Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
Eitt treff

Nynorskordboka 7 oppslagsord

gå ei kule varmt

Tyding og bruk

bli ein oppheta situasjon;
kome til ein konfrontasjon med høg temperatur;
Sjå: kule
Døme
  • når det vart for mykje stress, kunne det gå ei kule varmt
Artikkelside

kule 2

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt kúla ‘kul, hevelse’

Tyding og bruk

  1. rund utvekst på tre
  2. Døme
    • ei hard kule
  3. Døme
    • heile kula
  4. omgang i spel
    Døme
    • ei kule poker
  5. varp, storfangst
    Døme
    • ei heil kule

Faste uttrykk

  • gå ei kule varmt
    bli ein oppheta situasjon;
    kome til ein konfrontasjon med høg temperatur
    • når det vart for mykje stress, kunne det gå ei kule varmt
Artikkelside

varmestein

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

  1. stein som blir oppheta og gjev frå seg varme
    • ha varmesteinar i åkeren
  2. i folketrua:
    • tidleg på våren kastar Vårherre (el. St. Peter) den første varmesteinen i jorda
Artikkelside

sveittebad

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

sterk sveitting;
sveittedrivande og oppkveikjande oppheta (og damplagt) rom
Artikkelside

stråle 2

stråla

verb

Tyding og bruk

  1. sende ut strålar;
    Døme
    • sola, stjernene stråler;
    • stråle av glede
    • i presens partisipp:
      • ein strålande klar himmel;
      • vere strålande glad
    • herleg (1, vellukka
      • vi har hatt ein strålande ferie
    • framifrå
      • oppnå strålande resultat;
      • dei var eit strålande vertskap
  2. sende ut
    Døme
    • omnen stråler (ut) varme
    • spreie seg
      • varmen strålte frå oppheta vegger;
      • ho stråler av energi og humør;
      • frå plassen stråler gatene ut i alle retningar
Artikkelside

smi, smide

smida

verb

Opphav

norrønt smíða; av smed

Tyding og bruk

  1. arbeide med og lage til ting av metall, særleg jern (med hamring i oppheta tilstand);
    arbeide som smed (1)
    Døme
    • smi hestesko, ljår
    • i overført tyding:
      • smi med jernet er heitt – nytte eit lagleg høve når det byr seg
  2. dikte opp, tenkje ut
    Døme
    • smi ei lygn
Artikkelside

damp

substantiv hankjønn

Opphav

frå lågtysk

Tyding og bruk

  1. mengd av ørsmå væskedropar i luft som ser skyliknande ut;
    Døme
    • det kom røyk og damp frå kjelen;
    • det dogga på ruta av all dampen
  2. vatn oppheta til gassform, brukt som energikjelde
    Døme
    • skipet er drive på damp;
    • kraftverket treng stabil tilførsel av damp
  3. gassform av stoff som ved normal temperatur er fast eller flytande
    Døme
    • radioaktiv damp;
    • giftige dampar
  4. dampbåt (i rutefart)
    Døme
    • der kjem dampen;
    • stige om bord på dampen

Faste uttrykk

  • for full damp
    for fullt;
    av alle krefter, for full fart
    • toget køyrer for full damp mot hovudstaden;
    • skipet gjekk for full damp ut fjorden;
    • jobbe for full damp
  • få opp dampen
    setje opp farten;
    auke innsatsen eller forbetre prestasjonane
    • toget fekk opp dampen etter nokre kilometer;
    • hesten fekk opp dampen midtvegs i løpet;
    • laget har for alvor fått opp dampen
  • halde dampen oppe
    i overført tyding: halde innsatsen, krafta eller prestasjonane ved like
    • restauranten må halde dampen oppe i romjula;
    • laga heldt dampen oppe gjennom heile sesongen
Artikkelside