Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
Eitt treff

Nynorskordboka 20 oppslagsord

joker

substantiv hankjønn

Opphav

frå engelsk ‘skjemtegauk’, av joke ‘spøk’

Tyding og bruk

  1. ekstrakort i kortstokk som blir brukt i visse spel
  2. i overført tyding: person eller moment som kan avgjere ei sak
    Døme
    • ordførarvalet var uvisst, Venstre kom til å bli jokeren her
Artikkelside

jente

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt genta, av gant ‘spøk, fjas’

Tyding og bruk

  1. barn av hokjønn, ikkje vaksen kvinne
    Døme
    • ei to år gammal jente;
    • dei har to barn, ein gut og ei jente
  2. ung kvinne
    Døme
    • fly etter jentene
  3. Døme
    • ho sa at ho var jenta hans
Artikkelside

halv 1

adjektiv

Opphav

norrønt halfr

Tyding og bruk

  1. som utgjer den eine av to (meir eller mindre like store) delar
    Døme
    • dei delte og fekk eit halvt eple kvar;
    • halve kongeriket;
    • ein halv liter;
    • to og ein halv
    • brukt som substantiv
      • ikkje det halve;
      • det halve hadde vore meir enn nok;
      • ein halv må vere lov
    • brukt som adverb
      • snu seg halvt på stolen
  2. om mengde, fart eller anna måleining, som er fylt eller blir brukt ca. halvparten av maksimal kapasitet;
    halvfull, halvfylt
    Døme
    • ei halv flaske;
    • ta ein halv øl;
    • båten gjekk med halv fart
  3. om klokkeslett: 30 minutt før heil time
    Døme
    • klokka er halv ni, altså 08.30 eller 20.30
  4. som utgjer opp til halvdelen av noko;
    delvis (2), nesten
    Døme
    • vere oppe halve natta;
    • oppleve det som ein halv fridag;
    • ein halv siger
  5. brukt som adverb: delvis, nesten, i ein viss mon
    Døme
    • han sa det halvt i spøk;
    • dei sat halvt smilande;
    • ho stirra halvt forbi han
  6. om gjerning, karakter, lovnad, sanning, svar og liknande: ikkje heil, ufullkomen, ufullstendig
    Døme
    • ein halv lovnad;
    • eit halvt svar;
    • ta halve standpunkt

Faste uttrykk

  • ei halv ei
    ei halvflaske brennevin
    • ha ei halv ei på innerlomma
  • ein halv gong
    femti prosent (meir);
    ofte brukt i samanlikningar om mengde, storleik eller liknande
    • utgiftene vart en halv gong større;
    • dreie mutteren ein halv gong til;
    • den norske kystlinja går to og ein halv gong rundt jorda
  • flagge på halv stong
    la flagg henge eit stykke ned på flaggstong for å vise sorg ved dødsfall og gravferd
  • halvt om halvt
    (etter tysk halb und halb) bortimot, så å seie
    • vere halvt om halvt trulova
  • med eit halvt auge
    med ein gong, med å sjå berre lausleg
    • at den er øydelagd, kan eg sjå med eit halvt auge
  • med eit halvt øyre
    utan å høyre godt etter
    • læraren lytta med eit halvt øyre
  • på halv tolv
    ikkje heilt rett, skeivt, tilfeldig, utan styring;
    på skeive
    • med hatten på halv tolv;
    • det har gått litt på halv tolv i det siste
Artikkelside

uskuldig, uskyldig

adjektiv

Tyding og bruk

  1. utan skuld (1), skuldlaus
    Døme
    • bli kjend uskuldig i ranet;
    • bli uskuldig dømd
  2. moralsk rein, uforderva
    Døme
    • uskuldig som eit barn (i mors liv)
  3. Døme
    • eit uskuldig barn, blikk
  4. Døme
    • ein uskuldig spøk, sport;
    • ei uskuldig liding
Artikkelside

tulleskap, tullskap

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

  1. fortulla tilstand, forvirring, ørske
  2. tåpelege eller merkelege påfunn;
    Døme
    • kva er dette for tulleskap?
Artikkelside

spas

substantiv hankjønn

Opphav

gjennom tysk; frå italiensk spasso ‘tidtrøyte’

Tyding og bruk

Døme
  • fjas og spas;
  • det vart ein dyr spas
Artikkelside

skjemt 1

substantiv hankjønn eller inkjekjønn

Opphav

av skjemte

Tyding og bruk

morosam, skjemtsam tale;
Døme
  • tala skifta mellom alvor og skjemt;
  • tole skjemt
Artikkelside

fanteri

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

  1. Døme
    • fare med fanteri;
    • juks og fanteri
  2. noko mistenkjeleg;
    Døme
    • det ligg noko fanteri under
Artikkelside

burlesk 2

adjektiv

Opphav

gjennom fransk burlesque; frå italiensk burla ‘spøk’

Tyding og bruk

humoristisk eller komisk på ein laussleppt eller grovkorna måte
Døme
  • burlesk humor;
  • burlesk teater;
  • burleske innfall
Artikkelside

aprilspøk

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

spøk som går ut på å narre april
Døme
  • gå på aprilspøken i avisa
Artikkelside
Side 2 av 2