Avansert søk

Vanleg søk

Bokmålsordboka 10978 oppslagsord

puristisk

adjektiv

Betydning og bruk

som er preget av purisme (1)
Eksempel
- islandsk språkpolitikk er puristisk
som er preget av purisme (3)
Eksempel
- puristisk tradisjonsmusikk

Artikkelside

purist

substantiv hankjønn

Betydning og bruk

person som er tilhenger av purisme (1);
språkrenser
maler innenfor kunstretningen purisme (2)
person som ikke vil blande inn noe nytt eller fremmed
Eksempel
- han er ingen musikalsk purist

Artikkelside

påkommende

adjektiv

Betydning og bruk

som dukker opp

Eksempel

påkommende oppgaver

Faste uttrykk

i påkommende tilfeller
i situasjoner der det er nødvendig

Artikkelside

påhengt

adjektiv

Betydning og bruk

som er hengt på
Eksempel
- påhengt pynt
unaturlig, kunstig (2)
Eksempel
- filmens happy ending virker påhengt

Artikkelside

pæreblits

substantiv hankjønn

Betydning og bruk

slags blits der lyskilden er en glasspære i en liten reflektor;

jamfør elektronblits

Artikkelside

påklistret, påklistra

adjektiv

Betydning og bruk

som er klistret på
Eksempel
- en påklistret lapp
i overført betydning: som viser seg på en falsk måte
Eksempel
- et påklistret smil

Artikkelside

påløpen

adjektiv

Opphav

av påløpe

Betydning og bruk

om utgifter: som er kommet i tillegg

Eksempel

påløpne renter

Artikkelside

være på

Betydning og bruk

med trykksterkt ‘på’: være våken og engasjert;

Se: på

Eksempel

hun er alltid på

Artikkelside

påminner

substantiv hankjønn

Betydning og bruk

noe som minner en på noe

Eksempel

rapporten er en påminner om at økonomiske nedgangstider rammer skjevt

Artikkelside

stå på

Betydning og bruk

Se: på, stå

hende, foregå
Eksempel
- hva er det som står på her?
- bråket sto ikke lenge på før politiet kom
henge i;
jobbe hardt
Eksempel
- de jobber og står på for å rekke fristen

Artikkelside

Nynorskordboka 11781 oppslagsord

påhalden

adjektiv

Tyding og bruk

uthaldande
Døme
- han var påhalden i arbeidet
gjerrig, knipen, atterhalden
Døme
- fondet er påhalde med lån og tilskot

Faste uttrykk

med påhalden penn
- med handa på pennen medan ein annan skriv under for ein;
  forkorta m.p.p.
- under styring frå andre
  historieskriving med påhalden penn

Artikkelside

påfallande

adjektiv

Opphav

gjennom dansk; frå tysk auffallend

Tyding og bruk

påtakeleg, uvanleg, merkeleg

Døme

likskapen er påfallande;
påfallande åtferd

brukt som adverb:
- oppføre seg påfallande

Artikkelside

putte

putta

verb

Opphav

jamfør engelsk put

Tyding og bruk

stikke eller leggje (i noko)
Døme
- putte noko i lomma;
- han puttar ballen i mål
plassere
Døme
- bli putta i fengsel;
- dei har putta millionar inn i prosjektet
i golf: slå put
Døme
- den siste ballen er putta i hol nummer atten

Artikkelside

pusk

substantiv inkjekjønn

Opphav

jamfør pjusk (

Tyding og bruk

rusk, støv
Døme
- eit pusk på auget
dårleg stell, stakkarsdom
Døme
- det er berre pusk med meg

Artikkelside

puristisk

adjektiv

Tyding og bruk

som er prega av purisme (1)
Døme
- islandsk måldyrking er puristisk
som er prega av purisme (3)
Døme
- ha eit puristisk syn på kva folkemusikk er

Artikkelside

pur

adjektiv

Opphav

gjennom fransk; frå latin purus ‘rein’

Tyding og bruk

rein, ekte, ublanda
Døme
- purt gull;
- pur glede;
- av pur vondskap;
- alt han seier er pure sanninga
brukt som adverb: heilt, svært
Døme
- ho var pur ung

Artikkelside

på

preposisjon

Opphav

av norrønt upp á ‘opp på’

Tyding og bruk

brukt om plassering mot eit underlag eller inntil noko
Døme
- maten står på bordet;
- sitje på benken;
- liggje på stranda;
- lese på senga;
- biletet heng på veggen;
- stå på ei liste
brukt om plassering i noko
Døme
- det er vatn på flaska;
- ha pengar på lomma
brukt ved nemning for lokalitet, område eller liknande
Døme
- bu på ein gard;
- vere ute på sjøen
brukt ved namn på øyar og dei fleste byane i innlandet
Døme
- vere heimehøyrande på Stord;
- bu på Lillehammer
brukt ved nemning av lokale, institusjon eller liknande
Døme
- gå på konsert;
- vere på skulen;
- dei er ute på byen
brukt ved ord for kroppsdel
Døme
- kome seg på beina;
- stå på hendene;
- ha hår på brystet;
- træ ein ring på fingeren
brukt ved ord for transportmiddel
Døme
- setje seg på sykkelen;
- gå på ski;
- om bord på båten
brukt for å vise tilknyting mellom del og heilskap
Døme
- taket på huset;
- ulla på sauen;
- enden på visa
brukt ved nemningar for eigenskapar i forhold til noko anna
Døme
- breidda på vegen;
- fargen på veggen;
- storleiken på beløpet
brukt i uttrykk som nemner relasjon, situasjon eller liknande
Døme
- gleda er på mi side;
- ta noko på seg;
- helse på nokon;
- vente på noko;
- få tid på seg;
- kjenne noko på seg;
- sove på saka;
- vere ekspert på fleire område;
- resultatet er på nivå med det i fjor
brukt i tidsuttrykk
Døme
- midt på dagen;
- på sine gamle dagar;
- gjere noko på ein time;
- hytta har ikkje vore i bruk på år og dag;
- eg har ikkje vore der på mange år
brukt for å indikere ei rekkje;
etter (2, 8)
Døme
- tusen på tusen;
- gong på gong
brukt ved ord som nemner årsak, middel eller måte
Døme
- på eigen kostnad;
- vere på jakt;
- klare seg på eit vis;
- ta fisk på garn;
- skyte på langt hald;
- truge nokon på livet;
- køyre på høggir;
- krevje husleige på forskot;
- lese bøker på engelsk;
- spele eit stykke på oppmoding frå publikum
med omsyn til
Døme
- stor på vokster;
- på godt og vondt
med hjelp av
Døme
- motoren går på bensin;
- konkurrere på kvalitet
brukt ved talstorleikar
Døme
- ein fisk på to kilo;
- ein sum på 1 000 kr;
- ein periode på minimum ti år
brukt ved fordeling
Døme
- det blir 200 kr på kvar
brukt ved rørsle eller flytting av noko
Døme
- lyfte på hatten;
- gløtte på døra
om det å sanse eller vende seg til: i retning av noko eller nokon;
mot
Døme
- rope på nokon;
- sjå på tv;
- han tittar på henne
brukt som verbalpartikkel
Døme
- drive på med noko;
- det fryser på;
- det stod ikkje lenge på;
- det tok hardt på;
- vinden står på;
- kan eg sitje på med deg?
- slå på radioen
brukt saman med verb i uttrykk med ‘seg’
Døme
- kle på seg;
- la vente på seg;
- han har lagt på seg
brukt som adverb: i aktiv tilstand
Døme
- tv-en er på;
- lyset står på

Faste uttrykk

ha noko på nokon
skulde nokon for noko ugunstig eller ulovleg
politiet har noko på han
likne på
sjå ut som
han liknar på mor si
på fote
i orden, i tilfredsstillande tilstand
få noko på fote;
hjelpe nokon på fote;
kome seg på fote att
på førehand
i førevegen;
føreåt, tidlegare
skrive kontrakt på førehand;
eg fekk ingen informasjon på førehand
på grunn av
som følgje av;
forkorta pga.
brua er stengd på grunn av uvêret
på kryss og tvers
i alle retningar
dei søkte gjennom området på kryss og tvers
på langs
i lengderetninga
skjere loffen på langs;
på langs og på tvers
på skeive
på skakke, på skrå
kassene står på skeive
på tverke
ulagleg, bakvendt
dette kjem på tverke for meg;
alt går på tverke i dag
stå på
- gå føre seg;
  hende
  kva er det som står på her?
  krangelen stod ikkje lenge på
- henge i;
  jobbe hardt
  elevane har verkeleg stått på i dag
vere på han
vere i aktivitet
han er tidleg på han
vere på
med trykksterkt ‘på’: vere vaken og engasjert
for å lukkast må ein alltid vere på