Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
81 treff

Bokmålsordboka 29 oppslagsord

korsferd

substantiv hankjønn eller hunkjønn

Betydning og bruk

  1. hærferd i middelalderen for å gjenerobre Det hellige landet fra muslimene;
  2. historisk: kampanje av kirken mot vantro og kjettere
  3. sterk innsats mot noe en mener er skadelig for samfunnet, eller for en sak en brenner for;
    Eksempel
    • korsferd mot urett, fattigdom, nød og utbytting
Artikkelside

sivilombud

substantiv intetkjønn

Betydning og bruk

stortingsoppnevnt ombud som har til oppgave å påse at det i den offentlige forvaltning ikke blir gjort urett mot den enkelte borger
Artikkelside

teodicé, teodice

substantiv hankjønn

Uttale

-diseˊ

Opphav

fransk, av gresk teo- og dike ‘rettferd’; jamfør teo-

Betydning og bruk

filosofisk verk (2 eller lære som hevder at Gud er god og rettferdig trass i all lidelse og urett i verden
Artikkelside

injurie

substantiv hankjønn

Opphav

fra latin ‘urett, fornærmelse’

Betydning og bruk

Artikkelside

gjøre noe godt igjen

Betydning og bruk

skape forsoning etter uenighet, urett eller krenkelse;
Se: god
Artikkelside

ta feil

Betydning og bruk

dømme galt;
ha urett;
Se: feil
Eksempel
  • det er ikke til å ta feil av;
  • det er ikke mulig å ta feil;
  • hun innrømmer at hun tok feil;
  • tror du det, tar du feil!
Artikkelside

gjøre noen urett

Betydning og bruk

feilaktig tillegge noen en mindreverdig handling eller et mindreverdig motiv;
Se: urett
Artikkelside

med urette

Betydning og bruk

(med gammel dativ) feilaktig, uten grunn;
Se: urett
Artikkelside

himmelropende

adjektiv

Betydning og bruk

i høyeste grad opprørende
Eksempel
  • en himmelropende urett
  • brukt som adverb
    • være himmelropende urettferdig
Artikkelside

øve

verb

Opphav

lavtysk oven; samme opprinnelse som tysk üben

Betydning og bruk

  1. Eksempel
    • en god pianist må øve flere timer daglig
    • ofte refleksivt:
      • øve seg på ski;
      • øve seg i noe;
      • øve inn en ny sang, et nytt teaterstykke;
      • øve opp igjen beinet etter skaden;
      • øve seg opp til å bli blant de beste
  2. jamfør gjøre (2)
    Eksempel
    • øve gode gjerninger;
    • øve vold;
    • øve innflytelse på en;
    • øve urett mot en
Artikkelside

Nynorskordboka 52 oppslagsord

molest

substantiv hankjønn

Opphav

gjennom fransk; frå latin , av molestus ‘tung, mødesam’

Tyding og bruk

skade, urett
Artikkelside

god

adjektiv

Opphav

norrønt góðr; jamfør betre (1 og best (2

Tyding og bruk

  1. av høg kvalitet;
    bra, fin, framifrå;
    tilfredsstillande, gagnleg, tenleg
    Døme
    • eit godt hus;
    • gode vegar;
    • lese gode bøker;
    • ynskje seg godt vêr;
    • ha god helse;
    • få ein god idé;
    • ha godt samvit;
    • med godt humør;
    • gjere ein god handel;
    • det var eit godt hopp;
    • ein god prestasjon;
    • det er gode tider for bransjen;
    • i gode, gamle dagar;
    • kva er det godt for?
    • den er god!
    • brukt som adverb
      • gjere så godt ein kan;
      • kome godt overeins;
      • det er godt gjort å …;
      • syngje godt;
      • snakke godt for seg;
      • kjem du? Godt!
  2. om person: dugande, dyktig, flink
    Døme
    • ein god pianist;
    • ein god lærar;
    • vere god i fransk;
    • ho var god på skeiser;
    • han er god til å teikne
  3. om person eller kroppsfunksjon: frisk, bra (2)
    Døme
    • eg er ikkje god i magen;
    • bli god att i foten
  4. som gjev velvære;
    som ein nyt;
    velsmakande, velluktande;
    behageleg
    Døme
    • ete god mat;
    • drikke god vin;
    • sitje i ein god stol;
    • det er godt og varmt inne
    • brukt som adverb
      • det luktar godt;
      • sitje godt;
      • ha det godt;
      • dei levde godt;
      • det gjer meg godt å høyre det
  5. stor, romsleg;
    Døme
    • ha god plass;
    • ha god tid;
    • ha god råd;
    • ein god slump pengar;
    • det var godt om plass på stranda;
    • få god hjelp av nokon;
    • ei god mil opp i dalen
  6. brukt som adverb: i høg grad
    Døme
    • bli godt sliten
  7. Døme
    • det er ikkje så godt å vite;
    • han er ikkje god å tukte
  8. Døme
    • vere i sin gode rett;
    • ha gode grunnar for noko;
    • ha god von
  9. Døme
    • godt folk;
    • alle gode krefter
  10. med moralsk ynskverdige eigenskapar;
    som vil eller gjer det rette;
    rettferdig, edel;
    snill, venleg, velgjerande
    Døme
    • eit godt menneske;
    • Gud er god;
    • vere snill og god;
    • vere god mot nokon;
    • gode gjerningar
    • brukt som adverb
      • tru godt om nokon
    • brukt som substantiv
      • gjere det gode;
      • ta nokon med det gode;
      • striden mellom det gode og det vonde
  11. brukt i utrop
    Døme
    • gode Gud!
  12. brukt som adverb: vel (2, 8), gjerne (2, 3)
    Døme
    • det går godt an;
    • det kan godt hende;
    • det veit du godt;
    • du kan godt få bli med;
    • ein kan ikkje godt lyge heller
  13. brukt i helsing eller ynske;
    Døme
    • god jul!
    • god sommar!

Faste uttrykk

  • ein god del
    nokså mange eller mykje
  • finne for godt
    avgjere etter eige skjøn
    • eg kjem dersom eg finn det for godt
  • for godt
    for alvor;
    for alltid
    • han forlét landet for godt
  • gje ein god dag i
    ikkje bry seg om;
    gje blaffen i
    • han gav ein god dag i arbeidet sitt
  • gjere det godt
    lukkast i det ein gjer
    • gjere det godt på skulen;
    • ei verksemd som gjer det godt økonomisk
  • gjere noko godt att
    skape forsoning etter usemje, urett eller krenking
  • gjere seg godt av
    ha nytte eller glede av
    • gjere seg godt av maten
  • gjere seg til gode
    godgjere seg
  • godt og vel
    litt over
    • eit underskot på godt og vel 13 millionar;
    • for godt og vel eit halvt år sidan
  • gå god for
    garantere;
    stå inne for
  • ha godt av
    • ha nytte av
      • ho vil ha godt av å kome seg litt bort
    • vere til pass for
      • dei fekk kjeft, men det hadde dei berre godt av
  • ha noko til gode
    ha noko uteståande;
    ha noko (positivt) i vente
    • ha pengar til gode;
    • laget har til gode å vinne ein kamp
  • kome godt med
    vere nyttig å ha
    • pengane vil kome godt med
  • kome nokon til gode
    bli til gagn for nokon
    • tiltak som kom industrien til gode
  • kort og godt
    stutt sagt;
    rett og slett
    • det var kort og godt eit hendeleg uhell
  • like godt
    brukt for å uttrykkje at eitt alternativ er like godt som eit anna;
    like gjerne
    • du kan like godt gje opp
  • seie noko til godt
    i spørsmål: fortelje noko;
    ha noko å seie
    • kva seier han til godt?
  • sitje godt i det
    ha god økonomi
  • sjå godt ut
    sjå sunn og frisk ut
  • ta seg godt ut
    sjå pen og velstelt ut
  • ver så god
    • brukt når ein gjev noko til nokon, oppmodar til å forsyne seg med mat eller liknande
      • ver så god og et;
      • eg har ei gåve til deg. Ver så god
    • brukt for å seie at ein har vorte tvinga til noko
      • vi måtte ver så god sitje, elles vart det ikkje mat
  • vere god for
    disponere noko som svarer til
    • ho er god for minst ti millionar
  • vere like gode
    ha like stor skyld
Artikkelside

misbruk

substantiv hankjønn eller inkjekjønn

Opphav

av mis- og bruk (1

Tyding og bruk

urett eller ulovleg bruk
Døme
  • misbruk av ressursar
Artikkelside

mishøve

substantiv inkjekjønn

Opphav

av mis-

Tyding og bruk

det at to ting ikkje høver saman;
urimeleg eller urett tilhøve;
Døme
  • mishøve mellom tilbod og etterspørsel
Artikkelside

misoppfatte

misoppfatta

verb

Opphav

av mis-

Tyding og bruk

oppfatte urett;
Artikkelside

legitimere

legitimera

verb

Opphav

gjennom tysk og fransk; frå mellomalderlatin

Tyding og bruk

gjere lovleg;
godtgjere at noko er rettkome
Døme
  • legitimere ei handling;
  • legitimere ein urett

Faste uttrykk

Artikkelside

sivilombod

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

embetsmann som er oppnemnd av Stortinget og har til oppgåve å sjå etter at den offentlege forvaltinga ikkje gjer urett mot den einskilde borgaren
Artikkelside

faktafeil

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

urett framstilling av dei faktiske tilhøva
Døme
  • boka er full av faktafeil
Artikkelside

falsum

substantiv inkjekjønn

Opphav

av latin falsus ‘falsk’

Tyding og bruk

urett eller grunnlaus påstand;
noko som er forfalska;
Døme
  • dokumentet er eit falsum
Artikkelside

falsk 2

adjektiv

Opphav

gjennom lågtysk; frå latin fallere ‘svike’

Tyding og bruk

  1. ikkje eigenleg (1) eller verkeleg;
    utan grunnlag;
    galen, usann, urett, grunnlaus
    Døme
    • på falske premissar;
    • under falske føresetnader;
    • gje eit falskt bilete av situasjonen;
    • falsk alarm;
    • falsk forklaring
  2. Døme
    • falske perler;
    • kjøpe eit falskt pass;
    • falsk underskrift
    • brukt som adverb
      • skrive falskt
  3. Døme
    • falske vener;
    • gje eit falskt bilete av situasjonen
  4. med ureine tonar
    Døme
    • falsk song
    • brukt som adverb:
      • dei song falskt

Faste uttrykk

  • falsk krupp
    kruppliknande betennelse i strupehovudet, jamfør krupp
  • falskt nyhende
    sak som blir presentert som eit nyhende, men som ikkje har grunnlag i faktiske tilhøve
    • dei spreier falske nyhende på nettet
  • spele falskt
    jukse i kortspel
Artikkelside
Side 2 av 6