Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
Eitt treff

Nynorskordboka 31 oppslagsord

gevær

substantiv inkjekjønn

Opphav

frå tysk; samanheng med verje (2

Tyding og bruk

Faste uttrykk

  • i gevær
    med våpen;
    i full beredskap
  • presentere gevær
    gjere honnør med gevær
  • på aksel gevær!
    brukt i militært kommandorop om å kvile eit gevær mot skuldra
Artikkelside

akseltrykk

substantiv inkjekjønn

Opphav

jamfør trykk (3

Tyding og bruk

del av samla vekt av eit køyretøy som fell på kvar aksel (3, 1)
Artikkelside

gir 3

substantiv inkjekjønn

Uttale

gir

Opphav

av engelsk gear, opphavleg ‘utstyr’; samanheng med gjere

Tyding og bruk

  1. tannhjulsmekanisme som overfører roterande rørsle frå ein aksel til ein annan og gjev utveksling, og som tillet varierande fart;
    Døme
    • setje bilen i femte gir;
    • sykkelen har tolv gir;
    • skifte gir

Faste uttrykk

  • få/setje ræva i gir
    få opp farten, skunde seg
    • få ræva i gir og kom!
    • set ræva i gir og få det unnagjort!
Artikkelside

akselblad 2

substantiv inkjekjønn

Opphav

av aksel (2

Tyding og bruk

i botanikk: øyreblad
Artikkelside

akselkopling

substantiv hokjønn

Opphav

av aksel (3

Tyding og bruk

maskindel som bind saman fleire akslar eller aksel og hjul
Artikkelside

akson

substantiv inkjekjønn

Uttale

aksoˊn

Opphav

frå gresk ‘aksel’

Tyding og bruk

nervetråd på nervecelle som fører impulsar ut frå cella;
jamfør dendritt
Artikkelside

akselledd, aksleledd

substantiv inkjekjønn

akselled, aksleled

substantiv hankjønn

Opphav

av aksel (1

Tyding og bruk

ledd (1) i aksla
Artikkelside

ås 1

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt áss; kanskje same opphav som ås (2

Tyding og bruk

  1. Døme
    • golvås
    • særleg: horisontal takbjelke
      • åsane ber taket;
      • mønsås
  2. det som noko sviv rundt;
    Døme
    • hjulås
  3. på plog: (horisontal) bom som går frå den bakre delen (med veltefjøl o a) fram til festet for dragkrafta
    Døme
    • plogås
  4. tverrtre som bind i hop meiane på slede, stytting, kjelke og liknande;
    tverrtre som bind i hop to skjæker;
Artikkelside

utveksling

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

  1. det å utveksle
  2. mekanisk kraftoverføring frå ein roterande aksel til ein annan med samtidig endring av omdreiingsfarten
  3. høve mellom to omdreiingsfartar ved utveksling (2)
    Døme
    • stor, lita utveksling
Artikkelside

skulder

substantiv hokjønn

Opphav

truleg frå lågtysk

Tyding og bruk

  1. Døme
    • slengje kåpa over skuldrene;
    • vere brei over skuldrene
  2. del av klesplagg som dekkjer akslene
    Døme
    • jakka var litt stor i skuldrene
  3. Døme
    • skuldra på ein veg – feltet mellom køyrebana og grøftekanten

Faste uttrykk

  • få ei kald skulder
    møte lite forståing, interesse
  • få klapp på skuldra
    òg: ros
  • trekkje på skuldrene
    som uttrykk for likesæle: kva så?
    kva ventar dei?
Artikkelside
Side 2 av 4