Avansert søk

Nynorskordboka 10 oppslagsord

vandel

substantiv hankjønn

Opphav

frå lågtysk ‘endring’

Tyding og bruk

framferd, livsførsel

Døme

plettfri vandel;
handel og vandel – dagleg virke

rulleblad

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

i militæret: skjema med skrivne opplysningar om ein vernepliktig
opplysningar om straffbare forhold som politi har om ein person;
vandel, omdøme
Døme
- folk med kriminelt rulleblad;
- ha ei fartsbot på rullebladet;
- ein organisasjon med eit lurvete rulleblad

Faste uttrykk

reint rulleblad
lytefri vandel

rein 3

adjektiv

Opphav

norrønt hreinn

Tyding og bruk

fri for skit eller forureining
Døme
- vere rein på hendene;
- brette saman reine klede;
- rein, frisk luft;
- vi treng reint vatn;
- kan du gjere reint på badet?
fri for hindringar eller liknande
Døme
- skipet kom seg ut i reint farvatn
moralsk lytefri;
skuldlaus, ulasteleg
Døme
- ha reint samvit
utan tilsetningar;
ublanda, skir (1)
Døme
- reine fargar;
- ein ring i reint gull;
- han gjorde det av rein idealisme
som er klar og tydeleg;
markert
Døme
- reine linjer
fullstendig;
beintfram;
berre (4, 1)
Døme
- det var reine elendet;
- han er reine barnet
brukt som adverb: heilt (1, fullstendig (2)
Døme
- det gjekk reint ille;
- ho var reint galen

Faste uttrykk

gjere reint bord
- ete alt som er sett fram
- reinske opp;
  kvitte seg med alt
- i konkurransar og liknande: vinne alt som er mogleg å vinne
ha reine hender
vere uskuldig
ha reint mjøl i posen
vere uskuldig;
ha godt samvit
halde buret reint
om målvakt: ikkje sleppe inn mål
halde stien sin rein
te seg ulasteleg
med reine ord
med likeframme uttrykk;
rett ut
bodskapen er formulert med reine ord
på det reine
klarlagt
det er på det reine at han ikkje kjem tilbake;
vi må bringe på det reine kva som skjedde
på det reine med
klar over
eg er fullt på det reine med at framtida er usikker
rein og skjær
klar og tydeleg;
fullstendig
det var rein og skjær lygn alt saman
reine ord for pengane
klar tale;
sanninga
reint rulleblad
lytefri vandel
reint ut
rett og slett;
beint fram
det var reint ut hjartelaust
snakke reint
snakke feilfritt, særleg med bruk av dei rette lydane
syngje reint
syngje utan falske tonar

handel

substantiv hankjønn

Opphav

frå tysk

Tyding og bruk

verksemd som går ut på å kjøpe varer for atter å selje dei med tanke på økonomisk vinst;
vareomsetnad
Døme
- drive handel;
- handelen i landet låg nede
- - grensehandel
  - utanrikshandel
avtale eller semje om kjøp eller sal;
forretning (3)
Døme
- gjere ein god handel;
- avslutte handelen
brukt som etterledd i samansetningar: butikk, forretning (4)
- - bokhandel
  - daglegvarehandel
  - landhandel

Faste uttrykk

handel og vandel
dagleg virke
i handelen
på marknaden
bøkene kjem i handelen i november
vere på handel
- vere ute og handle
  ho hadde vore på handel i byen
- (stadig) skifte eigar;
  vere til sals
  garden var på handel ei tid

reint rulleblad

Tyding og bruk

lytefri vandel;

Sjå: rein, rulleblad

handel og vandel

Tyding og bruk

dagleg virke;

Sjå: handel, vandel

plettfri

adjektiv

Opphav

Tyding og bruk

utan feil og lyte;

Døme

ha plettfri vandel

edruelegheit

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

det å vere edrueleg (1);
edruskap (1)
Døme
- eit krav om edruelegheit og plettfri vandel
det å vere nøktern og rasjonell;
edruskap (2)
Døme
- skape meir edruelegheit i debatten

forvandle

forvandla

verb

Opphav

frå lågtysk; etterleddet samanheng med vandel

Tyding og bruk

forandre, endre, omskape

Døme

bli som forvandla etter kuren;
forvandle seg

sedeleg

adjektiv

Opphav

norrønt siðligr

Tyding og bruk

som har gode seder;

moralsk, reinliva

Døme

leve eit sedeleg liv;
attest for sedeleg vandel