Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
41 treff

Bokmålsordboka 16 oppslagsord

hovedmistenkt

adjektiv

Betydning og bruk

som en mener mest sannsynlig er den personen eller virksomheten som har gjort noe ulovlig
Eksempel
  • hun er hovedmistenkt i bedragerisaken
  • brukt som substantiv
    • fabrikken er vår hovedmistenkte for utslippet av miljøgifter;
    • den hovedmistenkte nektet all straffskyld
Artikkelside

hevnporno

substantiv hankjønn

Opphav

jamfør porno

Betydning og bruk

seksualisert bilde eller film som er publisert på internett uten at den avbildede personen har samtykket, motivert av et ønske om å skade
Eksempel
  • bli dømt til fengsel for hevnporno
Artikkelside

åndedrettsvern

substantiv intetkjønn

Betydning og bruk

tettsittende maske som skal forhindre at personen som bruker den, puster inn forurenset luft;
til forskjell fra munnbind
Eksempel
  • brannfolk med åndedrettsvern, skjold og fullt verneutstyr undersøker nå rommet
Artikkelside

munnbind

substantiv intetkjønn

Betydning og bruk

bind framfor munn og nese for å hindre smitte;
til forskjell fra åndedrettsvern
Eksempel
  • kirurgisk munnbind;
  • munnbind skal forhindre at personen som bruker det, skal spre smitte til andre
Artikkelside

utiltalende

adjektiv

Betydning og bruk

Eksempel
  • ha et utiltalende ytre;
  • det er noe utiltalende over den personen
Artikkelside

adam

substantiv hankjønn

Opphav

etter navnet til den bibelske personen Adam i skapelsesberetningen (1. Mos.)

Faste uttrykk

  • den gamle adam
    den syndige menneskenaturen
  • i adams drakt
    naken
Artikkelside

Nynorskordboka 25 oppslagsord

hovudmistenkt

adjektiv

Tyding og bruk

som ein meiner mest sannsynleg er den personen eller verksemda som har gjort noko ulovleg
Døme
  • han var hovudmistenkt i utpressingssaka;
  • fabrikken er hovudmistenkt for utsleppa av miljøgift
  • brukt som substantiv
    • den hovudmistenkte nekta all straffskuld
Artikkelside

fuglen er flogen

Tyding og bruk

personen det er snakk om, er vekke;
Sjå: fly, fugl
Artikkelside

ta mannen i staden for ballen

Tyding og bruk

gå laus på personen i staden for saka;
Sjå: ball
Artikkelside

hemnporno

substantiv hankjønn

Opphav

jamfør porno

Tyding og bruk

seksualisert bilete eller film som er publisert på internett utan at den avbilda personen har samtykt, motivert av eit ynske om å skade
Døme
  • bli offer for hemnporno
Artikkelside

ball 1

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt bǫllr ‘kule, ball’

Tyding og bruk

  1. (lett) kule av gummi, plast og liknande til å leike eller spele med
    Døme
    • sparke ballen langt;
    • dei liker å kaste ball;
    • ballen dunka i golvet
  2. slag, pasning, skot i ballspel
    Døme
    • vinne dei første ballane;
    • ein vanskeleg ball;
    • slå lange ballar inn i midten
  3. rundvoren klump;
    Døme
    • tulle kleda i hop i ein ball
  4. rundvoren kjøtfull del av kroppen

Faste uttrykk

  • ha ballar
    vere modig
  • ha mange ballar i lufta
    gjere mange ting på ein gong
  • kaste ball
    utveksle meiningar, jobbe seg fram mot ei løysing
    • sjefen treng nokon å kaste ball med
  • leggje ballen daud
    • stoppe ballen og få han til å liggje still (til dømes i fotball)
    • avslutte ei (vanskeleg) sak
  • spele ballen over til
    overgje neste trekk til
    • staten spelar her ballen over til kommunane
  • ta mannen i staden for ballen
    gå laus på personen i staden for saka
  • vere på ballen
    • om ballspel (2): vere i kontakt med ballen
      • spelaren var på ballen, men trefte ikkje reint
    • involvere seg aktivt i noko som skjer;
      ta initiativ, vere der det skjer
      • her forventar vi at statsråden er på ballen
Artikkelside

bak 3

preposisjon

Opphav

norrønt (á) bak; same opphav som bak (1

Tyding og bruk

  1. på motsett side av, på baksida av;
    bakanfor, etter;
    Døme
    • det er nokon bak oss;
    • liggje bak ein stein;
    • andremann kom i mål like bak vinnaren
  2. om tid: tidlegare, før
    Døme
    • det vi har arva frå generasjonane bak oss;
    • ha 10 år på sjøen bak seg
  3. i overført tyding: som er skuldig i, som har æra for
    Døme
    • drivkrafta bak festivalen;
    • oppfinnaren bak telefonen;
    • personen bak innbrotet
  4. i overført tyding: til støtte for, på same side som
    Døme
    • ha folket bak seg;
    • ha fleirtal bak forslaget
  5. brukt som adverb: på, ved eller i den bakarste delen av noko
    Døme
    • stå langt bak i salen;
    • setje seg bak;
    • buksa har hol bak;
    • sjå bak i boka;
    • få eit spark bak

Faste uttrykk

  • bak fram
    med baksida fram
    • setje på seg lua bak fram
  • bak murane
    i fengsel
    • sitje 10 år bak murane
  • bak rattet
    i førarsetet;
    med styringa
    • setje seg bak rattet i ein traktor;
    • sovne bak rattet;
    • vere røynd bak rattet
  • bak ryggen
    i overført tyding: i løynd, utan at ein viss person veit om det
    • diskutere noko bak ryggen på nokon;
    • dei har gått bak ryggen på oss
  • leggje bak seg
    • forlate, passere
      • leggje fleire mil bak seg;
      • leggje fjella bak seg
    • gjere seg ferdig med
      • prøve å leggje det vonde bak seg;
      • dei har lagt den bitre konflikten bak seg
  • liggje bak
    i overført tyding: vere (løynd) føresetnad, årsak, grunn, føremål eller liknande
    • det ligg noko meir bak denne avgjerda;
    • eg veit ikkje kva som ligg bak
  • stå bak
    • i overført tyding: ha æra, ansvar for;
      vere skuldig i
      • stå bak ein idé;
      • stå bak store utslepp;
      • to personar stod bak innbrotet
    • i overført tyding: støtte, vere for
      • eit fleirtal på Stortinget står bak forslaget
Artikkelside

gard

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt garðr

Tyding og bruk

  1. eigedom på landet (1 med hus for menneske, husdyr og avlingar og med innmark og utmark
    Døme
    • garden Haug;
    • folket på garden;
    • drive eigen gard;
    • livet heime på garden;
    • det tunge arbeidet på garden
  2. inngjerda jordstykke (til dyrking);
  3. open plass mellom eller ved hus;
    gardsplass
    Døme
    • gå ut i garden for å leike
  4. større bustadhus eller forretningsbygg, særleg i eit byområde
    Døme
    • garden manglar heis
  5. Døme
    • hoppe over garden
  6. brukt som etterledd i samansetjingar: noko som liknar eit gjerde

Faste uttrykk

  • der i garden
    i det huset;
    på den plassen;
    hos den personen
    • ikkje noka overrasking der i garden
  • gard og grunn
    • gard (1) med hus og dyrkingsjord
      • eige gard og grunn;
      • bønder som må gå frå gard og grunn
    • alt ein eig
      • satse gard og grunn;
      • somme drakk seg frå gard og grunn
  • til gards
    til garden
    • kome til gards;
    • invitere til gards;
    • velkomen til gards!
Artikkelside

andedragsvern

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

tettsitjande maske som skal hindre at personen som bruker henne, pustar inn forureina luft;
til skilnad frå munnbind
Døme
  • mangel på munnbind, andedragsvern, hanskar og frakkar kan setje helsepersonell i fare
Artikkelside

tittelrolle

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

rolle som den personen eit teaterstykke, ein opera eller liknande har namnet sitt etter
Døme
  • spele tittelrolla i Peer Gynt
Artikkelside

tillitsombod

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

(ulønt) ombod som ein person er vald eller peika ut til i kraft av den tillita personen har;
Artikkelside
Side 2 av 3