Avansert søk

Vanleg søk

Nynorskordboka 71 oppslagsord

prosjekt

substantiv inkjekjønn

Opphav

frå latin; samanheng med projisere

Tyding og bruk

plan eller utkast for ei tidsavgrensa og samansett arbeidsoppgåve
- - forskingsprosjekt
  - pilotprosjekt
større planlagt tiltak som er eller har vore i arbeid
Døme
- hen er ingeniør på eit stort prosjekt
- - byggjeprosjekt
  - vegprosjekt

Artikkelside

henge i ein tynn tråd

Tyding og bruk

om tiltak, prosjekt eller liknande: berre så vidt kunne bergast;

Sjå: henge, tråd

Artikkelside

tråd

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt þráðr; samanheng med dreie

Tyding og bruk

tynn snor av tekstil eller anna materiale
Døme
- sy med nål og tråd;
- træ i tråden;
- spinne ein tråd av ull
- - bektråd
  - nylontråd
  - ståltråd
  - ulltråd
samanheng i ei historie, utvikling, ein diskusjon eller liknande;
jamfør raud tråd
Døme
- eg finn ingen tråd i framstillinga;
- nøste opp dei viktigaste trådane i historia

Faste uttrykk

henge i ein tynn tråd
om tiltak, prosjekt eller liknande: berre så vidt kunne bergast
i tråd med
i samvar med;
som følgje av
leve i tråd med eigne verdiar;
vedtaket er heilt i tråd med reglane
knute på tråden
usemje mellom vener, kjærastar, partnarar eller liknande;
mellombels uvenskap
det er knute på tråden mellom familiane;
diplomatiske knutar på tråden
laus tråd
uoppklara omstende eller spor
drapsvåpenet er framleis ein laus tråd;
historia har mange lause trådar
lett på tråden
som har mange seksualpartnarar;
promiskuøs
miste tråden
gå surr i samanhengen
miste tråden i resonnementet
på tråden
i andre enden i ein telefonsamtale
ha mormor på tråden
samle trådane
setje saman den overordna samanhengen i noko basert på mange ulike opplysningar
forsøkje å samle trådane frå litteraturhistoria;
vi må få samla trådane i saka
slå på tråden
ringje opp;
telefonere
ta opp tråden
byrje att med noko ein har gjort tidlegare
ta opp tråden frå førre møte;
ta opp att tråden med den årlege teltturen
trekkje i trådane
dirigere eller kontrollere noko utan å ha ein synleg framskoten plass
trekkje i trådane i det kriminelle miljøet
utan ein tråd
heilt naken

Artikkelside

såkorn

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt sáðkorn

Tyding og bruk

korn som høver og er tenkt til å så (6, 1)
Døme
- vatne såkorna;
- eit beredskapslager av såkorn
i overført tyding: pengar eller andre ressursar ein har til å setje i gang eit prosjekt, særleg ei bedrift;
startkapital;
jamfør såkornfond
Døme
- verksemdene kan søkje staten om såkorn

Artikkelside

skisseprosjekt

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

utkast eller forslag til eit større prosjekt

Døme

presentere eit skisseprosjekt for nybygg

Artikkelside

der

adverb

Opphav

norrønt þar

Tyding og bruk

på den staden (eit stykke unna);
til skilnad frå her
Døme
- der ute;
- dei der;
- sjå der kjem dei!
- set stolen der!
- eg kjenner alle som var der;
- dei driv på til dei ligg der;
- dei fann huset, men det var ingen heime der
på det punktet
Døme
- der fekk du!
- saka må diskuterast, men vi er ikkje der no
brukt etter pronomen eller determinativ for å peike ut nokon eller noko;
jamfør derre
Døme
- han der er ikkje bra for deg;
- ho der er jammen skarp;
- det der er ikkje noko for meg
brukt som formelt subjekt: det (3, 1)
Døme
- der var ulv i skogen
brukt til å vise til eit ledd i oversetninga
Døme
- huset der dei bur;
- staden der dei sist såg han

Faste uttrykk

der og da
på den staden og det tidspunktet som kjem fram av samanhengen
det hende der og da;
der og da bestemte vi oss for å bli med
her og der
på spreidde stader
… meg her og … meg der
brukt som hånleg eller nedlatande kommentar til noko som nettopp er nemnt
prosjekt meg her og prosjekt meg der

Artikkelside

terapeutisk

adjektiv

Uttale

terapæu´tisk eller terapøi´tisk

Tyding og bruk

som gjeld terapi (1)
Døme
- ein terapeutisk samtale
som er helsebringande
Døme
- eit prosjekt det har vore terapeutisk å vere med på

Artikkelside

setje tennene i

Tyding og bruk

Sjå: tann

ete (2, 1)
Døme
- setje tennene i bagetten
gå i gong med noko (nytt)
Døme
- setje tennene i eit nytt prosjekt

Artikkelside

tann

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt tǫnn

Tyding og bruk

hard bite- og tyggjereiskap i munnen hos menneske og dei fleste andre virveldyr
Døme
- trekkje ei tann;
- ha vondt i tanna;
- kvite tenner;
- ha hol i tennene;
- smile med tennene;
- setje tennene i noko
tagg (1, 2) på tannhjul, tannstong eller eggen på ei sag eller liknande
Døme
- ei sag med skarpe tenner

Faste uttrykk

auge for auge, tann for tann
hemnprinsipp som seier at nokon skal bli straffa med ein skade som svarar til skaden han eller ho har valda ein annan
bite i hop tennene
ta seg saman;
halde ut
han beit i hop tennene og arbeidde så sveitten draup av han
flekkje tenner
vise tanngarden for å verke trugande
ein ulv som flekkjer tenner
føle nokon på tennene
undersøkje styrken, hensikta eller liknande hos ein annan part
duellantane følte kvarandre på tennene
få blod på tann
bli sterkt oppteken av noko og ha hug til å halde fram med det
hakke tenner
skjelve (særleg av kulde) så tennene skranglar mot kvarandre
halde tann for tunge
teie
lære seg å halde tann for tunge
med samanbitne tenner
med ei viss motvilje eller bitterheit
seie noko med samanbitne tenner;
gå med på avtala med samanbitne tenner
rusta til tennene
fullt utstyrt (med våpen)
setje tennene i
- ete (2, 1)
  setje tennene i bagetten
- gå i gong med noko (nytt)
  setje tennene i eit nytt prosjekt
skjere tenner
- gnisse tennene mot kvarandre
  skjere tenner som liten
- føle motvilje eller uro over noko
  eg skjer tenner berre av tanken
tennene på tørk
brukt skjemtande om utståande tenner i overmunnen
ein ungdom med tennene på tørk
tidas tann
den langsame, uavbrotne og forvitrande krafta som verkar når tida går
tåle tidas tann;
dei er prega av tidas tann
vise tenner
hevde seg;
vise styrke
vise tenner i maktkampen;
laget har byrja å vise tenner
væpna til tennene
svært godt utstyrt eller førebudd

Artikkelside

forfordele

forfordela

verb

Opphav

frå lågtysk vorvordelen, vor ‘bort frå’ og vordelen ‘gje fordel’; tydinga ‘gje meir enn rimeleg’ truleg påverka av fordel

Tyding og bruk

gje nokon mindre enn det som er rimeleg eller rettvist;
misbyte
Døme
- han kjende seg forfordelt og tilsidesett;
- dei protesterte mot at dei vart forfordelte
i nyare språkbruk: gje nokon meir enn det som er rimeleg eller rettvist;
favorisere
Døme
- organisasjonen vart forfordelt med store økonomiske tilskot;
- vi skal forfordele prosjekt som støttar barn og unge

Artikkelside

Side 1 av 8

Resultat per side: