Avansert søk

Vanleg søk

Nynorskordboka 292 oppslagsord

stå på spranget

Tyding og bruk

vere klar til;

Sjå: sprang

Artikkelside

pløye

pløya

verb

Opphav

norrønt plǿgja

Tyding og bruk

vende det øvste jordlaget med plog (1)
Døme
- pløye eit jordstykke
- brukt som adjektiv:
  pløgd mark
bane veg, som med ein plog
Døme
- han pløgde seg gjennom folkemengda
i overført tyding: føre, bringe
Døme
- avkastinga vart pløgd inn att i nye investeringar

Faste uttrykk

pløye gjennom
lese ei bok eller eit dokument snøgt
han pløgde gjennom boka i løpet av ei helg
pløye ned
- få ned i jorda ved hjelp av plog
  dei måtte pløye ned avlingane sine
- meie ned
  gjerdet vart pløgd ned av bussen
pløye opp
- pløye (udyrka) mark (for å gjere ho klar til dyrking)
  pløye opp ein åker
- øydeleggje ved å grave eller brøyte seg veg
  snøskuterane pløyer opp skiløypene
- få opp av jorda ved hjelp av plog
  han pløgde opp ein armring frå vikingtida

Artikkelside

plass

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt plaz, gjennom lågtysk, frå latin platea ‘brei gate’; samanheng med plate

Tyding og bruk

ope område i by, omgjeve av bygningar og ofte med benker, planter og liknande
Døme
- byen har mange fine plassar
større, ope område som blir brukt til eit særskilt føremål
- - avfallsplass
  - flyplass
  - idrettsplass
stad der nokon driv ei viss verksemd
- - arbeidsplass
  - fiskeplass
  - kontorplass
stad, lokalitet (1);
tilhaldsstad
Døme
- kome til ein ny plass;
- langs vegen var det mange fine plassar der vi kunne raste
om eldre forhold: husmannsplass
avgrensa stad der ein kan sitje, stå eller liggje
Døme
- hesten står på plassen sin i stallen;
- det er framleis ledige plassar på toget
stad der noko høyrer til eller skal vere
Døme
- ho fekk plass på studiet i Bergen
volum eller areal som trengst eller kan fyllast;
rom (3, 4)
Døme
- ha god plass;
- det var ikkje plass til dei på bussen
posisjon, rang;
plassering
Døme
- ha ein framskoten plass i partiet;
- ho kom på andre plass i NM

Faste uttrykk

falle på plass
ordne seg;
bli klar
viss finansieringa fell på plass, blir brua ferdig om to år
setje på plass
- snakke nokon til rette;
  stramme opp, refse
  ho sette motdebattantane på plass
- gjere det klart korleis ting skal vere
  setja tinga på plass
ta plass
setje seg;
stille seg opp
vere på sin plass
vere passande, relevant eller liknande
orsakinga var heilt på sin plass

Artikkelside

falle på plass

Tyding og bruk

ordne seg;

bli klar;

Sjå: plass

Døme

viss finansieringa fell på plass, blir brua ferdig om to år

Artikkelside

pløye opp

Tyding og bruk

Sjå: pløye

pløye (udyrka) mark (for å gjere ho klar til dyrking)
Døme
- pløye opp ein åker
øydeleggje ved å grave eller brøyte seg veg
Døme
- snøskuterane pløyer opp skiløypene
få opp av jorda ved hjelp av plog
Døme
- han pløgde opp ein armring frå vikingtida

Artikkelside

forklare, forklåre

forklara, forklåra

verb

Opphav

frå lågtysk ‘gjere klår’; jamfør for

Tyding og bruk

gjere tydeleg og forståeleg;
greie ut, opplyse, tyde
Døme
- bli forklart systemet;
- det forklarer saka;
- la meg forklare korleis det fungerer
gje ein strålande og guddomleg glans;
gjere lysande eller klar;
reinse (3)

Faste uttrykk

forklare seg
gje forklaring på noko ein har gjort;
gjere greie for seg

Artikkelside

oversiktleg

adjektiv

Tyding og bruk

som det er lett å få oversikt over;
oversynleg
Døme
- eit oversiktleg vegkryss
lett å fatte;
klar, lettskjøneleg
Døme
- ei oversiktleg framstilling

Artikkelside

overlegen

adjektiv

Opphav

frå lågtysk, opphavleg ‘som ligg oppe på motstandaren i ein brytekamp’

Tyding og bruk

meir dugande, betre;
i særklasse;
suveren (2
Døme
- ho var heilt overlegen i alt
klar (1, 7)
Døme
- ein overlegen siger
- brukt som adverb:
  vinne overlegent
som har store tankar om seg sjølv;
hoven, innbilsk, sjølvgod
Døme
- ein overlegen fyr