Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
Eitt treff

Nynorskordboka 6 oppslagsord

entitet

substantiv hankjønn

Opphav

av latin ens ‘det værande, vesen’

Tyding og bruk

sjølvstendig og eintydig eining
Artikkelside

science fiction

substantiv hankjønn

Uttale

saiˊens fikˊsjen

Opphav

engelsk ‘vitskapsdikting’; sisteleddet same opphav som fiksjon

Tyding og bruk

i litterært mål: sjanger for eventyrlege forteljingar eller skildringar (om framtida) på (kvasi)vitskapleg grunnlag
Artikkelside

-ent 2

adjektiv

Opphav

av latin -ens, genitiv -entis; sideform til -ant (2

Tyding og bruk

etterledd brukt i adjektiv;
Artikkelside

ense

ensa

verb

Opphav

norrønt enza; sideform til anse

Tyding og bruk

  1. leggje merke til;
    gje akt på;
    Døme
    • eg enste ikkje på det;
    • ho enser knapt kvar ho er
  2. bry seg om;
    ta omsyn til;
    Døme
    • han enser ingen ting;
    • dei enser han ikkje
  3. gjere alvor av;
    bry seg med
    Døme
    • skal vi ense å gjere det?
  4. røre, kome borti;
    gå laus på
    Døme
    • ikkje ens kniven!
    • gaupa hadde berre enst det eine lammelåret
Artikkelside

dag

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt dagr; samanheng med døger

Tyding og bruk

  1. del av døgnet da det er lyst
    Døme
    • dagen gryr;
    • stutt dag;
    • utpå dagen;
    • langt på dag;
    • dag og natt
    • dagslys
      • stå opp med dagen;
      • klart som dagen – innlysande;
      • arbeide i dagen – arbeide i dagbrot;
      • vere mor si opp i dagen – vere (svært) lik mor si
  2. Døme
    • ha dagen for seg;
    • vere ferdig for dagen;
    • (arbeide) åtte timars dag, full dag, halv dag;
    • tene 100 kr dagen
  3. døgn (som tidsrom)
    Døme
    • ein dags tid;
    • året har 365 dagar;
    • åtte, fjorten dagar – ei veke, to veker
  4. døgn (som tidspunkt), dato
    Døme
    • i dag – på den dagen el. datoen vi no har;
    • kva for dag har vi i dag?
    • i dag morgon – i dag tidleg;
    • kvar dag;
    • neste dag;
    • same, førre dagen;
    • god dag!
    • gje ein god dag i – ikkje bry seg det minste om;
    • tredje dag jul;
    • til lykke med dagen!
    • ord for dagen;
    • dagens matrett
  5. tid nett no
    Døme
    • enno (den dag) i dag;
    • ungdomen (av) i dag;
    • dag(s)ens problem
  6. i fleirtal: tidbolk
    Døme
    • i dei dagar;
    • i gamle, i våre dagar;
    • ha gode dagar
  7. i fleirtal: liv, levetid
    Døme
    • på sine gamle dagar;
    • aldri i mine (leve)dagar
    • eigenleg ubunden form eintal dativ:
      • ta av dagar – ta av dage
  8. Døme
    • riksdag
  9. i fleirtal: arrangement, tilskiping som varer to dagar eller meir
    Døme
    • Olavsdagane 2001

Faste uttrykk

  • ein av dagane
    med det første, snart
  • her ein dag
    nyleg
  • kome for dagen
    bli openberra, kjend
  • leggje for dagen
    vise
  • opp i dagen
    på jordyta, synberr;
    overf: tydeleg
  • sjå dagen
    bli til
  • ta av dage
    drepe
  • år og dag
    lang tid
    • det er år og dag sidan eg såg han
Artikkelside

-anse

substantiv hankjønn

Uttale

-anˊse; -anˊgse

Opphav

av fransk -ance og latin -antia; jamfør -ans og -ens

Tyding og bruk

suffiks i abstrakte substantiv, ofte samanheng med verb på -ere;
i ord som balanse og toleranse
Artikkelside