Avansert søk

35 treff

Bokmålsordboka 16 oppslagsord

smykkestein, smykkesten

substantiv hankjønn

Betydning og bruk

(edel)stein brukt i eller som smykke

kamé, kame

substantiv hankjønn

Uttale

kame´

Opphav

gjennom fransk; fra italiensk

Betydning og bruk

smykkestein med utskåret bilde i relieff;
til forskjell fra intaglio

turkis 1

substantiv hankjønn

Opphav

gjennom lavtysk; fra fransk (pierre) turquoise ‘tyrkisk (stein)'

Betydning og bruk

blågrønt eller lyseblått gjennomskinnelig mineral, brukt til smykkestein

krysolitt

substantiv hankjønn

Opphav

fra gresk , av khrysos ‘gull’, jamfør -litt

Betydning og bruk

gjennomsiktig, lys gulgrønn eller grønn varietet av olivin brukt som smykkestein

karneol

substantiv hankjønn

Betydning og bruk

gulrød til blodrød variant av kalsedon, brukt til smykkestein

intaglio

substantiv hankjønn

Uttale

intalˊljå

Opphav

italiensk

Betydning og bruk

smykkestein med innskåret mønster;
til forskjell fra kamé

halvedelstein, halvedelsten

substantiv hankjønn

Betydning og bruk

eldre betegnelse for mineraler som blir brukt til smykker, men som er mindre verdifulle enn edelstein;

onyks

substantiv hankjønn

Opphav

av gresk onyx , opprinnelig ‘negl’

Betydning og bruk

varietet av kalsedon med vekslende lyse og mørke fargelag, brukt som smykkestein

ametyst

substantiv hankjønn

Uttale

ametysˊt

Opphav

fra gresk opprinnelig ‘uten rus’

Betydning og bruk

fiolett bergkrystall brukt som smykkestein, som en før trodde kunne motvirke rus

labradoritt

substantiv hankjønn

Betydning og bruk

blålig feltspat, brukt som smykkestein

Nynorskordboka 19 oppslagsord

smykkestein

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

(edel)stein brukt i eller som smykke

stein 1

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt steinn

Tyding og bruk

  1. fast og hardt mineralsk materiale som finst i store og små stykke i jordskorpa;
    til skilnad frå jord (3), sand (1) og grus (1
    Døme
    • bryte stein;
    • i Noreg er det mykje stein
  2. blokk eller klump av stein (1, 1)
    Døme
    • kaste stein;
    • få stein i skoen;
    • hoppe frå stein til stein over elva;
    • steinane rasa ned fjellsida
  3. stykke som er tilhogge av stein (1, 1) eller laga av betong, tegl eller liknande og nytta til eit særskilt føremål
    Døme
    • reise ein stein på grava;
    • leggje ny stein på taket
  4. edelt (fargerikt) mineral (1) brukt i smykke;
    Døme
    • edle steinar
  5. frø av steinfrukt med hardt skal rundt
    Døme
    • spytte ut steinen
  6. hardt frø i bær
    Døme
    • druer utan stein
  7. i medisin: liten fast lekam som blir skild ut, særleg i kjertlar

Faste uttrykk

  • byggje/leggje stein på stein
    arbeide tolmodig for å nå eit mål
    • bedrifta bygde stein på stein i etableringsfasen;
    • vi må leggje stein på stein for å få framgang
  • ein skal ikkje kaste stein når ein sit i glashus
    ein bør ikkje kritisere andre for noko ein sjølv kan kritiserast for
  • erte på seg stein
    terge til den aller rolegaste blir oppøst
  • falle ein stein frå nokons hjarte
    bli fri frå ei tung bør (1, 2)
    • det fall ein stein frå hjartet hans da han fekk vite sanninga
  • få ein stein til å gråte
    få den mest kjenslelause til å ynkast over nokon
  • ha eit hjarte av stein
    vere hard og kjenslelaus
  • hard som stein
    svært hard
  • hoggen/skriven i stein
    umogleg å endre
    • framtida er ikkje hoggen i stein;
    • planane er ikkje skrivne i stein
  • ikkje liggje att stein på stein
    vere eller bli heilt øydelagd
  • kaste den første steinen
    vere den første til å døme eller kritisere
  • kaste stein i glashus
    kritisere nokon for noko ein sjølv har gjort feil
    • opposisjonspartiet kastar stein i glashus
  • leggje stein til børa/byrda
    auke vanskane for andre
    • denne lova legg stein til byrda for dei som er komne i ein vanskeleg situasjon;
    • den låge lønsveksten la stein til børa
  • snu kvar stein
    undersøkje nøye;
    saumfare
  • sove som ein stein
    sove tungt
  • steinar for brød
    noko verdilaust i staden for noko nyttig

ametyst

substantiv hankjønn

Uttale

ametysˊt

Opphav

frå gresk opphavleg ‘utan rus’

Tyding og bruk

fiolett bergkrystall brukt som smykkestein, som ein tidlegare trudde kunne hjelpe mot rus

opal

substantiv hankjønn

Opphav

gjennom latin, frå gresk; frå sanskrit ‘juvel, stein’

Tyding og bruk

amorft mineral av silisiumdioksid med ei skiftande mengd vatn, brukt som smykkestein

halvedelstein

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

eldre nemning for mineral som blir brukte til smykke, men som er mindre verdifulle enn edelstein;

krysolitt

substantiv hankjønn

Opphav

frå gresk , av khrysos ‘gull’, jamfør -litt

Tyding og bruk

gjennomsiktig, lys gulgrøn eller grøn varietet av olivin nytta som smykkestein

edelstein

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

smykkestein av hardt og glansfullt mineral
Døme
  • smykke med vakre edelsteinar;
  • smaragden er den mjukaste av alle edelsteinar

olivinstein

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

  1. bergart som for det meste inneheld olivin
  2. smykkestein av olivin

kamé, kame

substantiv hankjønn

Uttale

kameˊ

Opphav

gjennom fransk; frå italiensk

Tyding og bruk

smykkestein med utskore bilete i relieff;
til skilnad frå intaglio

karneol

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

gulraud til blodraud variant av kalsedon, brukt til smykkestein