Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
Eitt treff

Nynorskordboka 41 oppslagsord

laurdag

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt laugardagr ‘vaskedag’; jamfør laug (2

Tyding og bruk

sjette dag i veka;
forkorta lau.
Døme
  • laurdag kveld;
  • laurdag 10. august;
  • førre laurdagen
Artikkelside

kohort

substantiv hankjønn

Uttale

kohårˊt

Opphav

av latin cohors ‘kve, flokk’

Tyding og bruk

  1. romersk hæravdeling som svarte til ⅒ legion (1)
  2. gruppe som har ein felles faktor, til dømes alder
    Døme
    • neste kohort med seniorar har høgare utdanning enn den førre
Artikkelside

ettervokster

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

  1. det som veks opp eller ut etter noko anna;
    Døme
    • fôravlingane er under middels, men ettervoksteren er god;
    • det er på tide å farge ettervoksteren etter førre frisørbesøk
  2. i overført tyding: rekruttering
    Døme
    • ettervoksteren i faget er urovekkjande
Artikkelside

pjone

pjona

verb

Opphav

jamfør islandsk prjóna ‘strikke’

Tyding og bruk

hekle rader med kjedemasker og feste kvar maske i førre rad
Døme
  • ho pjonar vottar
  • brukt som adjektiv:
    • kjøpe seg pjona vottar
Artikkelside

få fornya tillit

Tyding og bruk

få fortsetje i same posisjon, stilling eller gruppe som før;
bli vald igjen;
Sjå: fornye
Døme
  • få fornya tillit i regjering;
  • trenaren fekk fornya tillit etter førre sesong
Artikkelside

førre året

Tyding og bruk

året som var;
i fjor;
forkorta f.å.;
Sjå: år
Døme
  • ein liten nedgang samanlikna med førre året
Artikkelside

f.å.

forkorting

Tyding og bruk

forkorting for førre året
Artikkelside

først 3, fyrst 4

adverb

Opphav

norrønt fyrstr, opphavleg superlativ av før (3; jamfør førre

Tyding og bruk

  1. tidlegast;
    før noko anna;
    i byrjinga
    Døme
    • først går vi på kafé, og så på kino;
    • aller først må vi pakke;
    • først på dagen
  2. ikkje før
    Døme
    • eg reiser først i morgon;
    • først no skjønar eg det
  3. berre
    Døme
    • du får bli ei stund når du først har reist så langt;
    • er ein først i form, går alt lett
  4. som den eller det første i rekkjefølgje
    Døme
    • lande med beina først;
    • stå først i rekkja;
    • kome først i mål

Faste uttrykk

  • den som kjem først til mølla, får først male
    den som er først ute, får noko først;
    det har fordelar å vere først ute
  • då først
    ikkje før
    • då først kunne eg tenkje klart
  • frå først til sist
    tvers gjennom, frå byrjing til slutt
    • det var ei fantastisk bok, frå først til sist
  • først av alt
    aller først; framfor alt
    • først av alt vil eg få takke alle som kom
  • først og fremst
    framfor alt, særleg
    • først og fremst må vi vere rolege
  • først som sist
    utan utsetjing
    • dei kan like godt seie sanninga først som sist
  • først til mølla
    brukt for å seie at den som er først ute, får noko først;
    jamfør den som kjem først til mølla, får først male
    • det er berre 200 billettar, så her gjeld det å vere først til mølla
  • no først
    ikkje før no
    • no først merka han at han var utsliten
Artikkelside

hin

determinativ demonstrativ

Opphav

norrønt hinn

Tyding og bruk

  1. den andre (av to);
    i fleirtal: dei andre (av fleire)
    Døme
    • hin foten;
    • på hi sida;
    • dei hine folka
  2. i tidsnemningar: den førre, den nærmast føregåande
    Døme
    • eg fekk ei melding frå han hin dagen;
    • tysdag i hi veka

Faste uttrykk

  • denne eller hin
    denne eller ein annan
    • dette kan bli utnytta av denne eller hin
  • denne og hin
    både denne og den andre
    • ho let oss få høyra kva denne og hin har sagt om saka
  • dette eller hitt
    anten dette eller noko anna
    • vi skal ikkje gå i detalj om dette eller hitt
  • dette og hitt
    både det eine og det andre
    • sladderen gjekk om dette og hitt
  • eitt og hitt
    mangt eit
Artikkelside

vere 4

vera

verb
kløyvd infinitiv: -a

Opphav

norrønt vera (eldre vesa), er (eldre es), verit

Tyding og bruk

sjølvstendig verb i tyding 1–6
  1. Døme
    • der er ikkje meir;
    • han er ikkje meir – han er død;
    • hadde det ikkje vore for dette uhellet, ville vi ha greidd oss;
    • det er det som er – såleis heng det i hop;
    • det var ein gong ein konge;
    • i veka som var – førre veka;
    • vere til
    • etter Shakespeare
      • å vere eller ikkje vere
  2. halde til;
    opphalde seg;
    Døme
    • ein stad å vere;
    • vere i utlandet;
    • bli verande lenge på ein stad;
    • eg skal vere der heile dagen;
    • kvar er du i arbeidet? – kor langt er du komen?
    • sersjanten var stadig etter nr. 87 – forfølgde, plaga; eigl: kom etterpå;
    • sommaren er over oss – no har vi sommar;
    • vere saman (om noko);
    • eg er straks attende;
    • vere ute ein augeblink
  3. Døme
    • det kan vere (til) så lenge;
    • la nokon vere i fred;
    • det er noko i det – har noko for seg
    • konjunktiv
      • fred vere med deg!
  4. fare åt, stelle seg;
    henge saman
    Døme
    • korleis er det med deg?
    • ein god måte å vere på;
    • la så vere;
    • det er som eg seier;
    • vere frå seg av sinne;
    • vere for ei sak;
    • vere imot eit framlegg;
    • vere med på noko;
    • møtet er over, slutt;
    • kva skal slikt vere til? – godt for
  5. vilje seie;
    føre med seg
    Døme
    • vite kva arbeid er;
    • det er: – fork. d.e.:
  6. nokre andre uttrykk
    Døme
    • tråden var av ull;
    • straumen er av, på;
    • forhenget er frå;
    • tida er inne – er mogen;
    • vere ute for eit uhell
  7. brukt som usjølvstendig verb, kopulaverb
    Døme
    • vere arbeidar, barn, flygar, meister;
    • vere fleire om noko;
    • vere frisk, raud, heldig;
    • ver så snill;
    • det var god kaffi!
  8. brukt i utbrytingssetning
    Døme
    • det var Alf som sa det;
    • det er torsk som er best;
    • kva er det som står på?
    • det er i morgon han kjem
  9. brukt som hjelpeverb i perfektum aktiv ved rørsle- og overgangsverb; jamfør ha (2, 13)
    Døme
    • ho er komen, vakna;
    • han er vorten bonde
  10. brukt som hjelpeverb i passiv
    Døme
    • ho er nemnd, sett, lagd, utteken;
    • det var gjort, laga i går

Faste uttrykk

  • har vore
    etterstilt substantiv eller namn: tidlegare;
    som var; forkorta h.v.
    • tingmann, stortingspresident og statsråd har vore
  • vere om seg
    vere frampå
    • det gjeld å vere om seg for å få fatt i godbitane
  • vere ved
    vedkjenne seg (noko)
Artikkelside
Side 2 av 5