Avansert søk

Nynorskordboka 81 oppslagsord

skuld, skyld 2

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt skuld, skule (; skule ( og skule (

Tyding og bruk

ansvar for feil, skade, uhell og liknande
Døme
- gje ein skulda for noko;
- leggje skulda for det som hende, på ein annan;
- det var deira skuld
- forteneste, ære (1
  det er di skuld at det går så bra
- feil (1, misgjerd, synd
  forlat oss vår skuld – Matt 6,12
noko som ein er skuldig ein annan;
gjeld (1
Døme
- skuld og gjeld;
- setje seg i skuld;
- stå i skuld
i uttrykk med preposisjon: omsyn
Døme
- for mi skuld – av omsyn til meg;
- for kjennskap(s) skuld;
- for moro skuld;
- for den skuld – for det, i så måte

skulde, skylde 2

skulda, skylda

verb

Opphav

Tyding og bruk

stå i, ha gjeld;
vere skuldig
Døme
- skulde ein pengar;
- skulde 300 000 kroner på huset
klage for å vere opphavet til noko (vondt);
gje skulda for
Døme
- dei skulda han for tjuveriet;
- skulde feilen på ein annan – leggje skulda på

orsake

orsaka

verb

kløyvd infinitiv: -a

Opphav

av or ( og sak

Tyding og bruk

frita for skuld;
verne mot klander;
unnskylde;
jamfør orsak
Døme
- du lyt orsake at eg ikkje kan kome
gje gode grunnar for;
rettferdiggjere (2)
Døme
- målet orsakar måten

Faste uttrykk

orsake seg
kome med grunnar for å rettferdiggjere seg
eg orsaka meg med at alarmen ikkje ringde

for den saks skuld

Tyding og bruk

viss ein skal nemne det òg;

Sjå: sak

Døme

bruke jorda til hestebeite, eller sauebeite for den saks skuld

sak

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt sǫk

Tyding og bruk

tvistemål som er til rettsleg handsaming;
rettssak
Døme
- føre sak mot nokon;
- saka er oppe til doms
noko som vedkjem nokon;
hopehav
Døme
- dette er ei sak mellom oss to
enne som blir diskutert
Døme
- halde seg til saka;
- det kjem ikkje saka ved;
- setje seg inn i saka;
- lese om saka på internett
nyheitsmelding eller artikkel i avis eller anna massemedium
Døme
- det vart ei sak i avisa
- - gladsak
  - nyheitssak
forhold som er eller har vore til behandling
Døme
- saka er avgjord;
- kommunestyret handsama femten saker;
- ta opp ei sak i spørjetimen i Stortinget
gjeremål, oppgåve (1);
føremål (1)
Døme
- stø ei god sak;
- det blir mi sak;
- gjere sakene sine bra;
- bland deg ikkje opp i mine saker
- - fråhaldssak
  - målsak
omstende (1), tilhøve (1)
Døme
- slik står sakene no
det eigenlege, verkelege tilhøvet
Døme
- saka er den at …;
- det er det som er saka
gjenstand, ting
Døme
- saker og ting;
- set sakene dine her;
- ikkje rot i sakene mine

Faste uttrykk

det var saker
det var noko utanom det vanlege
ei sak for seg
eit særskilt punkt, noko anna enn det som blir drøfta
ei smal sak
noko som er lett å ordne
ei ærleg sak
noko ein kan stå for
det er ei ærleg sak å jobbe for næringsinteresser
for den saks skuld
viss ein skal nemne det òg;
for den del
bruke jorda til hestebeite, eller sauebeite for den saks skuld
gjere felles sak med
stille seg solidarisk med
gå rett på sak
snakke beint ut om noko
gå til sak
saksøkje, melde (3, 1)
dei gjekk til sak mot kommunen
inga sak
lett oppgåve
det er inga sak å klive opp dette fjellet
reise sak mot
leggje rettssak mot;
saksøkje
han vil reise sak mot arbeidsgjevaren
sjå ei sak frå begge/fleire sider
vurdere eit tilhøve grundig
sterke saker
- alkohol eller andre rusmiddel
- noko som vekkjer oppsikt eller er sjokkerande
  vald og brotsverk er ofte sterke saker
søte saker
godteri, slikkeri
vere sikker i si sak
vere trygg på at ein har rett
vere så si sak
ikkje vere utan vågnad;
ikkje vere enkelt

dille og dalle

Tyding og bruk

gjere noko for moro skuld;

fjase;

Sjå: dalle

dalle

dalla

verb

Opphav

jamfør islandsk dalla ‘blafre’; samanheng med dille (

Tyding og bruk

vimse, dilte

Døme

gå her å dalle;
han dalla seg ikkje til å hente lensmannen

Faste uttrykk

dille og dalle
gjere noko for moro skuld;
fjase

rettferdiggjere

rettferdiggjera

verb

kløyvd infinitiv: -a

Tyding og bruk

frita for skuld;
prove at ein er uskuldig
Døme
- rettferdiggjere seg
føre fram gode grunnar for;
forsvare, orsake
Døme
- rettferdiggjere ein handlemåte
i religiøst mål: gje syndeforlating og del i evig liv
Døme
- bli rettferdiggjord ved tru

rive 3

riva

verb

Opphav

norrønt rífa og hrífa

Tyding og bruk

slite i to eller fleire bitar;
få flengje;
flerre, spjerre
Døme
- rive sund noko;
- hunden reiv sauen i hel;
- rive seg opp på piggtråden
gni sund;
skrape (2, 1), raspe (2, 1)
Døme
- rive ost
1. brukt som adjektiv:
  rivne gulrøter
gni, ripe (3
Døme
- rive av ei fyrstikk
herje, svi
Døme
- gikta riv og slit i kroppen;
- brennevinet reiv i halsen
rykkje, slite
Døme
- rive seg i håret;
- rive av seg kleda;
- rive nokon over ende
raske (1, skrape (2
bryte ned, rasere, jamne med jorda
Døme
- rive eit hus;
- rive ned og øydeleggje
velte, dytte ned
Døme
- rive eit hinder;
- høgdehopparen reiv i første forsøk

Faste uttrykk

bli riven bort/vekk
- døy brått og uventa;
  omkome
  han vart riven bort i ei ulykke
- forsvinne frå marknaden
  alle billettane vart rivne bort
få riven pels
kome uheldig frå noko
rive av seg
fortelje (til dømes ein vits) på ståande fot
rive frå seg
gjere seg fort ferdig
dei riv frå seg arbeidet
rive i nasen
lukte skarpt
lukta av mugg riv i nasen;
ei skarp lukt av sprit reiv han i nasen
rive kjeft
krangle, skjelle (for moro skuld), skråle
rive med seg
- trekkje med seg
  flaumen riv med seg huset
- fengje, engasjere
  musikaren reiv med seg publikum
rive med
gjere oppglødd
musikken riv folk med
rive opp
- opne brått og hardhendt
  han reiv opp døra
- rippe opp
  rive opp eit sår
rive seg laus
frigjere seg frå
rive til seg
skaffe seg, leggje under seg

i restanse

Tyding og bruk

på etterskot (særleg med betaling av skuld);

Side 1 av 9

Resultat per side: