Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
Eitt treff

Nynorskordboka 92 oppslagsord

tyende

substantiv inkjekjønn

Opphav

kanskje samanheng med tene (1

Tyding og bruk

forelda:
  2. tenarskap
Artikkelside

time 1

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt tími ‘tid, gong’

Tyding og bruk

  1. tidseining lik ¹⁄₂₄ av eit døgn
    Døme
    • det er 60 minutt i ein time;
    • åtte timars arbeidsdag;
    • fartsgrensa er 50 km i timen;
    • tene, ha, få 95 kr (i) timen
  2. undervisningsperiode, oftast på 40 eller 45 minutt
    Døme
    • få fri siste timen
  3. Døme
    • i ellevte timen – (etter Matt 20,6–16) el. nyare:
  4. avtale om tidfest stund til å utføre teneste
    Døme
    • få, tinge time hos frisøren;
    • eg har time hos legen kl. to

Faste uttrykk

  • ein times tid
    om lag ein klokketime
    • arbeide, vere borte ein times tid
  • i tolvte timen
    i siste liten, svært seint
  • på timen
    straks
  • timen er komen
    tida (då noko avgjerande hender) er inne
Artikkelside

tent

adjektiv

Opphav

perfektum partisipp av tene (1

Tyding og bruk

Døme
  • lettent;
  • veltent
Artikkelside

tenleg

adjektiv

Opphav

av tene (1

Tyding og bruk

Døme
  • tenleg for saka
Artikkelside

tenar

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt þénari

Tyding og bruk

  1. person tilsett i større hushald for å varte opp og greie med praktiske gjeremål
    Døme
    • eit herskapleg hus med mange tenarar
  2. mannleg person tilsett i teneste på gard;
  3. person som skal tene (1, 3) nokon;
    Døme
    • ein tenar for folket, landet;
    • Herre, tenaren din høyrer! – 1. Sam 3,9
  4. datamaskin som lagrar og leverer innhald til andre datamaskinar
Artikkelside

stor

adjektiv

Opphav

norrønt stórr

Tyding og bruk

  1. som tek mykje plass eller rom;
    diger, dryg, svær, motsett liten
    Døme
    • ei stor bygd;
    • store hus;
    • vekse seg stor og sterk;
    • vere stor for alderen;
    • ein stor flokk, familie
    • som uttrykk for redsle eller undring:
      • gjere store auge
    • brei
      • eit stort smil
    • god, varm
      • ha eit stort hjarte
    • i musikk:
      • den store oktaven – oktaven nedanfor den vesle oktaven
  2. som gjer mykje av seg;
    Døme
    • ei stor verksemd;
    • Noreg har vore ein stor tørrfiskeksportør;
    • tene store pengar;
    • ein stor del av folket;
    • stor skilnad;
    • gjere stor skade;
    • i stor målestokk;
    • selje, kjøpe i stort;
    • gjere nokon ei stor teneste
    • vesentleg, viktig
      • eit av dei store politiske spørsmåla føre valet;
      • det store spørsmålet er ...;
      • dra opp dei store linjene;
      • i store drag;
      • ei stor glede, sorg
    • høg (2
      • (ikkje) ha store tankar om noko(n)
    • sterk
      • bruke store ord
    • ved oppgjeving av ein sum, eit mål, ei vekt
      • kor stor vart fangsten?
      • huset er 104 m2 stort
    • som adverb
      • glede seg stort over, til noko;
      • dominere stort
    • med nekting
      • ikkje ete stort;
      • ikkje sjå stort anna enn bilar på turen;
      • ho kan ikkje vere stort over 20 år
    • i komparativ
      • arbeide for større rettferd
    • absolutt komparativ: heller dryg
      • ein større lekkasje;
      • det var ikkje noko større med snø
    • i superlativ
      • med største glede
  3. som har høg (sosial) stilling
    Døme
    • vere ein stor mann i kommunen
    • dugande, vidkjend
      • ho har vorte ein stor forskar;
      • ein stor vitskapsmann, forfattar, idrettsmann;
      • det blir nok noko stort av henne
    • ovmodig
      • bli, vere stor på det
  4. Døme
    • (ikkje) vere stort van;
    • halde ein stor middag, eit stort selskap
    • ikkje småleg
      • vere stor nok til å vedgå ein feil;
      • sjå stort på det
    • ordentleg, retteleg
      • du er ein stor tosk, ein stor unge
    • full, heil (1
      • den store kjærleiken
    • fullstendig
      • det store tomrommet
    • i utrop:
      • du store Gud, kinesar, min!

Faste uttrykk

  • i det store og heile
    jamt over, generelt
  • store og små
    vaksne og barn
  • vere stor i kjeften
    òg: bruke sterke ord, vere sleivet i kjeften, skrøyten
Artikkelside

spare

spara

verb
kløyvd infinitiv: -a

Opphav

norrønt spara; av spar (3

Tyding og bruk

  1. leggje til side, ikkje bruke
    Døme
    • spare 500 kr i månaden;
    • spare nykjolen til jul
    • bruke mindre
      • spare og spinke;
      • du sparer pengar på å nytte tilboda;
      • spare plass, tid
    • la vere å gjere
      • spar deg bryet;
      • spare på kreftene
  2. Døme
    • spare ein for noko;
    • dei brutale soldatane sparte ingen i landsbyen;
    • han sparer seg aldri (i arbeidet)
  3. i uttrykk

Faste uttrykk

  • ikkje spare på
    vere raus
  • spare inn
    tene, vinne inn
  • spare opp
    leggje seg opp, samle
  • spare ut
    skjere ut, lage opning
Artikkelside

spekulativ

adjektiv

Tyding og bruk

  1. djuptenkt, grublande
    Døme
    • ein spekulativ natur, type
    • som byggjer på rein tenking (og ikkje røynsle)
      • ei spekulativ tolking
  2. som er gjord (berre) for å tene pengar utan omsyn til etiske verdiar
    Døme
    • spekulative filmar, grammofonplater
Artikkelside

sope

sopa

verb

Opphav

norrønt sópa

Tyding og bruk

reinse med kost;
Døme
  • sope golvet;
  • stormen sopte hus og bryggjer på sjøen;
  • sope i hop, saman noko;
  • sope inn pengar – tene grovt
Artikkelside

slump

substantiv hankjønn

Opphav

av slumpe

Tyding og bruk

  1. tilfelle, (heldig) treff
    Døme
    • det var reine slumpen at eg fann det att
  2. (god) del;
    Døme
    • tene ein (god) slump pengar
  3. Døme
    • kjøpe slumpen;
    • drikke slumpane

Faste uttrykk

  • på slump
    på det uvisse, på måfå
Artikkelside
Side 8 av 10