Avansert søk

Vanleg søk

Bokmålsordboka 2 oppslagsord

årsake

verb

Betydning og bruk

forårsake

Artikkelside

årsak

substantiv hankjønn eller hunkjønn

Opphav

norrønt órsǫk, fra lavtysk orsake; samme opprinnelse som tysk Ursache, egentlig ‘opprinnelig sak’

Betydning og bruk

noe som er nødvendig for at noe annet skal inntreffe, grunn, forutsetning, foranledning, beveggrunn, opphav

Eksempel

være årsak til en ulykke;
skje av ukjente årsaker;
finne årsaken til noe;
gi en årsak til å føle seg engstelig;
oppfatte Gud som alle tings årsak;
ingen årsak – brukes som svar på en takk eller en unnskyldning

Artikkelside

Nynorskordboka 24 oppslagsord

årsak

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt órsǫk, frå lågtysk orsake ‘grunn, påskot’; eigenleg ‘opphavleg sak’

Tyding og bruk

noko som er ein føresetnad eller eit vilkår for noko anna;
grunn (1, 7), opphav;
motiv
- årsak og verknad;
- for stor fart er årsak til mange ulykker;
- finne årsaka til feilen;
- dette hende av naturlege årsaker;
- bli, vere årsak til noko;
- han sa opp stillinga av årsaker berre han sjølv visste;
- få årsak til å gjere noko;
- gjere noko utan årsak
i uttrykk:
- inga årsak! – brukt som svar på ein takk el. ei orsaking

Artikkelside

menneskeleg

adjektiv

Tyding og bruk

som høyrer til eller er særmerkt for menneska
Døme
- den menneskelege organismen;
- det er menneskeleg å feile;
- det står ikkje i menneskeleg makt;
- årsaka til ulykka var menneskeleg svikt
- - allmennmenneskeleg
  - mellommenneskeleg
mild, human, venleg
Døme
- få ei menneskeleg behandling
naturleg, liketil
Døme
- presidenten verkar så menneskeleg

Artikkelside

osteopati

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

lære om at dei fleste sjukdomar har årsaka si i knokkelsystemet;

behandlingsform for plager i musklar og skjelett

Artikkelside

iatrogen

adjektiv

Opphav

sjå -gen (

Tyding og bruk

som legen er årsaka til

Faste uttrykk

iatrogen sjukdom
sjukdom som kjem av feil medikamentell eller operativ behandling

Artikkelside

kombinere

kombinera

verb

Opphav

seinlatin combinare ‘setje saman parvis’

Tyding og bruk

få til å høve i hop;

binde eller stille saman;

sameine (2)

Døme

kombinere arbeid og studium;
forbikøyring kombinert med høg fart var årsaka til ulykka

brukt som adjektiv
- kombinert undervisning;
- dei har ein kombinert bustad og vekstad

Faste uttrykk

kombinert lønsoppgjer
(samordna) lønsoppgjer som er sett saman med tiltak frå regjeringa

Artikkelside

liggje, ligge

liggja, ligga

verb

Opphav

norrønt liggja

Tyding og bruk

om person eller dyr: vere i meir eller mindre vassrett stilling
Døme
- liggje både på magen og på sida;
- ho låg utstrekt;
- hunden låg på graset
- brukt som adjektiv
  liggjande stilling
vere på ein viss plass, ofte over tid;
vere i ei viss stilling
Døme
- boka ligg på bordet;
- pengane ligg i skuffa;
- byen ligg på nordsida;
- huset ligg fint til;
- prisen ligg på om lag 100 kr;
- liggje lågt i terrenget;
- reinhaldsverket ligg under kommunen;
- skipet ligg i land
i overført tyding: vere naturleg, forståeleg;
hengje saman med;
jamfør nærliggjande (2)
Døme
- det ligg nær å tru det;
- årsaka ligg i dei låge strømprisane
kvile i seng, halde senga
Døme
- liggje til sengs;
- liggje og fryse;
- liggje sjuk med feber
vere utbreidd over, dekkje
Døme
- snøen låg meterhøg;
- det låg rim på marka
vere i ein viss tilstand
Døme
- liggje på latsida;
- liggje i bløyt;
- liggje brakk;
- golvet låg fullt av klede;
- liggje vêrfast;
- liggje på lur;
- liggje i trening;
- liggje i tingingar

Faste uttrykk

liggje an
vere plassert (i høve til andre);
stille seg, teikne, ha utsikt (til)
liggje dårleg an;
det norske laget låg godt an etter første etappe
liggje att
vere att, vere gløymd
liggje etter
ikkje halde følgje
liggje for døden
vere døyande;
liggje på dødsleiet
liggje for døden i ei veke;
det året han låg for døden
liggje for
passe til evnene og interessene til nokon
grammatikk ligg ikkje for dei
liggje føre
vere til stades;
finnast (1), eksistere (1)
materialet ligg endeleg føre i bokform;
det ligg ikkje føre konkrete planar for gjennomføringa
liggje i
tyde, implisere
kva ligg det i den utsegna?
liggje med
ha samleie med
liggje nede
stå stille, ikkje vere i gang
straumnettet ligg nede
liggje noko under
vere skjult eller hemmeleg
her ligg det noko under
liggje over
- om person: overnatte
- om fartøy: halle på sida
liggje på likstrå
liggje på seng fram til gravferda
liggje på likstrå
liggje på seng fram til gravferda
liggje til grunn
vere årsak til eller grunnlag for
visjonane som ligg til grunn for satsinga
liggje til rette/rettes
høve, passe bra
forholda ligg godt til rette for effektivt arbeid no
liggje til
høyre til
det ligg til familien å vere snobbete
liggje under for
vere avhengig av
han låg under for alkoholen