huset

Artikkelside

grill

substantiv hankjønn

Opphav

gjennom engelsk, fra fransk; av latin craticula ‘rist’, diminutiv av cratis ‘flettverk’

Betydning og bruk

element i stekeovn som steker mat raskt ved sterk varmestråling
Eksempel
- komfyr med grill
frittstående innretning med rist til å steke mat på over sterk varme (av kull, gass eller elektrisitet);
jamfør utegrill
Eksempel
- legge pølser på grillen
spisested (eller rom i restaurant) der det blir servert matretter fra grill (2)
Eksempel
- sitte i grillen på Bristol
gitter framme på bil til luftkjøling;
jamfør kjølegrill

Artikkelside

framtung, fremtung

adjektiv

Betydning og bruk

(for) tung framme

Eksempel

en framtung bil

Artikkelside

frontlaster

substantiv hankjønn

Betydning og bruk

lesseapparat montert framme på traktor eller lignende

Eksempel

traktor med frontlaster med pallegafler montert på

Artikkelside

Nynorskordboka 63 oppslagsord

hals

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt hals

Tyding og bruk

kroppsdel mellom hovudet og resten av kroppen
Døme
- strekkje hals for å sjå betre;
- leggje armane om halsen på nokon;
- kaste seg om halsen på nokon
svelg (2, 1), strupe (1
Døme
- ha trong hals;
- fukte halsen;
- få noko i halsen;
- stå med gråten i halsen
(del av) klesplagg som skal dekkje halsen
Døme
- skjorta er litt vid i halsen;
- genser med høg hals;
- ta på seg ein hals før ein går ut i kulda
smalnande del som minner om ein hals (1);
smalt parti, til dømes om landskap
Døme
- halsen på ein gitar
- - felehals
  - flaskehals
  - lårhals
  - myrhals
  - tannhals
smalnande del fram mot stamnen på ein båt; jamfør båthals
Døme
- sitje framme i halsen
(tau eller talje til å feste) fremste, nedste hjørnet på eit segl
Døme
- liggje for babords halsar
brukt nedsetjande som etterledd i samansetningar: uvørden person
- - lygnhals
  - skrikhals
  - slukhals
  - vågehals

Faste uttrykk

av full hals
med så mykje stemme ein har;
så høgt ein kan
syngje av full hals
få/ha opp i halsen
vere lei av;
ha fått nok av noko eller nokon
eg har fått dei langt opp i halsen
gje hals
- om hund: gøy
- kaste opp
hals over hovud
snøgt og utan førebuing;
hovudstups
kross på halsen!
æresord!
med krum hals
med stor kraft og sterk vilje
vi gjekk laus på problemet med krum hals
over hals og hovud
snøgt og utan førebuing;
hovudstups
på sin hals
med liv og sjel
dei er fotballfans på sin hals
setje latteren i halsen
brått synast at noko ikkje er morosamt lenger
vri halsen om på
gjere det av med nokon;
drepe
viss du ikkje teier no, vrir eg halsen om på deg!

Artikkelside

nattverdssakrament

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

heilag handling i den kristne kyrkja der ein tek imot eit symbolsk måltid framme ved altaret;

jamfør nattverd

Artikkelside

midtkonsoll

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

kontrollpanel mellom bilseta framme i bilen til å styre funksjonar som klimaanlegg, navigasjon og radio, ofte med plass til oppbevaring

Døme

leggje mobiltelefonen i midtkonsollen;
girspaken er plassert i midtkonsollen

Artikkelside

att

adverb

Opphav

norrønt aptr

Tyding og bruk

attover, bakover, tilbake, bak (3, 5);
akter;
jamfør att å ende og att å bak
Døme
- gå att i båten;
- han sprang utan å sjå seg att
tilbake til same staden;
igjen (1)
Døme
- kome heim att;
- ho fekk att det ho hadde lånt bort
tilbake, igjen (2) (på same staden)
Døme
- stå att;
- sitje att (på skulen)
om rest eller leivning: igjen (2)
Døme
- gløyme att noko;
- er det langt att før vo er framme?
- kaste det som vart att;
- no står det berre att å seie takk
som hender ein gong til;
på nytt;
igjen (3)
Døme
- dei har spurt etter deg att;
- friskne til att;
- dei har byrja å røre på seg att;
- så sette ho seg att;
- gjere noko opp att og opp att
om tilhøve eller tilstand som er slutt eller blir oppretta på nytt: igjen (4)
Døme
- finne att;
- kjenne att;
- nå nokon att;
- rive ned att;
- byggje opp att;
- reise seg att
om stenging, fylling eller dekking av ei opning og liknande: igjen (5)
Døme
- late att døra;
- kneppe att frakken;
- knyte att sekken;
- fylle att holet;
- vegen snødde att
(til) vederlag (for);
igjen (6)
Døme
- ha noko att for bryet;
- få mykje att for pengane

Faste uttrykk

att fram
bak fram;
bakvend
ta på seg genseren att fram
att og fram
- i rørsle mellom to punkt;
  fram og tilbake (1)
  gå att og fram på vegen
- om og men
  det var mykje att og fram før dei bestemte seg
gje att
- om handel: gje vekslepengar
  gje att på ein tiar
- fortelje att;
  referere (2)
  gje att noko ein har høyrt
gå att
- vise seg etter døden
  historier om døde som går att
- vise seg på nytt (fleire gonger);
  stadig dukke opp
  ei formulering som går att i mange avtalar
halde att
- hindre ei rørsle framover;
  bremse ei utvikling
  regjeringa tek ansvar ved å halde att på pengebruken
- ikkje sleppe frå seg
  forfattaren veit å halde att dei siste brikkene i krimgåta;
  visse typar utstyr blir stadig haldne att i leveransane
sitja att
måtte bli att på skulen etter skuletid som straff;
sitje igjen
vite korkje att eller fram
vere rådvill, vere forvirra
han vart så forferda at han verken visste att eller fram

Artikkelside

kysehatt

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

hatt med brei brem framme og på sidene som kan knytast med band under haka

Artikkelside

knuteros

substantiv hokjønn

Opphav

jamfør ros (

Tyding og bruk

hudsjukdom som gjev feber og ømme raude knutar, særleg framme på leggene

Artikkelside

fram

adverb

Opphav

norrønt fram(m) av adjektivet framr ‘god, gjæv’; jamfør fremre og fremst

Tyding og bruk

i den leia ein ser eller fer;
framover, mot eit visst mål, ofte med overført tyding
Døme
- fare fram;
- ture fram;
- kome seg fram i verda;
- sjå noko fram for seg;
- prøve seg fram;
- gå fram til husa
utover i tida;
vidare, lenger
Døme
- fram gjennom tidene;
- lenger fram på våren;
- fram mot jul;
- når det lid fram i veka
til endes, til målet
Døme
- det er langt fram enno;
- nå fram;
- kome fram;
- kjempe fram ei sak;
- hjelpe nokon fram i livet;
- bere fram eit foster;
- avle fram paprika
til syne, ut i dagen, ut, til stades
Døme
- bryte fram;
- gro fram;
- piple fram;
- finne fram noko frå skapet;
- by fram mat;
- stige fram;
- vise seg fram;
- lokke fram noko eller nokon;
- leggje fram ei sak;
- seie fram ei helsing;
- stotre fram eit ord;
- tydinga går fram av samanhengen;
- sanninga skal fram
framme
Døme
- lenger fram i kupeen

Faste uttrykk

att og fram
- i rørsle mellom to punkt;
  fram og tilbake (1)
  gå att og fram på vegen
- om og men
  det var mykje att og fram før dei bestemte seg
beint fram
- nett som det er framstilt
  stave eit ord beint fram;
  ei keisam historie om ein les ho beint fram
- ikkje vanskeleg;
  problemfri;
  lett (2);
  beintfram (2)
  vegen ut av dette uføret er ikkje enkel og beint fram
- utan atterhald;
  med reine ord;
  beintfram (3)
  seie si meining beint fram
- rett og slett;
  verkeleg (3), sanneleg
  dette er beint fram trist;
  ho er beint fram ikkje til å stogge;
  eg tykkjer beint fram at …
fram og tilbake
- i rørsle mellom to punkt;
  att og fram (1)
  fram og tilbake i tid;
  bilane køyrer fram og tilbake
- for og imot
  eg har tenkt mykje fram og tilbake på kva eg skal gjere
få/ha fram
gjere kjent;
understreke
få fram kva ein meiner;
ho vil ha fram alle sider ved saka
halde fram
- gå vidare, føre vidare, ikkje slutte
- hevde (1, 2)
  han heldt fram at han hadde vunne saka
sjå fram til
gle seg til, vente på noko
ho ser fram til å samarbeide med dei
stå fram
vise seg, tre fram
han stod fram som ein angrande syndar

Artikkelside

inne

adverb

Opphav

norrønt inni; i tydinga ‘på moten’ frå engelsk

Tyding og bruk

i det indre av, innanfor grensa av noko (i hus, rom eller liknande)
Døme
- halde seg inne;
- inne i byen;
- bu inne i landet;
- det var nokon inne i huset;
- det var ingen inne
nær ved, attmed
Døme
- båten låg inne ved land
ved målet;
framme (5)
Døme
- dei var inne i byen klokka ti
om tid: komen, innleidd
Døme
- tida er inne;
- ei ny tid er inne
kjend med, innvigd
Døme
- vere godt inne i ei sak
på moten;
in
Døme
- gjenbruk er inne for tida

Faste uttrykk

ha forma inne
vere i form
halde seg inne med
syte for å vere god ven med
det er best å halde seg inne med sjefen
sitje inne med
rå eller disponere over;
ha
sitje inn med alle svara
sitje inne
vere i fengsel
sitje langt inne
vere vanskeleg å oppnå
sigeren sat langt inne
stå inne for
garantere for
vere inne på
snakke om

Artikkelside

forut for si tid

Tyding og bruk

lenger framme i utvikling enn samtida;

Sjå: forut

Døme

musikken var forut for si tid

Artikkelside

første, fyrste 2

adjektiv

Opphav

same opphav som først (

Tyding og bruk

som er nummer éin i ei rekkjefølgje;
rekkjetal til éin (1.)
Døme
- for første gong;
- ta det første steget;
- første mai;
- første verdskrigen;
- i første omgang;
- eit første steg på vegen
- brukt som substantiv
  ho vil støtt vere den første;
  dei siste skal bli dei første;
  det første som eg hugsar;
  for det første vil eg ikkje, for det andre kan eg ikkje
lengst framme, best, viktigast
Døme
- kome i første rekkje;
- reise på første klasse;
- det første og mest grunnleggjande prinsippet

Faste uttrykk

aller første
før alt anna (i ei rekkjefølgje)
dette var den aller første konserten deira
første og beste
som er det første ein finn utan omsyn til kvalitet
han valde den første og beste sykkelen han kunne finne
med det første
snart; førebels

Artikkelside

Side 2 av 7

Resultat per side: