Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
31 treff

Bokmålsordboka 0 oppslagsord

Nynorskordboka 31 oppslagsord

barometer

substantiv inkjekjønn

Uttale

baromeˊter

Opphav

av gresk baros ‘tyngd’; jamfør -meter

Tyding og bruk

  1. instrument som måler lufttrykk
    Døme
    • barometeret fell;
    • barometeret står høgt
  2. i overført tyding: noko som tener til å måle grad av ein tilstand
    Døme
    • vere eit barometer på interessa for noko
Artikkelside

verdsår

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

år (3 da interessa verda rundt (etter opptak frå SN) skal samle seg om eitt føremål
Døme
  • 1993 er verdsår for urfolka
Artikkelside

varm

adjektiv

Opphav

norrønt varmr

Tyding og bruk

  1. som har høg temperatur;
    som gjev varme;
    Døme
    • varmt og kaldt vatn;
    • rykande varm suppe;
    • servere litt varmt til kvelds;
    • omnen var gloande varm;
    • maskinen gjekk (seg) varm;
    • varmt i veret;
    • reise til varme land – reise til sudlanda;
    • vere sveitt og varm;
    • ein varm genser
    • i overført tyding:
      • rekke å bli varm i trøya – rekke å bli kjend med tilhøva;
      • halde ei sak varm – halde interessa levande for ei sak;
      • smi medan jernet er varmt – sjå smi (1)
  2. Døme
    • gå varmt føre seg;
    • fienden fekk ei varm mottaking
  3. hjarteleg, kjenslefylt
    Døme
    • ein varm smil;
    • varme auge, ord;
    • bli varm om hjartet;
    • ei varm røyst;
    • ei varm kvinne – varmhjarta, lidenskapeleg

Faste uttrykk

  • varme fargar
    fargar som inneheld (mest) raudt eller gult
Artikkelside

trøytt

adjektiv

Opphav

norrønt þreyttr; eigenleg perfektum partisipp av trøyte (3

Tyding og bruk

  1. Døme
    • bli trøytt av el. etter turen;
    • trøytt i føtene
  2. Døme
    • bli trøytt etter middagen;
    • di meir ein søv, di trøyttare blir ein
  3. Døme
    • livstrøytt;
    • skuletrøytt;
    • vere trøytt av livet
  4. Døme
    • trøytt arbeid, stemning, fest;
    • ein trøytt type

Faste uttrykk

  • gå trøytt
    bli lei, miste interessa
Artikkelside

spenning 1

substantiv hokjønn

Opphav

av spenne (3

Tyding og bruk

  1. kraft som blir oppsamla i eit elastisk materiale når det blir påverka av ytre krefter som til dømes bøying, strekking, trykk
    Døme
    • mekanisk spenning
    • kraft, trykk i eit elektrisk materiale
      • elektrisk spenning
  2. intens interesse, iver;
    spent otte, uro;
    Døme
    • vente i stor spenning
    • evne til å halde interessa, forventninga spent
      • ein film med fart og spenning
    • spent situasjon, tilhøve
      • spenninga mellom aust og vest aukar, minkar
Artikkelside

fremje, fremme

fremja, fremma

verb
kløyvd infinitiv: -a

Opphav

norrønt fremja; av fram

Tyding og bruk

  1. hjelpe fram, stimulere;
    skunde på, auke
    Døme
    • dette fremjar saka;
    • fremje interessa for noko;
    • fremje salet
    • brukt som adjektiv
      • verke fremjande for fysisk aktivitet
  2. setje fram til handsaming;
    leggje fram;
    Døme
    • dei fremja saka for Stortinget;
    • fremje ei sak for retten
  3. setje i verk, utføre, gjennomføre
    Døme
    • fremje ny takst
Artikkelside

fokusere

fokusera

verb

Tyding og bruk

  1. stille inn optisk linse for å få klårt bilete;
    setje i fokus (3)
    Døme
    • fokusere linsa;
    • fokusere blikket
  2. samle interessa om;
    setje i fokus (2)
    Døme
    • fokusere på å løyse problemet;
    • fokusere på maktstrukturar i samfunnet;
    • interessa har vore for mykje fokusert på detaljar
Artikkelside

fokus

substantiv inkjekjønn

Opphav

frå latin ‘eldstad’

Tyding og bruk

  1. det å samle interessa om noko;
    Døme
    • setje noko i fokus;
    • med helse i fokus;
    • ha auka fokus på psykiske problem;
    • ha eit særskild fokus på mangfald
  2. det som interessen samlar seg om;
    Døme
    • ha feil fokus;
    • det som er fokus i saka
  3. i fysikk: punkt der lystrålar blir samla etter å ha gått gjennom ei linse;
  4. i medisin: utgangspunkt for infeksjon eller liknande
  5. i språkvitskap: del av språkleg bodskap som avsendaren framhevar gjennom til dømes trykk (3, 2)
Artikkelside

fange 3

fanga

verb

Opphav

seint norrønt fanga, frå lågtysk; samanheng med fang og få (2

Tyding og bruk

  1. ta med fangstreiskap;
    setje fast, fakke, gripe, overmanne
    Døme
    • fange sel;
    • fange ein rømling
  2. i overført tyding: få tak i, gripe
    Døme
    • fange opp signal;
    • fange interessa hos nokon
Artikkelside

blaff 2

substantiv inkjekjønn

Opphav

av blaffe

Tyding og bruk

  1. stuttvarig opploging av eld
  2. stutt, veik vindgust
    Døme
    • eit lite blaff i segla
  3. stuttvarig betring eller endring
    Døme
    • eit blaff i konjunkturane;
    • at ho vann rennet, var vel berre eit blaff;
    • den store interessa er ikkje berre eit blaff
Artikkelside
Side 3 av 4