Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
Eitt treff

Nynorskordboka 1457 oppslagsord

skal

substantiv inkjekjønn

Opphav

samanheng med skjel

Tyding og bruk

  1. tynnare eller tjukkare hylster kring visse ting, til dømes på blautdyr, leddyr, egg, frukt og bær
    Døme
    • appelsinskal;
    • bananskal;
    • agner og skal
    • hylster, lag
      • eit skal av betong
    • eigenleg om snigel:
      • gå inn i skalet sitt – dra seg attende, isolere seg, bli inneslutta
  2. slags tannsjukdom hos hest

Faste uttrykk

  • ha valet og ta skalet
    kunne velje fritt, men ta det ringaste
Artikkelside

skale

skala

verb
kløyvd infinitiv: -a

Opphav

av skal

Tyding og bruk

  1. ta skalet av;
  2. flysje tjukt;
    gjere eller bli mindre
  3. miste hud
  4. bryte seg, kaste opp, spy
    Døme
    • spedbarnet skala mjølka

Faste uttrykk

  • skale av
    falle av i flak;
    òg: skilje seg av med, bryte med
Artikkelside

skulle

skulla

verb
kløyvd infinitiv: -a

Opphav

norrønt skulu

Tyding og bruk

  1. om framtid: kome til å
    Døme
    • toget skal gå om ein time;
    • det skal bli ny formann i laget
  2. vere skyldig (1 eller bunden til;
    Døme
    • du skal gjere det;
    • eg skulle helse frå mor – er beden om;
    • sanninga skal fram
  3. Døme
    • du skulle hjelpe meir til heime;
    • alle skulle gjere si plikt
  4. vere fastrådd på;
    ha sett seg føre;
    Døme
    • eg skal nok greie det;
    • eg skal tukte deg;
    • kva skal han no der da?
    • i lovnad:
      • du skal ikkje mangle noko
    • i stadfesting:
      • det skal gudane vite;
      • eg skal seie det gjekk bra;
      • kvar skal du av?
  5. ha ord på seg for
    Døme
    • ho skal vere flink;
    • det skal vere reint gull
  6. ha grunn, høve til
    Døme
    • det skal du rekne med;
    • det skulle la seg gjere
    • preteritum i uttrykk for tvil eller vørdsam førespurnad:
      • skulle du reise dit?
      • skulle det vere meir kaffi?
  7. vere spørsmål om
    Døme
    • det er ikkje mykje som skal til
Artikkelside

grunntal

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

  1. tal som ligg til grunn for eit talsystem
    Døme
    • talet to er grunntalet i totalssystemet
  2. tal som skal gongast opp i ein potens;
    tal som ligg til grunn for ein logaritme
    Døme
    • ‘8’ er grunntalet i potensen ‘82';
    • briggske logaritmar har grunntalet ti
  3. tidlegare nemning for determinativ (1 som uttrykkjer tal;
    til skilnad frå ordenstal og rekkjetal
    Døme
    • ‘trettifem’ og ‘ni’ er grunntal
Artikkelside

arena

substantiv hankjønn

Uttale

areˊna

Opphav

frå latin ‘sand’ (som kampplassen var dekt med)

Tyding og bruk

  1. kampplass i romersk amfiteater (1) eller stadion for tyrefekting
  2. stad der idrettskonkurransar, konsertar og liknande blir arrangerte
    Døme
    • ein arena for lokale band;
    • ein stadion som skal vere arena for NM i friidrett
  3. i overført tyding: stad der noko skjer
    Døme
    • dukke opp på den politiske arenaen
Artikkelside

reklamefri

adjektiv

Tyding og bruk

som er utan reklame
Døme
  • reklamefri emballasje;
  • skulen skal vere ei reklamefri sone
Artikkelside

rekognosere

rekognosera

verb

Opphav

frå latin ‘kjenne att, undersøkje’

Tyding og bruk

undersøkje terreng, område, fiendtleg stilling eller liknande;
jamfør speide
Døme
  • flyet skal ut og rekognosere fjellsida;
  • tjuvane var ute og rekognoserte på førehand
Artikkelside

remittent

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

person som skal ha ein remisse
Artikkelside

religion

substantiv hankjønn

Opphav

frå latin

Tyding og bruk

  1. samanhengande trussystem kjenneteikna av tru på eitt eller fleire guddomlege vesen, overnaturlege krefter eller liknande, ofte med tilhøyrande mytar, forteljingar og symbol
    Døme
    • den kristne religionen;
    • den buddhistiske religionen;
    • panteistiske religionar;
    • ulikskapane mellom religionane
  2. tru på ei eller fleire guddomlege makter;
    religiøs overtyding;
    gudstru
    Døme
    • dei vende seg til religionen
  3. fag som skal gje innsyn i ulike religionar
    Døme
    • undervise i religion
  4. i overført tyding: overtyding, prinsipp eller interesse som blir dyrka med stor glød
    Døme
    • fotballen er ein religion for dei
Artikkelside

reke 1

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

  1. Døme
    • ete loff med reker og majones
  2. tifotkreps med langstrekt kropp og fem beinpar, stor halevifte og hornaktig skal;
    Caridea
Artikkelside
Side 1 av 146