Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
Eitt treff

Nynorskordboka 34 oppslagsord

stolpe 2

stolpa

verb

Opphav

av stolpe (1

Tyding og bruk

  2. støre til;
  3. om sjø: sprute høgt, toppe seg
Artikkelside

stolpe 1

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt stolpi

Tyding og bruk

  1. (fastståande) stokk;
    påle, tjukk stong
    Døme
    • gjerdestolpe;
    • grindstolpe;
    • lyktestolpe;
    • telefonstolpe;
    • bruke berre impregnerte stolpar
    • målstong
      • skotet gjekk i stolpen og inn
    • loddrett stokk i bindingsverk
      • svalvegger av stavverk med dekorativt utforma stolpar på hjørna
  2. oppståande stykke, til dømes merke i ei uniformslue, søyle i eit diagram, loddrett strekfigur i stoff, hekle- eller strikkearbeid
    Døme
    • ei skjorte med stolpe i halsen
  3. (ledd som er ei) måleining i målband brukt på storfe
    Døme
    • ein stolpe er ¹⁄₃₂ av ei alen
Artikkelside

milepæl, milepåle

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

  1. stolpe i vegkanten som viser avstanden (i mil) frå ein viss stad;
  2. i overført tyding: viktig hending, avgjerande augeblikk;
    Døme
    • ein milepæl er passert for dette viktige vegprosjektet
Artikkelside

oppstandar

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

loddrett stolpe eller stø i ein trekonstruksjon
Døme
  • bore hol til oppstandarane
Artikkelside

mast

substantiv hokjønn

Opphav

av lågtysk mast ‘stong’

Tyding og bruk

  1. høg, loddrett stong som ber segl, lossebom, signallys eller liknande på fartøy
    Døme
    • kappe masta
  2. stolpe eller stillas som feste for leidningar, antenne eller liknande
Artikkelside

kak

substantiv hankjønn

Opphav

gjennom dansk kag; truleg frå lågtysk kak ‘skampæl’

Tyding og bruk

om eldre forhold: stolpe (1, 1) der ein festa brotsmenn som skulle piskast offentleg
Artikkelside

milestolpe

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

  1. stolpe i vegkanten som viser avstanden (i mil) frå ein viss stad
    Døme
    • stå attmed ein milestolpe
  2. i overført tyding: viktig hending;
    Døme
    • vedtaket om folketrygda var ein milestolpe i sosialpolitikken
Artikkelside

lyktestolpe

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

stolpe som ber ei gatelykt
Artikkelside

loddbein

adjektiv

Opphav

av lodd (1 og bein (2

Tyding og bruk

Døme
  • ein loddbein stolpe
Artikkelside

kors

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt kross, gjennom gammalengelsk; frå latin crux

Tyding og bruk

  1. i Romarriket: vanærande straffereiskap til dødsstraff laga av ein loddrett stolpe med laust tverrtre, til å hengje brotsmenn på;
  2. symbol for Kristus og kristendomen;
  3. i overført tyding: tung lagnad, bør;
    (stor) sorg, liding;
    Døme
    • ha eit kors å bere
  4. stor vanske, uløyseleg problem;
  5. figur eller ting på skap som ein kross (1), ofte nytta som symbol;
    Døme
    • korset i flagget;
    • bere eit kors rundt halsen;
    • setje kors på ei grav
  6. to linjer eller ting som kryssar kvarandre
    Døme
    • leggje armane i kors
  8. i utrop, forsikring
    Døme
    • kors i Jesu namn!

Faste uttrykk

  • i kors og krok
    i ulike leier, til ulike kantar
  • ikkje leggje to pinnar i kors
    la vere å hjelpe til, ikkje lyfte ein finger
  • kors på halsen
  • krype til korset
    krype til krusifikset og gjere bot;
    angre seg;
    no helst: søkje hjelp som ein før har avvist;
    audmykje seg
Artikkelside
Side 1 av 4