Avansert søk

Vanleg søk

Nynorskordboka 16 oppslagsord

scientologi, sientologi

substantiv hankjønn

Uttale

sientologiˊ

Opphav

av engelsk scientology; av latin scientia ‘vitenskap’ og -logi

Tyding og bruk

omstridd religiøs rørsle der åndeleg sjølvutvikling og reinkarnasjon står sentralt

Døme

kursverksemd og testing av åndeleg utvikling er stor del av scientologien;
nokre meiner at scientologi berre er ein kynisk kult

Artikkelside

vitskapleg, vitskapeleg

adjektiv

Tyding og bruk

som fyller krav til vitskap (1);
som gjeld vitenskap
Døme
- vitskapleg arbeid
- brukt som adverb:
  skrive innfløkt og vitskapleg
som driv med vitenskap
Døme
- dei vitskapleg tilsette ved universitetet;
- vitskapleg assistent

Artikkelside

lidenskap

substantiv hankjønn

Opphav

frå tysk

Tyding og bruk

mektig kjensle eller stemning;
intens erotisk kjensle;
glød (2)
Døme
- ha lidenskap i blodet
brennande interesse;
pasjon (1)
Døme
- ha ein lidenskap for gamle ting;
- dei har ein sterk lidenskap for klubben

Artikkelside

nerve

substantiv hankjønn

Opphav

av latin nervus, opphavleg ‘sene’

Tyding og bruk

streng eller bunt av strenger som går ut frå hjernen og ryggmergen og fører sanseinntrykk og rørsleimpulsar til og frå kroppen elles
Døme
- skade ein nerve
- - balansenerve
  - isjiasnerve
  - synsnerve
i botanikk: streng i eit blad som mellom anna leier vatn og næringsstoff
kjerne i noko;
hovudsak
Døme
- nerven i framlegget er kravet om jamstilling
drivkraft (2), styrke (1, 1);
lidenskap (1);
spenning (1, 3)
Døme
- det er nerve i romanen;
- det var nerve i spelet hans

Faste uttrykk

gå på nervane
irritere nokon sterkt
den høge musikken går meg på nervane
ha frynsete/tynnslitne nervar
vere nervøs, særleg etter ei påkjenning
opplevinga gav meg frynsete nervar;
dei fekk tynnslitne nervar av den vanskelege jobben
ha nervar
vere nervøs
ho hadde nervar før talen
ha nervar av stål
vere kald og roleg når ein blir utsett for påkjenningar
ha sterke nervar
ikkje lide av nervøsitet
ikkje ha/eige nervar
vere kald og roleg
eg har vanlegvis ikkje nervar når eg står på scena;
ho åtte ikkje nervar
nervane står/er på høgkant
det å vere nervøs
nervane hennar står på høgkant;
det er forståeleg at nervane er på høgkant i leiinga
treffe ein nerve
treffe noko viktig
boka trefte ein nerve hjå lesarane

Artikkelside

hisse

hissa

verb

Opphav

av lågtysk hitzen, hissen ‘drive fram’; av tysk hitzen ‘hete opp’

Tyding og bruk

drive, eggje til å jage eller til å gjere åtak
Døme
- hisse hunden på nokon
eggje til kamp eller åtak
Døme
- hisse nokon til kamp
vekkje lidenskap;
øse opp
- brukt som adjektiv
  hissande rytmar

Faste uttrykk

hisse opp
få til å bli opphissa eller oppøst
ho klarte å hisse opp sjefen
hisse seg opp
bli sint eller oppøst
han har lett for å hisse seg opp

Artikkelside

eld

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt eldr

Tyding og bruk

flamme (1, 1) frå noko som brenn ved høg temperatur;
loge (2, fyr (2, 1)
Døme
- setje eld på huset;
- sprute eld
haug av ved, kvister og anna som skal brennast eller brenn;
bål
Døme
- gjere opp eld;
- sitje rundt elden
avfyring av skytevåpen;
skyting
Døme
- opne eld
sterk glans, glød
Døme
- ha eld i auga
- - moreld
lidenskap, kraft (1, begeistring
Døme
- kjærleikens eld

Faste uttrykk

bli herre over elden
få kontroll over brann
brannmannskapa er no herre over elden
frå oska til elden
frå vondt til verre
det var som å gå frå oska til elden
gå gjennom eld og vatn
gjere alt for å hjelpe
dei er klare til å gå gjennom eld og vatn
i elden
- i kamp;
  midt i striden
  soldatane måtte i elden
- (stå for tur til å) vere med i hard prøve eller konkurranse
  bandet skal snart i elden
ingen røyk utan eld
det ligg alltid noko under, til dømes at det er ei viss sanning i eit laust rykte
kome under dobbel eld
- bli skoten på eller overfallen frå to kantar
- i overført tyding: bli angripen eller få kritikk frå to kantar
leike med elden
å oppføre seg slik at det kan bli farleg eller få uheldige konsekvensar
dei visste at dei leikte med elden
opne eld
begynne å skyte
puste til elden
prøve å få strid eller usemje til å blusse opp
dei let medarbeidarane puste til elden i konflikten
som eld i tørt gras
svært fort
rykta spreidde seg som eld i tørt gras
som eld og vatn
heilt ulike
dei er som eld og vatn