Avansert søk

Nynorskordboka 9 oppslagsord

læst, læss

substantiv hankjønn

Opphav

opphavleg av låst

Faste uttrykk

på læst
på liksom

låst

verb

Opphav

norrønt látast, refleksiv av láta ‘la, late, låte’

Tyding og bruk

te seg som;

gje seg ut for å vere noko;

late som (om);

jamfør læst

Døme

han læst vere sjuk;
ho lest ikkje sjå dei;
dei lest som dei ikkje merka noko;
dei hadde berre låst som dei var sure

på læst

Tyding og bruk

Sjå: læst

læstsom

adverb

Opphav

Tyding og bruk

ikkje på alvor;

Døme

ho læstsom skreiv

Faste uttrykk

på læstsom
for syns skuld;
på liksom

liksom 2

adverb

Tyding og bruk

på ein måte, nesten, tilsynelatande

Døme

han skulle liksom vere snill;
det kom liksom eit raudskjær på himmelen før smellet

Faste uttrykk

du liksom
brukt for å uttrykkje at ein trur at noko er usant eller lite sannsynleg
vinne cupfinalen, du liksom; det trur eg aldri vil skje!
på liksom
for syns skuld, som leik, på læst
dei gjorde det berre på liksom

på liksom

Tyding og bruk

for syns skuld, som leik, på læst;

Sjå: liksom

Døme

dei gjorde det berre på liksom

på liksom

Tyding og bruk

for syns skuld, som leik, på skøy, på læst;

Sjå: liksom

øyra, øyre 2

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt eyra n

Tyding og bruk

ytre, synlege delen av kvart av dei to høyreorgana hos menneske og virveldyr;
øyremusling
Døme
- ha store, utståande øyre;
- ha ringar i øyra;
- gjere tjukke øyre – låst ikkje høyre
- brukt for å uttrykkje sterk undring eller forarging, i uttrykk:
  ein skal høyre mykje før øyra dett av;
  (til) opp over (el. under) øyra – i særs høg grad;
  sitje i skuld (til) opp over (el. under) øyra
samnamn på den ikkje synlege delen av høyreorganet med øyregangen, mellomøyret og det indre øyret (med høyrenerven)
Døme
- vaske seg i øyra;
- ha voks i øyra;
- få dottar i øyra;
- det susar i øyra
øyre (II,1 og 2) brukt særleg med tanke på at det tek opp og formidlar høyrselsinntrykk
Døme
- ein svak lyd nådde øyra;
- leggje øyret til og lytte;
- halde seg for øyra – dekkje øyra for å sleppe å høyre;
- høyre dårleg på høgre øyret;
- ha gode øyre;
- han har ikkje øyre på den sida – han læst ikkje høyre noko
- i mange faste uttrykk med tyding: evne, vilje til å høyre eller leggje merke til;
  velvilje, interesse for noko som blir sagt
  ha øyra med seg;
  høyre, lytte med eit halvt øyre – utan å høyre skikkeleg etter, utan konsentrasjon
sans (for musikk, tonar)
Døme
- ha godt øyre
utståande, øyreliknande del av noko
Døme
- øyra på ei gryte

Faste uttrykk

gå inn av det eine øyret og ut av det andre
bli gløymd like snart som ein høyrer det
ha øyre for
ha sans for
ha øyre for
anse etter, bry seg om noko
ha øyret til
få (nokon) til å lytte og anse på det som blir sagt
halde i øyra
passe strengt på (at ein annan oppfører seg rett)
ikkje tørr bak øyra
(eigl om nyfødd barn som er fuktig bak øyra) for liten, for ung, for umogen
ikkje vilje høyre på det øyret
avvise noko som ein annan nemner
sitje med lange øyre
høyre nysgjerrig etter (det som blir sagt)
spisse øyra
(òg med andre verb) høyre godt etter
tute øyra fulle med
stadig ta opp att eller mase på (nokon) (med noko)

spel 1

substantiv inkjekjønn

Opphav

lågtysk spil; av spele (

Tyding og bruk

uroleg rørsle, veksling
Døme
- sjå spelet av nordlyset på himmelen;
- eit spel av fargar
- - geislespel
  - minespel
- livleg verksemd
  det frie spelet på pengemarknaden;
  gje, ha fritt spel – spelerom
- oppstyr
  kjem ho no, blir det spel
- leik
  eit spel med ord;
  drive spel med nokon – drive ap
det å spele (2, 2), delta i organisert leik med reglar, ofte med ball og anna utstyr
Døme
- laget viste godt spel;
- ballen er ute av spel
- - biljardspel
  - fotballspel
  - krigsspel
det å spele med kort, brikker, terningar og liknande
Døme
- berre drive med drikk og spel;
- det kom kjærleik med i spelet – inn i biletet
- - kortspel
  - sjakkspel
  - terningspel
det å satse (pengar) i von om forteneste
Døme
- drive uærleg spel – fare uærleg fram;
- ha ein finger med i spelet – ha innverknad på noko; jamfør finger (1)
- - hasardspel
  - lukkespel
det å spele på musikkinstrument
Døme
- eit stemne med leik og spel
- - felespel
  - klaverspel
leik (5) som fugl driv med i paringstida
Døme
- skyte tiur på spel
det å spele skodespel
Døme
- spelet på scena var av beste merke;
- det er berre spel frå hennar side – ho berre læst som
einskild omgang, parti av eit spel (1, 3)
Døme
- vinne første spelet
sett med kort, brikker og liknande til å spele med
- - brettspel
  - krokketspel
  - puslespel
musikkinstrument
- - munnspel
  - trekkspel
teaterstykke
- - lystspel
  - musikkspel
  - skodespel
  - syngjespel
  - sørgjespel

Faste uttrykk

avtalt spel
avtale i løynd til eigen føremon
setje på spel
våge (2 (noko)
setje ut av spel
tvinge (motstandaren) til å gje opp
spele høgt spel
ta stor vågnad
stå på spel
vere i fare for å gå tapt