Avansert søk

Vanleg søk

Nynorskordboka 35 oppslagsord

tilgjengeleg

adjektiv

Tyding og bruk

som ein kan kome fram til
Døme
- gjere fjellet tilgjengeleg for vanlege turistar
- i overført tyding: som ein kan tileigne seg;
  forståeleg, lett, grei
  boka er vanskeleg tilgjengeleg – vanskeleg å få noko ut av
som ein har tilgjenge til;
som ein kan nå, treffe, finne
Døme
- rettsmøta skal vere tilgjengelege for alle;
- lett tilgjengelege data;
- ho er tilgjengeleg mellom 9 og 15;
- handskriftet er tilgjengeleg i original

Artikkelside

publisere

publisera

verb

Opphav

av latin publicare ‘offentleggjere’

Tyding og bruk

gjere offentleg tilgjengeleg;

gje ut på trykk;

leggje ut;

kunngjere, offentleggjere

Døme

avisa publiserte nye tal i dag;
essayet er ikkje publisert enno;
ho publiserer bileta på nettet

Artikkelside

leggje, legge

leggja, legga

verb

Opphav

norrønt leggja; av liggje

Tyding og bruk

få til å liggje eller plassere i vassrett stilling
Døme
- leggje duk på bordet;
- leggje barna til faste tider;
- han legg handa mot armlenet
setje frå seg;
plassere i ein viss orden
Døme
- leggje bandasje på såret;
- leggje kabal;
- høna legg egg kvar dag;
- ho legg armen rundt barnet
dekkje, kle
Døme
- leggje fliser på badet
forme ut, byggje, lage
Døme
- leggje veg gjennom dalen;
- leggje grunnen til eit internasjonalt samarbeid;
- dei legg planar;
- leggje vin
ta vegen, fare;
styre, stemne
Døme
- leggje av stad;
- leggje på sprang;
- skipet legg frå kai
fastsetje, påleggje
Døme
- leggje skatt på utbytte;
- dei legg press på styresmaktene
bruke, ofre
Døme
- dei legg arbeid på å få dei unge med

Faste uttrykk

leggje an på nokon
streve for å få nokon til kjærast
leggje av
- halde att;
  spare
  legg av eit brød til meg!
- kvitte seg med
  leggje av uvanane
leggje bak seg
- forlate, passere
  leggje fleire mil bak seg;
  leggje fjella bak seg
- gjere seg ferdig med
  prøve å leggje det vonde bak seg;
  dei har lagt den bitre konflikten bak seg
leggje etter seg noko
late etter seg noko
dei har lagt appelsinskal etter seg i naturen
leggje fram
presentere
regjeringa la fram ei utgreiing
leggje frå seg
- setje bort;
  plassere
  dei la frå seg reiskapen
- bli ferdig med;
  gløyme
  leggje frå seg gamle fordommar
leggje i seg
ete mykje
leggje i veg
fare av stad
han legg i veg over jordet
leggje imot
- kome med innvendingar
  det var ikkje råd å leggje imot
- gje til gjengjeld
leggje inn eit godt ord for
gå god for
leggje inn årene
slutte med ei verksemd;
leggje opp (1)
leggje inn
- setje inn;
  installere (1)
  leggje inn alarm i huset
- plassere i eller innanfor noko
  han la inn snus;
  ho legg inn opplysningar om seg sjølv på nettet;
  dei vil leggje inn ein treningskamp i desember
- gje beskjed om;
  melde
  han la inn bod på eit hus
leggje i
oppfatte, forstå
kva legg du i det ordet?
leggje merke til
bli merksam på;
anse, akte, observere
du legg merke til så mange ting;
ein detalj som er verd å leggje merke til
leggje ned
- få til å liggje nede;
  plassere
  leggje ned ein krans;
  leggje ned ein kabel
- gje opp, slutte med
  leggje ned skulen;
  dei la ned drifta
- hermetisere
  leggje ned frukt
- setje fram, hevde
  leggje ned veto;
  aktor la ned påstand om ti års fengsel
- utføre, gjere
  leggje ned arbeid;
  dei legg ned ein stor innsats
leggje om
endre
leggje om kursen;
leggje om til vinterdekk
leggje opp til
gjere opptak til;
byrje med;
planleggje
dei legg opp til ei omgjering av næringa
leggje opp
- særleg i idrett: slutte
  han har ingen planar om å leggje opp denne sesongen
- lage masker når ein strikkar eller heklar
  ho la opp masker til ein genser
leggje på seg
bli tjukkare
ho er redd for å leggje på seg
leggje på
gjere større;
auke
leggje på prisane
leggje saman
addere
leggje seg borti
blande seg (utidig) inn i
dei ynskjer ikkje å leggje seg borti det heile
leggje seg etter
- prøve å få tak i
  han legg seg etter kvinnfolka
- prøve å lære seg
  dei la seg etter å snakke eit utanlandsk språk
leggje seg flat
vedgå ein feil
det hjelper lite å leggje seg flat når det ikkje får konsekvensar
leggje seg imellom
gå imellom, få ende på ein strid;
mekle
leggje seg oppi
bli med i, blande seg borti
han legg seg oppi mykje
leggje seg opp
samle på, spare
leggje seg opp pengar
leggje seg på minne
setje seg føre å hugse noko
leggje seg til
- bli liggjande til sengs
- skaffe seg
  leggje seg til uvanar
leggje seg ut med
kome i strid med
leggje seg
- innta ei liggjande stilling;
  gå til sengs
  leggje seg for å sove;
  ho legg seg sjuk i fire dagar;
  leggje seg inn på sjukehus;
  hunden la seg på golvet
- bli liggjande
  isen legg seg på fjorden;
  snøen har lagt seg på vegane;
  wienerbrød kan leggje seg på sidebeina
- stilne, spakne
  applausen legg seg;
  stormen la seg
leggje til grunn
ha som utgangspunkt eller føresetnad
leggje eiga erfaring til grunn for avgjerda
leggje til rette/rettes
rydde, ordne;
førebu
kommunen legg til rette for søppelsortering
leggje til
plusse på, føye til
leggje under seg
eigne til seg, ta makt over
leggje ut om
greie ut, forklare (i det vide og breie)
ho måtte leggje ut om røynslene sine
leggje ut
- starte ei reise
  leggje ut på ein ekspedisjon;
  dei spurde om vêret før dei la ut
- betale for
  eg kan leggje ut for deg
- setje ut;
  plassere
  leggje ut mat til måkene
- gjere tilgjengeleg
  leggje ut billettar for sal;
  avisa legg ut nyhende på internett
leggje ved
la liggje saman med noko anna;
jamfør vedlegg
til søknaden må du leggje ved nødvendig dokumentasjon
leggje vegen om
fare innom
han la vegen om grannegarden
leggje vekt på
la (noko) telje sterkt
ho legg vekt på erfaring
leggje vinn på
leggje arbeid på, gjere seg føre med

Artikkelside

offentlegheit

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

folk flest;
allmente, publikum
Døme
- ei kritisk offentlegheit
det at noko er kjent eller tilgjengeleg for alle
Døme
- saka er unntatt offentlegheit;
- offentlegheit er viktig for rettstryggleiken

Artikkelside

open

adjektiv

Opphav

norrønt opinn ‘vend oppover’; samanheng med opp

Tyding og bruk

ikkje lukka eller stengd
Døme
- eit ope vindauge;
- skjorta er open i halsen;
- vegen over fjellet er open for biltrafikk;
- ei open bok
ikkje dekt til;
utan ly
Døme
- ein open båt;
- her er så ope for vinden
med god plass og fritt utsyn;
vid
Døme
- i open sjø;
- ein open plass der folk møtest
som ikkje er fylt;
tom, ledig
Døme
- skjemaet har eit ope rom til underskrifta;
- stillinga står open ut året
tilgjengeleg for allmenta
Døme
- museet er ope på søndagar;
- førelesingane på universitetet er opne;
- eit ope møte
som ikkje skjuler avgjerder og handlingar
Døme
- arbeide for eit ope samfunn
utan atterhald;
endefram (1);
ærleg (2)
Døme
- vere open mot nokon
- brukt som adverb:
  snakke ope om noko
klar, tydeleg;
openberr
- brukt som adverb:
  han har lenge vore ope homofil
mottakeleg
Døme
- vere open for nye synspunkt;
- ha eit ope blikk for mangfaldet i samfunnet
ikkje avgjord;
uløyst
Døme
- eit ope spørsmål
som ein kan utvide eller byggje ut
Døme
- opne ordklassar
om vokal: som blir laga med låg tungestilling;
om staving: som sluttar på vokal

Faste uttrykk

for open scene
- med sceneteppet frådrege
  applaus for open scene
- som alle kan observere
  ei oppgjerd for open scene
for opne dører
med tilgjenge for publikum
rettssaka gjekk for opne dører
halde auge og øyre opne
følgje nøye med
halde ope
la butikk eller anna verksemd vere open for kundar
liggje ope i dagen
vere heilt tydeleg
det ligg ope i dagen at det er duka for strid
med opne auge
medviten om kva ein gjer
feil som er gjort med opne auge;
gå inn i ein vanskeleg situasjon med opne auge
ope brev
brev til ein person eller institusjon som blir offentleggjort i pressa
ope landskap
- landskap utan skog, åsar eller fjell som stengjer for utsyn
- kontorlandskap
ope sår
- sår som ikkje har fått skorpe på seg
- vond konflikt
ope vatn
isfritt vatn
på open gate
i full offentlegheit så forbipasserande kan sjå det
ranet skjedde på open gate
spele med opne kort
ikkje løyne noko
ta imot med opne armar
ta imot med velvilje og glede
under open himmel
ute i det fri

Artikkelside

opne seg

Tyding og bruk

Sjå: opne

om landskap: vide seg ut
Døme
- dalen opnar seg
bli tilgjengeleg
Døme
- ei ny von har opna seg for henne
tru seg utan atterhald til nokon
Døme
- ho opna seg for læraren
gjere seg mottakeleg
Døme
- opne seg for synspunkta til motparten

Artikkelside

opne

opna

verb

Opphav

norrønt opna; jamfør open

Tyding og bruk

gjere open
Døme
- opne døra;
- opne brevet;
- ho opna jakka;
- han opnar fisken for å ta ut innvolane
gjere tilgjengeleg;
innvie (2)
Døme
- opne vegen for biltrafikk;
- opne konto i ein bank;
- opne ei ny bru
bli open (5)
Døme
- kafeen opnar om føremiddagen
gå i gang med;
byrje
Døme
- opne butikk;
- opne ei samtale;
- opne eit møte;
- opne skuledagen med song

Faste uttrykk

opne for
gjere mogleg;
godta
vedtaket opnar for at senteret kan byggjast
opne munnen
byrje å snakke
elevar som ikkje vågar å opne munnen
opne seg
- om landskap: vide seg ut
  dalen opnar seg
- bli tilgjengeleg
  ei ny von har opna seg for henne
- tru seg utan atterhald til nokon
  ho opna seg for læraren
- gjere seg mottakeleg
  opne seg for synspunkta til motparten

Artikkelside

nettside

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

elektronisk dokument som er tilgjengeleg på internett (1);

internettside, heimeside

Døme

gå inn på nettsidene til verksemda

Artikkelside

hand

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt hǫnd

Tyding og bruk

kroppsdel ytst på arm, med fingrar som mellom anna kan gripe og halde
Døme
- store hender;
- vaske hendene;
- bruke begge hendene;
- arbeide med hendene;
- ha hendene på ryggen;
- stå på hendene;
- klappe i hendene;
- vri hendene;
- spå i handa
brukt i uttrykk for helsing, semje eller liknande
Døme
- takke i handa;
- ta nokon i handa
brukt i uttrykk for arbeid, verksemd, medverknad eller liknande
Døme
- ikkje lyfte ei hand for å hjelpe;
- ikkje ta si hand i nokon ting;
- arbeidet er ferdig frå mi hand
brukt i uttrykk for eige, forvaring, makt, mynde, vern eller liknande
Døme
- ha mykje pengar mellom hendene;
- samle makta på få hender;
- vere i trygge hender;
- leggje noko i Guds hender
side, kant, plassering i høve til ein person
Døme
- huset ligg ved vegen på venstre handa;
- sitje ved Guds høgre hand
samling av kort som kvar av spelarane har fått tildelt i kortspel
Døme
- sitje med ei sterk hand
handskrift (1
Døme
- ha ei leseleg hand

Faste uttrykk

bere nokon på hendene
halde alt vondt borte frå nokon;
forkjæle
døy for eiga hand
ta livet av seg
falle i hendene på nokon
kome inn under makta til nokon
han fall i hendene på fienden
for handa
tilgjengeleg
nytte dei materialane ein har for handa
for hand
med handa eller hendene;
manuelt
bunaden er sydd for hand;
skrive brev for hand
frie hender
full handlefridom
ho fekk frie hender til å lage ein ny radioserie
frå første hand
direkte frå opphavsperson eller kjelde;
jamfør førstehands
få noko frå handa
fullføre noko;
bli ferdig med noko
få arbeidet frå handa
gje nokon ei hand
hjelpe nokon
gni seg i hendene
vere godt nøgd, særleg på grunn av stor vinning
gode kort på handa
gode argument, kvalifikasjonar eller liknande som gjer at ein stiller sterkt
gripe med begge hendene
ta imot med iver
eg greip sjansen med begge hendene
gå hand i hand
- gå og halde kvarandre i hendene
- gå føre seg samstundes;
  utvikle seg parallelt;
  følgjast
  urbanisering og avfolking går hand i hand
gå nokon til hande
assistere nokon
ha ei heldig hand med
ha ein god framgangsmåte med noko
ha hendene fulle
ha mykje å gjere;
vere travel
ha noko på handa
(i eit visst tidsrom) ha førsterett til noko
ha reine hender
vere uskuldig
halde handa si over
verne
i første hand
i byrjinga;
i første omgang
i hende
til rådvelde
eg har nett fått avgjerda i hende
ikkje sjå handa framfor seg
ikkje sjå noko som helst
leggje hand på
gjere lekamleg vald mot
leggje siste hand på noko
avslutte noko
leggje siste hand på verket
lett på handa
som gjer noko varleg og nøye
leve frå hand til munn
leve på ein måte så ein berre så vidt har nok til å klare seg
med handa på hjartet
for å vere heilt ærleg
med hard hand
på ein brutal måte
uvedkomande vart jaga bort med hard hand
med livet i hendene
med fare for når som helst å miste livet
med rund hand
rikeleg, raust
dele ut gåver med rund hand
med to tomme hender
utan noko;
på berr bakke
ho starta med to tomme hender og arbeidde seg opp
med våpen i hand
med våpenmakt
forsvare landet med våpen i hand
på andre hender
hos andre eigarar
føretaket heldt fram på andre hender
på eiga hand
utan hjelp frå andre;
for seg sjølv;
sjølvstendig
greie seg på eiga hand
sitje med hendene i fanget
ikkje gjere noko;
ikkje gripe inn
ei regjering som sit med hendene i fanget og lèt det forferdelege skje
slå handa av nokon
ikkje vilje ha noko å gjere med nokon;
svike nokon
ta hand om
ta seg av
ta hand om pasienten;
ta hand om oppgåvene
vere nokons høgre hand
vere ein uunnverleg hjelpar eller medarbeidar for nokon
vere sjefen si høgre hand

Artikkelside

næringspyramide

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

grafisk framstilling som viser kor mykje energi som er tilgjengeleg på kvart nivå i ei næringskjede

Artikkelside

Side 1 av 4

Resultat per side: