Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
Eitt treff

Nynorskordboka 50 oppslagsord

kone

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt kona

Tyding og bruk

  1. kvinneleg ektefelle;
    gift kvinne
    Døme
    • ha kone og barn;
    • mann og kone;
    • kona på garden
  2. eldre kvinne
    Døme
    • ei gammal kone
Artikkelside

gamlekone, gamalkone, gammalkone

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

eldste kvinne i huset;
gammal kone
Døme
  • gamlekona på garden;
  • ungkona og gamlekona kom ikkje overeins;
  • gamlekarane og gamlekonene gjekk og småprata
Artikkelside

overspele

overspela

verb
kløyvd infinitiv: -a

Tyding og bruk

spele med for sterke verkemiddel;
Døme
  • skodespelaren overspela rolla som gammal kone
Artikkelside

velvyrd, velvørd

adjektiv

Tyding og bruk

gjæv, høgt akta
Døme
  • ei velvyrd kone i bygda
Artikkelside

markise 1

substantiv hokjønn

Uttale

markiˋse

Opphav

frå fransk; jamfør marki

Tyding og bruk

kone eller dotter til ein marki
Artikkelside

iglekone

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

om eldre forhold: kone som sette igler (1 på folk;
Artikkelside

klok

adjektiv

Opphav

norrønt klókr; frå lågtysk

Tyding og bruk

  1. som kan skjøne noko;
    Døme
    • ein klok person;
    • kloke auge;
    • ho har eit klokt hovud;
    • seie nokre kloke ord
    • brukt som adverb
      • investere klokt
  2. som har mykje kunnskap;
    Døme
    • søkje råd hos eit klokt menneske;
    • svaret gjorde meg ikkje klok
  3. som har vanleg fornuft;
    Døme
    • ikkje vere retteleg klok

Faste uttrykk

  • bli klok på
    få innsikt i;
    forstå (1)
    • eg klarer ikkje bli heilt klok på deg;
    • ein blir aldri heilt klok på hovudpersonen i boka
  • gjere klokt i
    vere tent med
    • ein gjer klokt i å lytte;
    • du gjer nok klokt i å vere litt varsam
  • klok av skade
    røynd som følgje av tidlegare mistak eller ulukke
    • klok av skade bad eg om hjelp opp trappa
  • klok kone
    kvinne som praktiserer folkemedisin
    • ei klok kone oppi dalen
  • vere like klok
    skjøne like lite som før (etter eit svar, ei forklaring eller liknande)
    • etter å ha kika på kartet var dei like kloke
Artikkelside

klok kone

Tyding og bruk

kvinne som praktiserer folkemedisin;
Sjå: klok
Døme
  • ei klok kone oppi dalen
Artikkelside

mann

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt maðr, akkusativ mann

Tyding og bruk

  1. vaksen person av hankjønn;
    Døme
    • mognast frå gut til ung mann;
    • eg kjenner ikkje den mannen;
    • i styret sit det tre menn og to kvinner
  2. person med eigenskapar som tradisjonelt har vore oppfatta som mandige
    Døme
    • ta motgangen som ein mann
  3. mannleg ektemake;
    Døme
    • mann og kone;
    • miste mannen sin
  4. brukt i tiltale
    Døme
    • skjerp deg, mann!
  5. person som er med i eit idretts- eller arbeidslag, mannskap eller følgje
    Døme
    • ha ti mann i arbeid;
    • alle mann på dekk!
    • kjempe mann mot mann;
    • vi var trøytte, alle mann
  6. brukt i som etterledd i samansetningar og faste uttrykk: menneske, individ, person
    Døme
    • den vanlege mannen;
    • det vart 1000 kr til manns
  7. som etterledd i samansetningar som nemner ein mann (1) med omsyn til verv, tilhøyrsel eller liknande

Faste uttrykk

  • gå mann av huse
    gå ut alle som ein (for å vere med på noko)
  • gå ned med mann og mus
    (om skip) søkke med alt om bord
  • i manns minne
    så langt tilbake som folk kan hugse
  • krevje sin mann
    gjere det naudsynt å trå til med full kraft;
    jamfør krevje si kvinne
    • det kravde sin mann å drive garden
  • mann og mann imellom
    frå den eine til den andre;
    mannimellom
  • mannen i gata
    typisk representant for folket;
    folk flest
  • manns mål
  • vere mann for sin hatt
    gjere seg gjeldande;
    kunne klare seg sjølv
  • vere mann for
    vere i stand til;
    greie
Artikkelside

kårkone

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

kone som har kår (2)
Artikkelside
Side 1 av 5