Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
Eitt treff

Nynorskordboka 181 oppslagsord

krigsmakt

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

  1. stat som deltek i krig eller har stor evne til å føre krig;
    jamfør makt (2)
    Døme
    • den største krigsmakta i verda
  2. styrke (1, 2) med utstyr til å setje inn ved krig;
    jamfør makt (5)
    Døme
    • dei vil ikkje ha utlendingar i krigsmakta
  3. makt (1) som blir brukt i krig
    Døme
    • dei sette krigsmakt bak krava sine
Artikkelside

kredittvurdering

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

vurdering av kredittverdigheita til ein person, ei verksemd eller ein stat
Artikkelside

krigslysing

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

fråsegn frå ein stat til ein annan om at det er krig mellom dei;
Artikkelside

krigserklæring

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

  1. erklæring frå ein stat til ein annan om at det er krig mellom dei
  2. i overført tyding: utsegn eller handling som utløyser ein konfrontasjon eller konflikt
    Døme
    • dei tilsette oppfatta utspelet som ei krigserklæring frå arbeidsgivarane
Artikkelside

konsul

substantiv hankjønn

Opphav

frå latin; samanheng med konsultere

Tyding og bruk

  1. kvar av dei to høgaste embetsmennene i den romerske republikken
  2. person som tek seg av interessene til ein stat i eit anna land
    Døme
    • ulønt konsul;
    • utsend konsul

Faste uttrykk

  • honorær konsul
    konsul utan faste plikter og løn
Artikkelside

kongerike

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

  1. stat som blir styrt av ein konge eller ei dronning;
    Døme
    • kongeriket Noreg;
    • her i kongeriket
  2. i overført tyding: område der nokon dominerer eller har full kontroll
    Døme
    • ho trekte seg tilbake til sitt eige kongerike og stengde døra
Artikkelside

konkordat

substantiv inkjekjønn

Opphav

frå latin , av concordare ‘semjast’

Tyding og bruk

avtale mellom den katolske kyrkja og ein stat
Artikkelside

infiltrasjon

substantiv hankjønn

Opphav

av mellomalderlatin infiltratio; jamfør infiltrere

Tyding og bruk

  1. det (å prøve) å plassere eigne spionar eller talsmenn innanfor ein annan stat, organisasjon, ei anna bedrift eller liknande for å skaffe opplysningar, drive med undergraving eller påverke haldningar
    Døme
    • politiet dreiv med provokasjon og infiltrasjon i miljøa;
    • politisk infiltrasjon
  2. det at faste, flytande eller gassforma emne trengjer inn i ei berg- eller jordart
    Døme
    • infiltrasjon av avløpsvatn i grunnen
  3. i medisin: inntrenging av celler, blodvæske eller anna i cellevev
Artikkelside

fri 2

adjektiv

Opphav

av lågtysk vri

Tyding og bruk

  1. om person, stat eller styre: som har eller gjev fulle politiske rettar
    Døme
    • frie borgarar;
    • innbyggjarane er frie;
    • landet har ein fri riksskipnad;
    • den frie verda;
    • frie val
  2. politisk sjølvstyrt;
    uavhengig
    Døme
    • eit fritt land;
    • eitt fritt folk;
    • den frie pressa
  3. verna av lova;
    trygg for åtak
    Døme
    • ha fritt leide
  4. ikkje innesperra eller i fangenskap
    Døme
    • på fri fot
    • brukt som adverb
      • sleppe fri;
      • setje nokon fri
  5. utan stengsel eller hinder (for ferdsel, rørsle, sikt eller liknande)
    Døme
    • fritt armslag;
    • fritt farvatn;
    • fri bane;
    • fritt utsyn;
    • på fri mark;
    • i Guds frie natur
    • brukt som adverb
      • puste fritt;
      • vekse fritt;
      • falle fritt;
      • garden ligg fritt til
  6. ikkje kontrollert eller regulert (av det offentlege);
    tillaten for alle;
    Døme
    • fri konkurranse;
    • den frie marknaden;
    • fritt fiske;
    • fritt tilgjenge;
    • fritt ord
  7. ikkje strengt bunden til reglar, mønster, førebilete eller liknande;
    Døme
    • fri oppseding;
    • fri rytme;
    • fri assosiasjon;
    • fri fantasi;
    • fri kjærleik
    • brukt som adverb
      • fritt omsett etter tysk
  8. utan særleg påverknad eller omsyn av noko slag;
    Døme
    • ha fritt val;
    • av fri vilje;
    • den frie viljen;
    • på fritt grunnlag;
    • fri utvikling
    • brukt som adverb
      • kunne velje fritt;
      • stille nokon fritt;
      • stå heilt fritt
  9. utan særleg tvang, restriksjonar eller liknande
    Døme
    • leve eit fritt liv
    • brukt som adverb
      • ha det fritt på jobben
  10. lausriven frå band, plikter, ansvar og liknande
    Døme
    • kjenne seg fri som fuglen;
    • vere fri og frank
  11. trygg, open og direkte;
    Døme
    • ha eit fritt blikk;
    • føre eit fritt språk;
    • det rådde ein fri tone i laget;
    • vere fri av seg;
    • får eg vere så fri å …
    • brukt som adverb
      • dette meiner eg fritt;
      • snakke fritt ut
  12. som har (mellombels) fritak frå arbeid, skule eller andre plikter;
    friteken, unnateken
    Døme
    • ta seg fri frå skulen;
    • ha fri frå jobben;
    • eg vil be meg fri;
    • sleppe fri frå militæret
  13. som unngår;
    som er spart for;
    Døme
    • gå fri all sut;
    • fri for angst;
    • bli fri sjukdomen
  14. ikkje skyldig eller innblanda;
    jamfør frikjenne
    Døme
    • kjenne nokon fri;
    • dømme nokon fri
  15. som er utan;
    Døme
    • vere fri for mat;
    • det er fritt for mus no;
    • boka er fri for humor
  16. brukt som etterledd i samansetningar: utan fare for;
    trygg, sikker
  17. Døme
    • fri kost og losji;
    • fri skyss
    • brukt som adverb
      • få boka fritt tilsend
  18. i fysikk og kjemi: som ikkje er bunden til noko;
    ikkje i sambinding
    Døme
    • frie elektron;
    • fri energi

Faste uttrykk

  • det er ikkje fritt for
    ein kan ikkje nekte for
    • det er ikkje fritt for at det breier seg ein viss skepsis
  • frie hender
    full handlefridom
    • ho fekk frie hender til å lage ein ny radioserie
  • fritt fall
    • fall som ikkje blir hindra av mekanisk motstand
    • rask og kraftig nedgang i verdi, prestisje eller liknande
      • verdsøkonomien var i fritt fall
  • gå fri
    sleppe straff;
    sleppe unna
  • ha ryggen fri
    vere sikra retrett
  • i det fri
    utandørs
    • frukost i det fri
  • ikkje vere fri for
    måtte vedgå at nokon er eller gjer det som er nemnt
    • han er ikkje fri for å vere tjuvaktig
Artikkelside

kaper

substantiv hankjønn

Opphav

frå nederlandsk , av kapen ‘kapre’

Tyding og bruk

  1. om eldre forhold: væpna privateigd fartøy som med tillating frå ein stat tek handelsskipa til fienden
  2. om eldre forhold: kaptein (2) på eller eigar av kaper (1)
Artikkelside
Side 6 av 19