Avansert søk

Nynorskordboka 8 oppslagsord

glede 2, gle

gleda

verb

kløyvd infinitiv: -a

Opphav

norrønt gleðja; av glad (

Tyding og bruk

gjere glad

Døme

glede nokon med eit brev;
det gleder meg å høyre at du har det bra

Faste uttrykk

glede seg
vere eller bli glad;
vise eller oppleve glede
han gledde seg stort over at vedtaket hadde gått gjennom;
vi gleder oss saman med dykk
glede seg for tidleg
glede seg over noko som seinare viser seg å slå feil eller ikkje bli noko av
glede seg til
sjå fram til med glede
gleder du deg til i morgon?
eg har gledd meg til dette sidan eg var lita!

godte seg

Tyding og bruk

gle seg (med skadefryd);

Sjå: g

Døme

han godta seg over uhellet til naboen

fagne

fagna

verb

Opphav

norrønt fagna

Tyding og bruk

glede (2;
tekkast
Døme
- alt som fagnar meg
ta vel imot;
helse (3, 1)
Døme
- gjesten vart vel fagna
traktere (1)
hylle (2, 1)
Døme
- fagne heidersgjesten;
- fagne talen

Faste uttrykk

fagne seg
gle seg;
vere glad

fram

adverb

Opphav

norrønt fram(m) av adjektivet framr ‘god, gjæv’; jamfør fremre og fremst

Tyding og bruk

i den leia ein ser eller fer;
framover, mot eit visst mål, ofte med overført tyding
Døme
- fare fram;
- ture fram;
- kome seg fram i verda;
- sjå noko fram for seg;
- prøve seg fram;
- gå fram til husa
utover i tida;
vidare, lenger
Døme
- fram gjennom tidene;
- lenger fram på våren;
- fram mot jul;
- når det lid fram i veka
til endes, til målet
Døme
- det er langt fram enno;
- nå fram;
- kome fram;
- kjempe fram ei sak;
- hjelpe nokon fram i livet;
- bere fram eit foster;
- avle fram paprika
til syne, ut i dagen, ut, til stades
Døme
- bryte fram;
- gro fram;
- piple fram;
- finne fram noko frå skapet;
- by fram mat;
- stige fram;
- vise seg fram;
- lokke fram noko eller nokon;
- leggje fram ei sak;
- seie fram ei helsing;
- stotre fram eit ord;
- tydinga går fram av samanhengen;
- sanninga skal fram
framme
Døme
- lenger fram i kupeen

Faste uttrykk

att og fram
- i rørsle mellom to punkt;
  fram og tilbake (1)
  gå att og fram på vegen
- om og men
  det var mykje att og fram før dei bestemte seg
beint fram
- nett som det er framstilt
  stave eit ord beint fram;
  ei keisam historie om ein les ho beint fram
- ikkje vanskeleg;
  problemfri;
  lett (2);
  beintfram (2)
  vegen ut av dette uføret er ikkje enkel og beint fram
- utan atterhald;
  med reine ord;
  beintfram (3)
  seie si meining beint fram
- rett og slett;
  verkeleg (5), sanneleg
  dette er beint fram trist;
  ho er beint fram ikkje til å stogge;
  eg tykkjer beint fram at …
fram og tilbake
- i rørsle mellom to punkt;
  att og fram (1)
  fram og tilbake i tid;
  bilane køyrer fram og tilbake
- for og imot
  eg har tenkt mykje fram og tilbake på kva eg skal gjere
få/ha fram
gjere kjent;
understreke
få fram kva ein meiner;
ho vil ha fram alle sider ved saka
halde fram
- gå vidare, føre vidare, ikkje slutte
- hevde (1, 2)
  han heldt fram at han hadde vunne saka
sjå fram til
gle seg til, vente på noko
ho ser fram til å samarbeide med dei
stå fram
vise seg, tre fram
han stod fram som ein angrande syndar

fagne seg

Tyding og bruk

gle seg;

vere glad;

Sjå: f

ting 1

substantiv hankjønn

Opphav

same opphav som ting (

Tyding og bruk

sak, målemne;
problem, spørsmål;
tilhøve
Døme
- i mange, somme, visse ting;
- eg må snakke med deg om ein ting
- noko (kunnskap, dugleik) som høyrer med til eit arbeid eller fag
  ho kan sine ting;
  setje tinga på plass – få orden, klare opp;
  alle gode ting er tre – tredje gongen vil det lykkast;
  det er tingen! – løysinga, nett det som trengst
noko (livlaust) som finst;
gjenstand, emne (1
Døme
- gje barna ting i staden for omsorg;
- berre ein daud ting;
- ha vakre ting rundt seg
i jus: fast eigedom og lausøyre
i filosofi: det som eksisterer sjølvstendig, uavhengig av det vi erkjenner
gjerning, handling;
hending
Døme
- utføre store ting;
- dei venta seg store ting av han;
- oppleve fæle ting;
- det gjekk føre seg merkelege ting
omstende, moment ved sak, tilstand og liknande
Døme
- det er ein god ting ved han at han er arbeidsglad;
- på mange ting var det lett å merke at noko var gale
- noko som blir opplyst eller som blir ynskt opplyst
  sei meg ein ting: Kvar var du i går?
- einskild del av prestasjon, arbeid og liknande
  det var mange ting å gle seg over i framføringa
- utveg, alternativ (1
  her er berre to ting å velje mellom
- årsak, grunn (1
  han blir rasande for den minste ting
- brukt i uttrykk for å klassifisere fenomen, omgrep og liknande i ein viss kategori:
  jordiske ting
- brukt i uttrykk for vurdering, karakteristikk av forhold, fenomen og liknande:
  dette var da ein sørgjeleg ting!
- brukt saman med adjektiv for å uttrykkje overveldande omfang eller grad:
  det var store ting som han tok på veg
- med attributivt pronomen:
  alle ting – allting;
  ingen ting – ingenting

Faste uttrykk

ikkje den ting
ikkje noko
det er ikkje den ting dei ikkje kan klare
tingen i seg sjølv
(etter tysk das Ding an sich (Kant))

godte

godta

verb

Faste uttrykk

godte seg
gle seg (med skadefryd)
han godta seg over uhellet til naboen

sjå fram til

Tyding og bruk

gle seg til, vente på noko;

Sjå: f, s

Døme

ho ser fram til å samarbeide med dei