Avansert søk

Vanleg søk

Nynorskordboka 26 oppslagsord

lyfte, løfte 2

lyfta, løfta

verb

Opphav

norrønt lypta; samanheng med loft og luft

Tyding og bruk

heve opp frå underlaget;
lette (3, 4)
Døme
- lyfte opp ein stein;
- heisekrana lyftar fleire tonn
heve til eit høgare åndeleg nivå
Døme
- lyfte folket opp frå vankunna

Faste uttrykk

ikkje lyfte ein finger
halde seg heilt passiv
partiet vil ikkje lyfte ein finger for den saka
lyfte blikket
- sjå opp
- sjå stort på noko;
  ha eit vidare perspektiv på noko
  no er det viktig å lyfte blikket og sjå framover
lyfte glaset
skåle
lyfte i flokk
gjere ei oppgåve saman;
dele ei byrd
lyfte peikefingeren
irettesetje
lyfte seg sjølv etter håret
(prøve å) gjere noko som er umogleg
med lyfta hovud
med stoltheit;
med sjølvtillit

Artikkelside

løfte 1

substantiv inkjekjønn

Opphav

gjennom bokmål, frå lågtysk; samanheng med lov ( og love (

Tyding og bruk

lovnad (1), tilsegn, forsikring (1)

Artikkelside

gå 1

verb

Opphav

norrønt ganga; innverknad frå austnordisk og lågtysk i infinitiv gå og presens går

Tyding og bruk

med person eller vesen som subjekt: flytte seg jamt med føtene, spasere, vandre;
ferdast, fare (2, vanke
Døme
- lære å gå;
- korkje kunne krype eller gå;
- skal vi gå eller ta buss?
- gå til fots;
- gå på tå;
- gå på hendene;
- gå på ski;
- kome gåande;
- det gjekk nokon i døra;
- gå forbi nokon;
- gå av seg skoa;
- gå ein beinveg;
- gå ein tur;
- gå seg ein tur;
- gå to steg fram;
- gå ærend;
- gå vakt
brukt for å seie at ei handling eller ein tilstand varer ved
Døme
- gå lenge med influensa;
- problemet går att i alle land;
- gå og drive;
- gå og vente;
- gå og hangle;
- gå og vone;
- gå i sitt tjuande år;
- gå på jakt;
- gå på loffen;
- gå på friing;
- gå på skule;
- gå i lære
pleie å bruke
Døme
- eg går alltid med hatt
med særleg vekt på byrjinga, utgangspunktet eller målet
Døme
- gå feil;
- gå konkurs;
- gå fallitt;
- gå av bussen;
- kome og gå som ein vil;
- gå ut;
- gå heim;
- gå til sides;
- gå i land;
- gå om bord;
- gå sin veg;
- ho har alt gått;
- ho er alt gått;
- skal vi gå å bade?
- gå i grava;
- gå i krigen;
- gå i selskap;
- gå på kino;
- gå til sjøs;
- gå til sengs;
- gå til ro;
- gå frå hus og heim;
- gå ut på byen;
- la oss gå
med ting, sak, tilhøve som subjekt, og med grunntyding flytte seg eller bli flytta;
røre seg, fare;
utvikle seg, endrast
Døme
- bilen går fort;
- vogna går på skjener;
- skuffa går lett;
- båten går for fulle segl;
- det går fisk i elva;
- det gjekk så det spruta;
- hjulet går rundt;
- klokka går for fort;
- klokka går på 12;
- det gjekk kaldt nedover ryggen;
- det går straumar i vatnet;
- gå tilbake;
- gå attende
med ting, sak, tilhøve som subjekt og med særleg vekt på byrjing, utgangspunkt eller mål
Døme
- brøda går for tjue kr stykket;
- varene går unna;
- gå av mote;
- huset gjekk opp i røyk;
- gå tapt;
- det gjekk hol på sokkane;
- gå i stykke;
- gå i knas;
- gå sund;
- det har gått prestisje i saka;
- det har gått ròte i treet;
- gå i lås;
- sola går opp;
- sola går ned;
- døra gjekk opp;
- vasen gjekk i golvet;
- avisa går i trykken;
- aksla gjekk or led;
- kvar går turen?
- skipet går på England;
- elva går over breiddene;
- la gå!
- la ankeret gå!
- toget går snart
bli borte;
forsvinne
Døme
- lyset har gått
øydeleggjast, ryke (3)
Døme
- lyspæra har gått;
- det gjekk nokre sidebein
om tid: lide (2
Døme
- det går mot vår;
- tida går;
- dagane går med leik og moro
strekkje seg, liggje, vere
Døme
- vegen går gjennom dalen;
- elva går i svingar;
- det går ein raud tråd gjennom forteljinga
herje (1)
Døme
- det gjekk eit fælt uvêr over bygda;
- det er ein farang som går
versere
Døme
- det går gjetord om ho;
- det går rykte om han
lykkast, vere mogleg
Døme
- det skal gå!
- dette går ikkje
utvikle seg i ei viss lei
Døme
- alt går meg imot;
- det går bra med han;
- det går dårleg for han;
- det går ille for han;
- det går smått med han;
- alt går sin gang
vere i rørsle, i verksemd;
fungere (2)
Døme
- motoren går;
- uret går;
- kjeften går;
- praten går;
- pusten går;
- sjøen går høg
gjelde (1, passere
Døme
- dette går for å vere stor kunst;
- gå for det same;
- gå ut på eitt;
- det får gå for denne gongen;
- setelen går ikkje lenger;
- kvitteringa går som garanti
nå (3, 2)
Døme
- vatnet går opp til midja;
- boka går fram til 1900
rømmast
Døme
- det går fem eple på eitt kilo;
- det går 10 l i bytta
gjære (1, 1)
Døme
- ølet går
bli vist (for tida)
Døme
- går det noko på kino?
ha som grunntone
Døme
- songen går i moll;
- melodien går i C-dur
følgje same mønster som
Døme
- verbet ‘slite’ går som ‘bite’

Faste uttrykk

den går ikkje!
historia, orsakinga blir ikkje godteken
gå an
vere mogleg, akseptabel eller tillaten
det må gå an å be om ein verdig debatt
gå att
- vise seg etter døden
  historier om døde som går att
- vise seg på nytt (fleire gonger);
  stadig dukke opp
  ei formulering som går att i mange avtalar
gå av
- bli avfyrt;
  smelle
  skotet gjekk av
- dele seg;
  brotne
  staven gjekk av på midten
- slutte (i stillinga) etter nådd aldersgrense
gå av med sigeren
vinne
gå av seg
utvikle seg; hende, bere til
gå av stabelen
- bli sjøsett
- gå føre seg, bli skipa til
  festivalen går av stabelen første laurdag i juli
gå bort
- verte borte;
  forsvinne
  flekken gjekk bort
- døy
  han gjekk bort etter kort tids sjukdom
- vitje andre
gå fløyten
gå tapt;
ikkje bli av
pengane gjekk fløyten
gå for det
omkome, krepere
gå for langt
gå for vidt;
overdrive
nei, no går det for langt!
gå for presten
gå til konfirmantundervisning
gå for seg
hende, bere til
gå for vidt
overdrive
gå fram
gjere (noko) (slik eller slik)
gå fram av
vere tydeleg frå (samanhengen)
gå framover
ha framgang
gå fri
sleppe straff;
sleppe unna
gå frå
slutte å følgje eller etterleve
gå frå ei avtale
gå frå konsepta
miste fatninga
gå frå kvarandre
skiljast
gå frå vitet
bli galen;
gå frå forstanden;
miste vitet
eg held på å gå frå vitet
gå føre seg
hende, skje
undervisninga går føre seg i klasserommet;
samlinga vil gå føre seg utandørs;
debatten har gått føre seg i fleire månader
gå i seg sjølv
granske (skyld og liknande hos) seg sjølv
gå i stå
stoppe opp
planlegginga har fullstendig gått i stå
gå i vasken
ikkje bli noko av
turen gjekk i vasken
gå igjen
- vise seg på nytt (fleire gonger);
  stadig dukke opp
- vise seg etter døden
gå imot
- gå til åtak på eller forsvare seg
  gå imot fienden
- kjempe mot;
  motarbeide
  gå imot eit framlegg
gå inn
- om blad, avis: slutte å kome ut
- om tips, spådom: bli oppfylt, lykkast
gå inn for
vere talsmann for, stø; satse på, leggje vinn på (noko)
gå inn på
- ta (nærmare) for seg
- samtykkje i
gå inn under
bli rekna som ein del av eller vere omfatta av
gå med
- bli brukt av forsyningar, råvarer o.l.
  det gjekk med 50 brød
- (om person) stryke med;
  døy
gå med på
samtykkje i;
vedgå (noko)
gå ned
minke
gå om
handle om;
dreie seg om
gjer greie for løysinga, elles minnest vi ikkje kva det går om
gå opp
- auke, stige
  talet på smitta gjekk opp
- gje full løysing
  reknestykket gjekk opp;
  kabalen gjekk opp
- rakne
  gå opp i saumane
- smelte, tine
  vatna går opp;
  isen går opp
gå opp for
(brått) bli klart, tydeleg for
det gjekk eit lys opp for han
gå opp i
i matematikk: få eit heilt tal som kvotient når ein deler eit tal på eit mindre tal
3 går opp i 9
gå opp i opp
om to eller fleire ting: vege kvarandre opp, jamne (seg) ut
gå over
ta slutt;
gje seg
sjukdomen gjekk over til slutt
gå over til
skifte side, ta til å bruke
gå på
- ta fatt
  huset fortener nokon som kan gå på med nytt mot
- gjelde
  krtikken går på person, ikkje sak
- få som resultat
  gå på tap
- vere avhengig av, nytte
  gå på stoff;
  gå på medikament
gå rundt
- kantre, velte, tippe over
- ha god nok økonomi til å klare alle utgiftene
  kafeen treng fleire kundar for å få det til å gå rundt
gå saman
- ha følgje
- høve saman;
  harmonere
  fargane går ikkje saman
gå seg bort
gå seg vill
gå seg fast
gå til ein korkje kan kome fram eller attende
gå seg vill
rote seg bort;
forville seg
gå til
- setje i verk;
  kome i gang med
  gå til åtak;
  gå til verket;
  gå til streik;
  gå til nedlegging
- bere til, skje;
  ha seg
  han fortel om korleis det gjekk til då bygda fekk traktor;
  korleis gjekk det til at det blei nybygg?
- (om person) døy
gå tilbake
- minke i storleik eller kvalitet;
  verte mindre eller dårlegare
  partiet gjekk tilbake i oppslutnad
- falle attende til tidlegare tilstand
  gå tilbake på eit løfte;
  gå tilbake på krav
- vende attende til ein stad eller ein tilstand
  vi gjekk tilbake til bilen
gå under
søkke; øydeleggjast
gå unna
- halde seg borte frå;
  vike for nokon eller noko
- gå føre seg i raskt tempo;
  gå fort
  flyttinga gjekk unna på ei helg
- få rask avsetnad
  varene går unna
gå ut
- ikkje vere gyldig lenger;
  overskride
  fristen går ut i neste veke;
  avtalen gjekk ut for ei stund sidan
- dra til utestad
  har du planar om å gå ut på byen i kveld?
gå ut frå
byggje på, rekne med (noko)
gå ut frå at alt er rett
gå ut med
gjere offentleg kjend
gå ut med ein bodskap
gå ut mot
kritisere (nokon) sterkt
gå ut over
råke (nokon), verke på, få følgjer for
gå ut på
dreie seg om, handle om, vere om, gjelde
gå åt
miste livet;
stryke med;
omkome
ha noko å gå på
ha romsleg (med tid, midlar, krefter)
ikkje gå an
- ikkje la seg gjere
- ikkje søme seg
kva går det av deg?
korleis er det du ber deg åt?
la gå
- ikkje hindre;
  gje lov til
  dei let han gå
- det får så vere
  men lat gå, det kunne vere moro å prøve
noko som går
sjukdom som mange får samstundes
det er noko som går
som ein står og går
slik ein nettopp da er kledd; ubudd
så gjekk vi da
la oss gå

Artikkelside

kunne 2

kunna

verb

kløyvd infinitiv: -a

Opphav

norrønt kunna

Tyding og bruk

ha lært;
kjenne;
vere inne i
Døme
- ho kan sykle;
- eg kan snakke flytande walisisk;
- kan du vegen til sentrum?
- han kan sine ting!
vere i stand til;
makte;
greie
Døme
- meieriet kan lage ti tonn ost i veka;
- dei gjer så godt dei kan;
- korleis kunne ho greie det?
- eg kan ikkje fordra fiskebollar;
- han kan når han vil;
- vi kunne ikkje løfte sofaen
ha eller vere høve til
Døme
- boka kan kjøpast i bokhandelen;
- dei kan ikkje reise på ferie i år;
- vi kan ikkje snu no
vere mogleg eller sannsynleg;
vere tenkjeleg
Døme
- bussen kan kome kvart augeblikk;
- kven veit kva som kan skje?
- ho kan vel vere rundt førti år?
- vi kunne vore i Hellas no;
- eg kunne hylt av glede;
- det kan godt vere;
- det kan du ha rett i;
- nei, det kan vere det same
ha krav på;
ha rett til;
ha lov til
Døme
- vi må kunne vente eit klart svar;
- ingen kan oppføre seg slik;
- du kan ikkje nekte meg å gjere dette;
- de kan kome inn no
gå med på;
vere klar til
Døme
- eg kan ta oppvasken
brukt for å uttrykkje høflegheit eller oppmoding;
vere ynskeleg
Døme
- kan du hjelpe til?
- kunne du rydda rommet ditt?
- dette huset kan trenge ei oppussing
brukt for å gjere ei utsegn forsiktig eller usikker
Døme
- eg kunne ha god lyst til å prøve;
- det kunne likne henne å gjere dette;
- det kan vere eit par timar sida ho gjekk
ha årsak eller grunn til
Døme
- du kan vere nøgd med dette arbeidet;
- vi kan vere glade det gjekk så bra som det gjekk;
- det kan du banne på;
- du kan lite på han;
- du kan skjøne at alt skal gå bra

Faste uttrykk

ikkje kunne for
ikkje ha skuld i;
ikkje vere årsak til
dei kunne ikkje for at ferien vart avlyst;
eg kan ikkje for at hunden åt leksene
ikkje kunne med
ikkje forstå seg på;
ikkje vere van med
eg kan ikkje med sånne appar

Artikkelside

skulle

skulla

verb

kløyvd infinitiv: -a

Opphav

norrønt skulu

Tyding og bruk

om framtid: kome til å
Døme
- toget skal gå om ein time;
- vi skal reise i morgon
vere skyldig (1 eller bunden til;
måtte (2)
Døme
- du skal gjere det;
- eg skulle helse frå mor;
- sanninga skal fram
brukt til å uttrykkje ønskje eller oppfordring;
burde (1)
Døme
- du skulle hjelpe meir til heime;
- alle skulle gjere si plikt
brukt for å uttrykkje løfte eller forsikring
Døme
- eg skal nok greie det
brukt for å stadfesta noko
Døme
- eg skal seie det gjekk bra
ha ord på seg for noko
Døme
- ho skal vere flink;
- det skal vere reint gull
brukt for å uttrykkje tvil eller høfleg førespurnad
Døme
- skal det vere meir kaffi?
- skulle du reise dit?
ha grunn eller høve til
Døme
- det skal du rekne med;
- det skulle la seg gjere
brukt saman med adverb (og utan hovudverb) for å uttrykkje retning
Døme
- eg skal heim;
- kvar skal du av?
- kva skal han der?

Faste uttrykk

skal bli!
brukt som svar på kommando eller førespurnad
skulle til
- vere bruk for;
  trengast
  det er ikkje mykje som skal til
- vere i ferd med
  ho skulle til å leggje i veg

Artikkelside

opphøgje

opphøgja

verb

Opphav

av høgje

Tyding og bruk

gjere høgare;

løfte fram

Døme

opphøgje praksisen til lov;
opphøgje seg sjølv til domar

Faste uttrykk

opphøgje eit tal
multiplisere eit tal med seg sjølv

Artikkelside

hatt

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt hǫttr, hattr

Tyding og bruk

hovudbunad med pull og (vanlegvis) brem
Døme
- ein mann med hatt og stokk;
- ho tok på seg hatt da ho gjekk ut
- - bowlerhatt
  - cowboyhatt
  - flosshatt
  - panamahatt
  - tyrolarhatt
noko med form som liknar på ein hatt (1)
Døme
- hatten på ein sopp;
- bølgjene har kvite hattar på
- - røykhatt
  - skumhatt
i overført tyding: rolle (1, 4);
verv (2
Døme
- ho er ein person med fleire hattar i næringslivet
hatteband (2)

Faste uttrykk

bere sin hatt som ein vil
vere fri og uavhengig
ei fjør i hatten
noko ein kan rose seg av;
ein liten triumf
ete hatten sin
brukt for å forsikre tilhøyraren om at ein er sikker i saka
viss ikkje Brann vinn cupen til neste år, skal eg ete hatten min
få så hatten passar
få sterk kritikk
dei fekk så hatten passa av kritikaren
herre min hatt!
utrop som uttrykkjer misnøye eller overrasking
ikkje vere høg i hatten
kjenne seg underlegen, vere redd
la hatten gå rundt
samle inn pengar
løfte på hatten
(løfte på hatten for å) helse
mann med hatt
bilist som køyrer langsamt
noko å hengje hatten på
- noko å stø seg til
  arbeidet går lettare når ein finn noko å hengje hatten på
- ein grunn til klage eller kritikk
  mobbaren finn alltid noko å hengje hatten sin på
sanneleg min hatt!
utrop som uttrykkjer forsikring eller overrasking
stå med hatten i handa
uttrykkje undergjevnad eller (overdriven) vyrdnad
ta hatten av for
uttrykkje vyrdnad eller respekt for
ta sin hatt og gå
brått slutte i ei stilling, eit verv eller liknande, ofte i protest
vere mann for sin hatt
gjere seg gjeldande;
kunne klare seg sjølv
vere på hatt med
kjenne nokon såpass at ein helsar

Artikkelside

grave 2

grava

verb

kløyvd infinitiv: -a

Opphav

norrønt grafa

Tyding og bruk

lage fordjuping i jorda;
hakke, spa, bryte opp
Døme
- grave i jorda med spade;
- han grev i jorda med hendene;
- dei grov ei grøft;
- det vart grave kjellar;
- grisen er fæl til å rote og grave
få tak i ved å grave (2, 1)
Døme
- grave gull
gravere
Døme
- grave inn namn i ringen
leite, undersøkje, få fram
Døme
- grave og spørje;
- grave i sakene til andre;
- grave seg i nasen
verkje, gnage, nage (psykisk)
Døme
- det er noko som grev han
skrike (2
Døme
- kråka grev
lage til fisk med å gni han inn med ei særskild krydderblanding og leggje han i press
Døme
- grave laks, makrell og sild
- brukt som adjektiv
  graven laks med sennepssaus

Faste uttrykk

den som grev ei grav for andre, fell sjølv i henne
den som planlegg å skade andre, risikerer å bli offer for desse planane sjølv
grave fram
- bruke spade for å få fram noko
  grave fram ein stein
- finne ved å undersøkje nøye
  grave fram nye moment i saka
grave i hop
sanke saman
dei grov i hop pengar
grave ned
lage hol i jorda, leggje noko ned i holet og dekkje med jord
grave ned kablar
grave opp
- fjerne jord og ta opp det ein finn
  grave opp poteter
- trengje ned i og løfte opp jordlag eller liknande
  potetopptakaren grev opp jorda
grave seg ned
- lage eit holrom som ein kan søkje ly i
  grave seg ned i snøen
- i overført tyding: bli svært oppteken av
  grave seg ned i stoffet
grave si eiga grav
sjølv vere årsak til at ein mislykkast
grave til seg
kare til seg
her gjeld det å grave til seg, utan tanke på andre
grave ut
- få fram frå jord eller anna som dekkjer
  Osebergskipet vart grave ut i 1904
- lage fordjuping, grøft eller liknande ved å fjerne jord
  grave ut tomta;
  elva grev ut jorda

Artikkelside

fager

adjektiv

Opphav

norrønt fagr; same opphav som fair

Tyding og bruk

vakker, ven (, fin, herleg

Døme

ein fager song;
vere ung og fager;
eg er stolt av den fagre heimstaden min

Faste uttrykk

fagre ord og løfte
vakre, men ofte upålitelege løfte

Artikkelside

truskapseid

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

stadfesting av eit løfte;

jamfør eid (, 1)

Døme

sverje truskapseid til nokon

Artikkelside

Side 1 av 3

Resultat per side:

Avansert søk

Nynorskordboka 26 oppslagsord

lyfte, løfte 2II

lyfta, løfta

Opphav

Tyding og bruk

Døme

Døme

Faste uttrykk

løfte 1I

Opphav

Tyding og bruk

gå 1I

Opphav

Tyding og bruk

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Faste uttrykk

kunne 2II

kunna

Opphav

Tyding og bruk

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Faste uttrykk

skulle

skulla

Opphav

Tyding og bruk

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Faste uttrykk

opphøgje

opphøgja

Opphav

Tyding og bruk

Døme

Faste uttrykk

hatt

Opphav

Tyding og bruk

Døme

Døme

Døme

Faste uttrykk

grave 2II

lyfte, løfte 2

løfte 1

gå 1

kunne 2

grave 2