Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
Eitt treff

Nynorskordboka 105 oppslagsord

julegodter, jolegodter

substantiv

Tyding og bruk

godter kjøpte eller laga til jul
Artikkelside

barbie

substantiv hankjønn eller hokjønn

Opphav

varemerke

Tyding og bruk

  1. dokke (1, 1) i hard plast som skal modellere ei kvinne, til å kle av og på og pynte
    Døme
    • sy eigne klede til barbien;
    • ynskje seg ei bok og ikkje ein barbie til jul
  2. i overført tyding: kvinne som framstår som svært pynta og kunstig
    Døme
    • sjå ut som ein levande barbie
Artikkelside

slakte

slakta

verb

Opphav

lågtysk slachten av slan ‘slå’

Tyding og bruk

  1. avlive, drepe dyr som skal brukast til mat
    Døme
    • slakte grisen til jul;
    • slakte ned buskapen;
    • slakte fisk – skjere over strupen på fisk, bløgge
  2. myrde, slå ned
    Døme
    • folk vart slakta (ned)
  3. gje ein drepande dom, kritikk
    Døme
    • avisene slakta framsyninga
  4. hogge opp;
    fjerne viktige delar
    Døme
    • slakte ein bil
Artikkelside

høgtide

høgtida

verb

Tyding og bruk

  1. halde høgtid for, feire
    Døme
    • høgtide jul;
    • høgtide minnet over mora
  2. gjere stas på
    Døme
    • høgtide sonen på bursdagen
  3. forsøkje å overtale;
    Døme
    • eg skal ikkje høgtide på deg
Artikkelside

framimot

preposisjon

Tyding og bruk

  1. om tid: fram til;
    Døme
    • framimot jul
  2. brukt som adverb: på lag;
    Døme
    • framimot ei mil
Artikkelside

imbredag

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt imbrudagr; frå gammalengelsk

Tyding og bruk

  1. om norrøne forhold: kvar av dei tre samanhengande fastedagane før jul, påske, jonsok og mikjelsmess
  2. i fleirtal, om eldre forhold: dagane i veka like før jul
Artikkelside

førstedag, fyrstedag

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

første dag av ei høgtid, særleg jul
Døme
  • førstedag jul;
  • vente til førstedag
Artikkelside

heimreise, heimreis

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

reise (1 til heimen, heimstaden eller heimlandet
Døme
  • ta fatt på heimreisa til jul;
  • soldaten hadde to gratis heimreiser i året
Artikkelside

gradere

gradera

verb

Opphav

frå mellomalderlatin; av grad (1

Tyding og bruk

  1. dele inn i grader (1, nivå eller steg;
    Døme
    • gradere prestasjonane
  2. tillempe (i storleik)
    Døme
    • gradere stønaden etter behovet
  3. stemple hemmeleg
    Døme
    • dei graderte alle opplysningar og dokument
  4. stige i grad i kampsport gjennom ein test av kva ein kan
    Døme
    • alle i karateklubben skal prøve å gradere seg før jul

Faste uttrykk

  • gradert lønstillegg
    tillegg i løn som aukar i takt med løna
Artikkelside

kvit

adjektiv

Opphav

norrønt hvítr

Tyding og bruk

  1. med same farge som nyfallen snø (eit fargeinntrykk som kjem fram når mest alt lyset blir kasta attende)
    Døme
    • kvit skjorte;
    • teikne på kvitt papir;
    • det kvite huset;
    • smile med kvite tenner;
    • ete fiskebollar i kvit saus til middag
  2. om hår og skjegg: kvit (1) av elde
    Døme
    • bli heilt kvit i håret
  3. om person: med unormalt lys hudfarge, til dømes på grunn av sinnsrørsle eller hardt strev
    Døme
    • vere kvit av sinne;
    • vere kvit og bleik av inneliv
  4. om person: med lys hudfarge
    Døme
    • ei kvit kvinne i 50-åra
    • brukt som substantiv
      • det økonomiske gapet mellom kvite og svarte i USA
  5. brukt som substantiv: sjakkspelar med kvite brikker
    Døme
    • kvit vinn med remis;
    • springaren til kvit vart sett ut av spel
  6. om eldre forhold, brukt som substantiv: antirevolusjonær, antikommunistisk (etter den kongelege franske lilja)
    Døme
    • kampen mellom dei raude og dei kvite

Faste uttrykk

  • det kvite i auga
    den kvite senehinna i auga
    • ho var så sint at vi berre såg det kvite i auga
  • gå kvit
    om sjø eller bølgjer: ha skumtoppar
    • sjøen går kvit
  • heise det kvite flagget
    overgje seg
  • kvit brur
    brur kledd i kvitt
    • ho skal stå kvit brur
  • kvit elefant
    noko dyrt og unyttig
  • kvit fisk
    fisk som er kvit i kjøtet, til dømes torsk og sei
  • kvit jul
    jul med snø
  • kvit lygn
    lygn for å spare nokon for ei lei sanning;
    naudlygn
  • kvit magi
    hekseri og trolldom som ikkje skader andre
  • kvit månad
    månad utan alkoholbruk
  • kvit slavehandel
    handel med personar med kvit hudfarge, særleg kvinner, som blir selde som billig arbeidskraft eller til prostitusjon
  • kvit som eit laken
    svært bleik
    • han vart kvit som eit laken i andletet
  • kvitt brød
  • kvitt flagg
  • kvitt gull
    legering av gull, kopar, sink og nikkel som er mykje brukt i smykke
  • kvitt kjøt
    kjøt frå fjørfe, særleg kylling og kalkun
    • forbruket av kvitt kjøt har auka
  • på det kvite lerretet
    på filmduken, ved filmen
  • skyte ein kvit pinn etter
    gje opp som tapt;
    gje opp vona om
Artikkelside
Side 7 av 11