Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
51 treff

Nynorskordboka 51 oppslagsord

mektig

adjektiv

Opphav

norrønt mektugr, frå lågtysk , av macht ‘makt’; jamfør makt

Tyding og bruk

  1. som har stor makt eller innverknad
    Døme
    • ein mektig president;
    • den mektigaste kvinna i organisasjonen;
    • ein mektig aktør i marknaden
  2. stor, ruvande;
    imponerande, overveldande
    Døme
    • eit mektig byggverk;
    • Sveits har ein mektig natur;
    • ei mektig oppleving
  3. om mat: kraftig, feit, mettande
  4. brukt som forsterkande adverb: svært, veldig
    Døme
    • vere mektig harm;
    • han vart mektig irritert;
    • bli mektig gripen
Artikkelside

sterk

adjektiv

Opphav

norrønt sterkr

Tyding og bruk

  1. som har stor kraft;
    Døme
    • vere sterk i armane;
    • ein sterk mann;
    • bilen har sterk motor
  2. som toler mykje, varer lenge;
    solid, varig
    Døme
    • ein sterk kjetting;
    • sterke sko
  3. Døme
    • ein sterk stat;
    • opposisjonen er sterk
  4. Døme
    • vere sterk i trua;
    • ha ein sterk vilje
  5. med stor innverknad;
    handlekraftig
    Døme
    • han vil vere den sterke mannen i regjeringa
  6. Døme
    • bruke sterke ord;
    • bruke sterke middel;
    • filmen hadde mange sterke scener
  7. Døme
    • vere i sterk sinnsrørsle
  8. intens, kraftig
    Døme
    • sterk lyd;
    • sterk varme;
    • sterk storm
    • brukt som adverb:
      • føle sterkt for noko;
      • det regna sterkt;
      • ha sterkt blå auge;
      • prisane er sterkt nedsette
  9. flink, god
    Døme
    • vere sterk i rekning;
    • eit felt med mange sterke løparar;
    • gå eit sterkt løp
  10. med kraftig lukt, smak eller verknad
    Døme
    • sterk kaffi;
    • sterkt brennevin
  11. i språkvitskap: utan ending i grunnform eller bøying;
    til skilnad frå svak (9)

Faste uttrykk

  • sterk bøying
    om verb i germanske språk: bøying utan tillagd ending i preteritum, ofte med vokalendring i rotstavinga;
    jamfør linn bøying og svak bøying
    • verb som ‘grine’ og ‘bite’ har sterk bøying
  • sterk side
    god eigenskap
    • viljen til å hjelpe dei som er i naud, er ei sterk side ved folk
  • sterke saker
    • alkohol eller andre rusmiddel
    • noko som vekkjer oppsikt eller er sjokkerande
      • vald og brotsverk er ofte sterke saker
  • sterke verb
    i germanske språk: verb som dannar preteritum utan bøyingsending, ofte med vokalendring i rotstavinga;
    til skilnad frå linne verb
    • 'grine' og 'bite' er døme på sterke verb
Artikkelside

rik

adjektiv

Opphav

norrønt ríkr, opphavleg ‘mektig’

Tyding og bruk

  1. som eig mykje, som har rikeleg av noko
    Døme
    • ei rik og mektig kvinne;
    • rike nasjonar;
    • landet er rikt på vasskraft;
    • rike oljefunn;
    • ha ein rik fantasi;
    • bli ei røynsle rikare
    • brukt som substantiv:
      • dei rike har det godt
  2. som gjev god avkastning
    Døme
    • ein rik eplehaust;
    • eit rikt fiske
  3. som inneheld mykje av noko
    Døme
    • appelsin er rik på C-vitamin
  4. som inneheld mykje forskjellig;
    Døme
    • ein rik fauna;
    • leve eit rikt liv

Faste uttrykk

  • rik onkel
    person, bedrift eller liknande som bidreg til å styrkje økonomien
    • fotballaget treng ein rik onkel
  • smular frå dei rike sitt bord
    det som blir til overs etter dei som har mykje
Artikkelside

leirfot

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

i fleirtal: dårleg fundament for noko som ser ut til å vere solid
Døme
  • landet sin økonomi står på leirføter

Faste uttrykk

  • koloss/kjempe på leirføter
    noko som ser ut til å vere mektig, men som står på usikker grunn
    • supermakta er ein koloss på leirføter;
    • verksemda var ein kjempe på leirføter
Artikkelside

koloss

substantiv hankjønn

Opphav

frå gresk , opphavleg om kjempestatuen på Rodos

Tyding og bruk

  1. svær biletstøtte;
    diger statue
  2. kjempestor skapning, gjenstand, organisasjon eller liknande;
    Døme
    • traileren var ein koloss på 20 meter;
    • organisasjonen er vorten ein byråkratisk koloss

Faste uttrykk

  • ein koloss på leirføter
    noko mektig som står utrygt (etter Daniels bok 2,31-45)
Artikkelside

hauk 1

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt haukr, opphavleg ‘ein som grip, fangar’

Tyding og bruk

  1. rovfugl i slekta Accipiter med breie og stutte venger, bøygd og kraftig nebb og lang hale
    Døme
    • hauken flyg over fjellet;
    • han vaktar ungane som ein hauk
  2. i overført tyding: talsmann for ein hard, aggressiv forsvars- og utanrikspolitikk;
    motsett due
    Døme
    • haukane i Washington og Kreml

Faste uttrykk

  • hauk og due
    leik der éin deltakar skal prøve å fange dei andre
  • hauk over hauk
    over ein som er høg og mektig, er det ein som er enda høgare og mektigare
    • statane kjempar hauk over hauk for å sikre eigne interesser
Artikkelside

slugg

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

stor og svær kar;
mektig kropp
Artikkelside

papirtiger

substantiv hankjønn

Opphav

etter engelsk paper tiger, frå kinesisk

Tyding og bruk

person eller stat som framstår eller blir framstilt som stor, mektig og trugande, men som i røynda er ufarleg
Artikkelside

koloss/kjempe på leirføter

Tyding og bruk

noko som ser ut til å vere mektig, men som står på usikker grunn;
Sjå: leirfot
Døme
  • supermakta er ein koloss på leirføter;
  • verksemda var ein kjempe på leirføter
Artikkelside

hauk over hauk

Tyding og bruk

over ein som er høg og mektig, er det ein som er enda høgare og mektigare;
Sjå: hauk
Døme
  • statane kjempar hauk over hauk for å sikre eigne interesser
Artikkelside
Side 1 av 6