Avansert søk

Bokmålsordboka 0 oppslagsord

Nynorskordboka 8 oppslagsord

glede 2, gle

gleda

verb

kløyvd infinitiv: -a

Opphav

norrønt gleðja; av glad (

Tyding og bruk

gjere glad

Døme

glede nokon med eit brev;
det gleder meg å høyre at du har det bra

Faste uttrykk

glede seg
vere eller bli glad;
vise eller oppleve glede
han gledde seg stort over at vedtaket hadde gått gjennom;
vi gleder oss saman med dykk
glede seg for tidleg
glede seg over noko som seinare viser seg å slå feil eller ikkje bli noko av
glede seg til
sjå fram til med glede
gleder du deg til i morgon?
eg har gledd meg til dette sidan eg var lita!

godte seg

Tyding og bruk

gle seg (med skadefryd);

Sjå: godte

Døme

han godta seg over uhellet til naboen

sjå fram til

Tyding og bruk

gle seg til, vente på noko;

Sjå: fram, sjå

Døme

ho ser fram til å samarbeide med dei

fagne seg

Tyding og bruk

gle seg;

vere glad;

Sjå: fagne

fagne

fagna

verb

Opphav

norrønt fagna

Tyding og bruk

glede (2;
tekkast
Døme
- alt som fagnar meg
ta vel imot;
helse (3, 1)
Døme
- gjesten vart vel fagna
traktere (1)
hylle (2, 1)
Døme
- fagne heidersgjesten;
- fagne talen

Faste uttrykk

fagne seg
gle seg;
vere glad

fram

adverb

Opphav

norrønt fram(m) av adjektivet framr ‘god, gjæv’; jamfør fremre og fremst

Tyding og bruk

i den leia ein ser eller fer;
framover, mot eit visst mål, ofte med overført tyding
Døme
- fare fram;
- ture fram;
- kome seg fram i verda;
- sjå noko fram for seg;
- prøve seg fram;
- gå fram til husa
utover i tida;
vidare, lenger
Døme
- fram gjennom tidene;
- lenger fram på våren;
- fram mot jul;
- når det lid fram i veka
til endes, til målet
Døme
- det er langt fram enno;
- nå fram;
- kome fram;
- kjempe fram ei sak;
- hjelpe nokon fram i livet;
- bere fram eit foster;
- avle fram paprika
til syne, ut i dagen, ut, til stades
Døme
- bryte fram;
- gro fram;
- piple fram;
- finne fram noko frå skapet;
- by fram mat;
- stige fram;
- vise seg fram;
- lokke fram noko eller nokon;
- leggje fram ei sak;
- seie fram ei helsing;
- stotre fram eit ord;
- tydinga går fram av samanhengen;
- sanninga skal fram
framme
Døme
- lenger fram i kupeen

Faste uttrykk

att og fram
- i rørsle mellom to punkt;
  fram og tilbake (1)
  gå att og fram på vegen
- om og men
  det var mykje att og fram før dei bestemte seg
beint fram
- nett som det er framstilt
  stave eit ord beint fram;
  ei keisam historie om ein les ho beint fram
- ikkje vanskeleg;
  problemfri;
  lett (2);
  beintfram (2)
  vegen ut av dette uføret er ikkje enkel og beint fram
- utan atterhald;
  med reine ord;
  beintfram (3)
  seie si meining beint fram
- rett og slett;
  verkeleg (5), sanneleg
  dette er beint fram trist;
  ho er beint fram ikkje til å stogge;
  eg tykkjer beint fram at …
fram og tilbake
- i rørsle mellom to punkt;
  att og fram (1)
  fram og tilbake i tid;
  bilane køyrer fram og tilbake
- for og imot
  eg har tenkt mykje fram og tilbake på kva eg skal gjere
få/ha fram
gjere kjent;
understreke
få fram kva ein meiner;
ho vil ha fram alle sider ved saka
halde fram
- gå vidare, føre vidare, ikkje slutte
- hevde (1, 2)
  han heldt fram at han hadde vunne saka
sjå fram til
gle seg til, vente på noko
ho ser fram til å samarbeide med dei
stå fram
vise seg, tre fram
han stod fram som ein angrande syndar

ting 1

substantiv hankjønn

Opphav

same opphav som ting (

Tyding og bruk

sak, målemne;
problem, spørsmål;
tilhøve
Døme
- i mange, somme, visse ting;
- eg må snakke med deg om ein ting
- noko (kunnskap, dugleik) som høyrer med til eit arbeid eller fag
  ho kan sine ting;
  setje tinga på plass – få orden, klare opp;
  alle gode ting er tre – tredje gongen vil det lykkast;
  det er tingen! – løysinga, nett det som trengst
noko (livlaust) som finst;
gjenstand, emne (1
Døme
- gje barna ting i staden for omsorg;
- berre ein daud ting;
- ha vakre ting rundt seg
i jus: fast eigedom og lausøyre
i filosofi: det som eksisterer sjølvstendig, uavhengig av det vi erkjenner
gjerning, handling;
hending
Døme
- utføre store ting;
- dei venta seg store ting av han;
- oppleve fæle ting;
- det gjekk føre seg merkelege ting
omstende, moment ved sak, tilstand og liknande
Døme
- det er ein god ting ved han at han er arbeidsglad;
- på mange ting var det lett å merke at noko var gale
- noko som blir opplyst eller som blir ynskt opplyst
  sei meg ein ting: Kvar var du i går?
- einskild del av prestasjon, arbeid og liknande
  det var mange ting å gle seg over i framføringa
- utveg, alternativ (1
  her er berre to ting å velje mellom
- årsak, grunn (1
  han blir rasande for den minste ting
- brukt i uttrykk for å klassifisere fenomen, omgrep og liknande i ein viss kategori:
  jordiske ting
- brukt i uttrykk for vurdering, karakteristikk av forhold, fenomen og liknande:
  dette var da ein sørgjeleg ting!
- brukt saman med adjektiv for å uttrykkje overveldande omfang eller grad:
  det var store ting som han tok på veg
- med attributivt pronomen:
  alle ting – allting;
  ingen ting – ingenting

Faste uttrykk

ikkje den ting
ikkje noko
det er ikkje den ting dei ikkje kan klare
tingen i seg sjølv
(etter tysk das Ding an sich (Kant))

godte

godta

verb

Faste uttrykk

godte seg
gle seg (med skadefryd)
han godta seg over uhellet til naboen