Avansert søk

Vanleg søk

Nynorskordboka 111 oppslagsord

sove

sova

verb

kløyvd infinitiv: -a

Opphav

norrønt sofa

Tyding og bruk

liggje i ein medvitslaus kviletilstand;
liggje i søvn;
motsett vake (1
Døme
- sove godt;
- sove lenge
vere dorsk eller sløv;
følgje dårleg med
Døme
- sitje og sove i timane
ikkje vere i bruk
Døme
- lova har sove sidan 1930
dovne bort
Døme
- armen min søv

Faste uttrykk

ikkje kome sovande til noko
ikkje greie utan hardt arbeid
sove bort
sløse bort eller gå tapt ved soving
sove bort sommarnatta
sove på
tenkje over noko
sove som ein stein
sove tungt
sove ut
kvile og styrkje seg med soving
sove ut rusen
bli edru

Artikkelside

trøytt

adjektiv

Opphav

norrønt þreyttr; jamfør trøyte (

Tyding og bruk

tom for krefter;
sliten (1), utmødd
Døme
- bli trøytt og sliten av arbeidet;
- trøytt i føtene
som kjenner trong til å sove;
søvnig
Døme
- bli trøytt etter middagen;
- di meir ein søv, di trøyttare blir ein
som har gått lei noko;
kei (2
Døme
- vere trøytt av livet;
- han er trøytt av skulen
- - krigstrøytt
  - livstrøytt
  - skuletrøytt
som gjer ein trøytt (2);
keisam, uinteressant
Døme
- trøytt stemning;
- ein trøytt type

Faste uttrykk

gå trøytt
bli lei;
miste interessa
dei gjekk trøytte av kvarandre

Artikkelside

telje sauer

Tyding og bruk

(fåfengt) forsøkje å få sove (ved å telje imaginære sauer);

Sjå: telje

Artikkelside

telt

substantiv inkjekjønn

Opphav

frå lågtysk; same opphav som tjeld (

Tyding og bruk

provisorisk opphaldsrom eller hus av kunststoff, seglduk, skinn eller liknande som er spent over stenger og oftast stiva opp med bardunar

Døme

slå opp telt;
sove i telt;
det var varmt i teltet

- innertelt
- partytelt
- sirkustelt
- svensketelt
- tomannstelt

Faste uttrykk

halde seg ved telta
vere nær forlegninga eller heime

Artikkelside

telje

telja

verb

kløyvd infinitiv: -a

Opphav

norrønt telja

Tyding og bruk

slå fast eller registrere kor mange einingar det er av noko i ei mengd (ved å peike eller nemne)
Døme
- telje bøkene i hylla;
- vi talde røystene i valet;
- ho talde kor mange som var i rommet;
- eg tel seks store båtar
nemne tal etter kvarandre i den rekkjefølgja dei står i talrekkja
Døme
- telje til ti;
- telje takta
halde tal på;
halde rekning med
Døme
- telje trafikken på riksvegen;
- telje dagane til jul
ha vekt eller verdi;
vere viktig;
gjelde
Døme
- gjere ein innsats som tel;
- her er det berre makta som tel;
- det er berre det siste resultatet som tel
omfatte;
vere på
Døme
- flokken tel sju dyr

Faste uttrykk

telje med
bli rekna med;
bli tillagd vekt;
vere av verdi
telje med i kulturlivet
telje opp
få tal på;
rekne opp
ho talde opp pengane frå loddsalet
telje over
telje for å kontrollere;
rekne over
telje på knappane
vere i villreie om kva ein skal velje
telje sauer
(fåfengt) forsøkje å få sove (ved å telje imaginære sauer)

Artikkelside

søve

søva

verb

Tyding og bruk

få til å sove (1);

bysse ( i søvn;

svæve (, 1)

Artikkelside

søt

adjektiv

Opphav

norrønt sǿtr

Tyding og bruk

med behageleg og god smak eller lukt som minner om sukker eller honning;
motsett sur (1)
Døme
- søte kaker;
- safta var litt for søt;
- han kjøpte den søte sjokoladen;
- den søte lukta av jordbær;
- brødet er søtare enn eg er van med
- brukt som adverb:
  kakene smaker søtt;
  det angar søtt av blomstrar
brukt som substantiv: mat med søt smak
Døme
- noko søtt til kaffien;
- han er glad i det søte
som ikkje er sur (2) eller salt (2;
frisk (2, 1), fersk (2)
Døme
- søt mjølk;
- søtt vatn
som er lett å like;
sjarmerande, tiltalande, inntakande
Døme
- ei søt forteljing;
- for ein søt unge!
- den søte, raude sommarkjolen hennar;
- dette huset er verkeleg søtt
som uttrykkjer varme og inderlege kjensler;
kjærleg, varm (6), øm (2)
Døme
- eit søtt kyss;
- han kviskra søte ord i øyret mitt
- brukt i tiltale:
  god natt, søte du
som gjev ei kjensle av hugnad, velvære, fred eller liknande;
god (4), makeleg (1), roleg (2)
Døme
- liggje i sin søtaste søvn;
- søte draumar;
- den søte juletida
- brukt som adverb:
  sove søtt
blid (2), venleg (1), hyggjeleg (2)
Døme
- vere søt mot alle

Faste uttrykk

det søte livet
(etter italiensk la dolce vita) eit liv i fest og luksus
leve det søte livet;
draumen om det søte livet
hemnen er søt
det kjennes godt å gjere opp etter noko ein ser som urett eller krenking
søt musikk
- gjensidig erotisk tiltrekking
  han og ho møtest, og søt musikk oppstår
- noko som vekkjer glede
  tankar om økonomisk rettferd læt som søt musikk
søte bror
(oftast i den uoffisielle forma søta bror);
Sverige, svenskar
Ola og Kari Nordmann dreg over til søta bror for å handle;
nordmannen kom i mål like etter søta bror
søte saker
godteri, slikkeri