Avansert søk

Vanleg søk

Bokmålsordboka 0 oppslagsord

Nynorskordboka 217 oppslagsord

lorgnett

substantiv hankjønn

Opphav

frå fransk ‘liten kikert’, av lorgner ‘halde auge med’

Tyding og bruk

brille utan stenger som ein festar med ei klemme over naseryggen

Artikkelside

okular

substantiv inkjekjønn

Opphav

frå latin , av oculus ‘auge’

Tyding og bruk

linsesystem nærmast auget i eit optisk instrument;

jamfør objektiv (

Døme

okularet og objektivet i kikerten

Artikkelside

oftalmologi

substantiv hankjønn

Opphav

frå gresk , av ophthalmos ‘auge’ og -logi

Tyding og bruk

lære om auget og augesjukdomar

Artikkelside

okulere

okulera

verb

Opphav

frå tysk; av latin inoculare, av in ‘i’ og oculus ‘auge’

Tyding og bruk

pode (, 1) ein knopp frå ei plante inn i ei anna

Døme

okulere eit plommetre

Artikkelside

hovel

substantiv hokjønn

Opphav

av norrønt hefja ‘heve’

Tyding og bruk

i veving: tråd eller snor av metall, glas eller bomull brukt til å heve og senke renninga ( som er tredd gjennom eit auge på midten

Artikkelside

nordpadde

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

brungrå padde (1) med flatt, breitt hovud, klumpete kropp og store auge;

Bufo bufo

Artikkelside

open

adjektiv

Opphav

norrønt opinn ‘vend oppover’; samanheng med opp

Tyding og bruk

ikkje lukka eller stengd
Døme
- eit ope vindauge;
- skjorta er open i halsen;
- vegen over fjellet er open for biltrafikk;
- ei open bok
ikkje dekt til;
utan ly
Døme
- ein open båt;
- her er så ope for vinden
med god plass og fritt utsyn;
vid
Døme
- i open sjø;
- ein open plass der folk møtest
som ikkje er fylt;
tom, ledig
Døme
- skjemaet har eit ope rom til underskrifta;
- stillinga står open ut året
tilgjengeleg for allmenta
Døme
- museet er ope på søndagar;
- førelesingane på universitetet er opne;
- eit ope møte
som ikkje skjuler avgjerder og handlingar
Døme
- arbeide for eit ope samfunn
utan atterhald;
endefram (1);
ærleg (2)
Døme
- vere open mot nokon
- brukt som adverb:
  snakke ope om noko
klar, tydeleg;
openberr
- brukt som adverb:
  han har lenge vore ope homofil
mottakeleg
Døme
- vere open for nye synspunkt;
- ha eit ope blikk for mangfaldet i samfunnet
ikkje avgjord;
uløyst
Døme
- eit ope spørsmål
som ein kan utvide eller byggje ut
Døme
- opne ordklassar
om vokal: som blir laga med låg tungestilling;
om staving: som sluttar på vokal

Faste uttrykk

for open scene
- med sceneteppet frådrege
  applaus for open scene
- som alle kan observere
  ei oppgjerd for open scene
for opne dører
med tilgjenge for publikum
rettssaka gjekk for opne dører
halde auge og øyre opne
følgje nøye med
halde ope
la butikk eller anna verksemd vere open for kundar
liggje ope i dagen
vere heilt tydeleg
det ligg ope i dagen at det er duka for strid
med opne auge
medviten om kva ein gjer
feil som er gjort med opne auge;
gå inn i ein vanskeleg situasjon med opne auge
ope brev
brev til ein person eller institusjon som blir offentleggjort i pressa
ope landskap
- landskap utan skog, åsar eller fjell som stengjer for utsyn
- kontorlandskap
ope sår
- sår som ikkje har fått skorpe på seg
- vond konflikt
ope vatn
isfritt vatn
på open gate
i full offentlegheit så forbipasserande kan sjå det
ranet skjedde på open gate
spele med opne kort
ikkje løyne noko
ta imot med opne armar
ta imot med velvilje og glede
under open himmel
ute i det fri

Artikkelside

oppdage

oppdaga

verb

kløyvd infinitiv: -a

Opphav

frå lågtysk

Tyding og bruk

(vere den første til å) bli klar over at eit naturfenomen eller ein stad finst
Døme
- Armauer Hansen oppdaga leprabasillen;
- Eirik Raude oppdaga Grønland
få auge på;
bli var
Døme
- oppdage ein tjuv
(vere den første til å) leggje merke til noko makelaust, til dømes eit talent eller ein stad med særlege kvalitetar
Døme
- bandet vart oppdaga av eit britisk plateselskap;
- turistane har oppdaga det vestlandske kulturlandskapet

Artikkelside

hus

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt hús

Tyding og bruk

bygning (med tak og vegger) brukt til bu- eller tilhaldsstad for menneske og dyr, til lagringsstad og liknande
Døme
- byggje hus;
- ha både hus og hytte;
- eit hus med tre etasjar;
- setje opp nye hus på garden
- - hundehus
  - kulturhus
  - rekkjehus
  - sjukehus
  - uthus
  - våningshus
bustad, heim (1, 1)
Døme
- ha hus og heim;
- vere herre i eige hus;
- kona i huset;
- stelle i huset
personar som bur i eit hus;
husstand, huslyd, familie
Døme
- vekkje heile huset;
- ein ven av huset
kongeleg eller adeleg familie eller slekt
Døme
- huset Habsburg styrte Austerrike-Ungarn
- - fyrstehus
  - kongehus
del av nasjonalforsamling i visse land
- - overhus
  - underhus
brukt som etterledd i samansetningar som nemner noko som tener som overbygning
- - dekkshus
  - førarhus
brukt som etterledd i samansetningar som nemner større forretningstiltak
- - handelshus
  - motehus
brukt som etterledd i samansetningar som nemner ein type behaldar eller hylster
- - blekkhus
  - brillehus
brukt som etterledd i samansetningar som nemner noko som vernar
- - frøhus
  - sniglehus
i spel: kombinasjon av tre kort av éin talverdi og to kort med anna verdi i kortspel;
kombinasjon av tre terningar med same tal uage og to terningar med same tal auge i yatzy

Faste uttrykk

fullt hus
- sal, rom eller liknande med alle plassar opptekne
  artisten samla fullt hus kvar kveld
- i poker: tre kort med same talverdi i kombinasjon med eit par kort med anna verdi
- beste moglege resultat
  skiskyttaren skaut fullt hus i siste runde
gå hus forbi
ikkje bli lagd merke til, ikkje bli oppfatta
humoristiske poeng går publikum hus forbi;
mykje av det som vart sagt, gjekk hus forbi
gå mann av huse
gå ut alle som ein (for å vere med på noko)
halde ope hus
ta imot gjester utan særskild innbeding
hus under kvar busk
tilhaldsstad kor som helst
i hus
under tak;
innandørs
få avlinga i hus;
kome i hus før uvêret bryt laus
ikkje til å vere i hus med
umogleg å bu saman med
på huset
- på arbeidsplassen;
  internt
  vi jobbar med idéutvikling her på huset
- som blir betalt av ein restaurant eller liknande
  denne ølflaska er på huset

Artikkelside

kald

adjektiv

Opphav

norrønt kaldr

Tyding og bruk

med låg temperatur;
kjølig (1), sval (2;
avkjølt
Døme
- friskt og kaldt vatn;
- kjøle seg ned med kald drikke;
- eg er kald på føtene;
- maten blir kald;
- i dag er det tre grader kaldt ute;
- det var kaldare i går enn det er i dag;
- det var den kaldaste sommaren på 50 år
- brukt som adverb:
  blåse kaldt
uhyggjeleg (2);
hard (4), kjenslelaus (2)
Døme
- eit kaldt smil;
- kalde auge
- brukt som adverb:
  han lo kaldt;
  ho såg kaldt på meg
roleg (4), uredd (2)
Døme
- spelaren er kald framfor mål

Faste uttrykk

få ei kald skulder
møte lite forståing
få kalde føter
vilje dra seg unna
ho fekk kalde føter og ville bryte samarbeidet
gå kaldt nedetter ryggen på
kulse, grøsse
filmen fekk det til å gå kaldt nedetter ryggen på meg
halde hovudet kaldt
tenkje klart eller bevare dømekrafta, særleg i ein vanskeleg situasjon
kald fisk
hard og omsynslaus person
kald krig
spent og fiendtleg tilhøve mellom to eller fleire statar, men utan våpenbruk
kalde fargar
fargar som inneheld mest blått (som verkar kalde)
med kaldt blod
utan skruplar;
roleg og med overlegg
slå kaldt vatn i blodet på nokon
dempe sterke kjensler hos nokon

Artikkelside

Side 2 av 22

Resultat per side: