Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
146 treff

Bokmålsordboka 72 oppslagsord

halv 1

adjektiv

Opphav

norrønt halfr

Betydning og bruk

  1. som utgjør den ene av to (mer eller mindre) like store deler
    Eksempel
    • de delte og fikk et halvt brød hver;
    • en halv kilo;
    • to og en halv;
    • en halv omdreining
    • brukt som substantiv:
      • de fikk ikke engang det halve;
      • det halve hadde vært nok;
      • en halv kan vel ikke skade
  2. om mengde, fart eller annen målenhet, som er fylt eller brukes ca. halvparten av maksimal kapasitet;
    halvfull, halvfylt
    Eksempel
    • båten gikk med halv fart;
    • spannet var halvt;
    • ta en halv øl
  3. om klokkeslett: 30 minutter før en hel time
    Eksempel
    • klokka er halv ti, altså 09.30 eller 21.30
  4. som utgjør opptil halvparten av noe;
    delvis (2), nesten
    Eksempel
    • en halv seier
  5. brukt som adverb: delvis, nesten, til en viss grad
    Eksempel
    • si noe halvt i spøk;
    • hun svarte halvt smilende;
    • snu seg halvt på stolen
  6. om gjerning, karakter, løfte, sannhet, svar og lignende: ikke komplett, ufullkommen, ufullstendig
    Eksempel
    • et halvt løfte;
    • dette er bare en halv løsning

Faste uttrykk

  • ei halv ei
    en halvflaske brennevin
    • ha ei halv ei på lomma
  • en halv gang
    femti prosent (mer);
    ofte brukt i sammenligninger om mengde, størrelse eller lignende
    • dreie en halv gang rundt sin egen akse;
    • tenke seg om en halv gang til før man handler;
    • temperaturen sank én og en halv gang så raskt som forventet
  • flagge på halv stang
    la flagg henge cirka halvveis ned på flaggstangen som uttrykk for sorg ved dødsfall og begravelse
  • halvt om halvt
    (etter tysk halb und halb) bortimot, så å si
  • med et halvt øre
    uten å høre helt etter
    • lytte til radioen med et halvt øre
  • med et halvt øye
    uten å måtte se nøye;
    med et flyktig blikk
    • at du liker meg, kan jeg se med et halvt øye
  • på halv tolv
    ikke helt rett, skeivt, tilfeldig, uten styring;
    på skeive
    • med hatten på halv tolv;
    • innsatsen har vært litt på halv tolv
Artikkelside

halv 2

substantiv hankjønn

Faste uttrykk

Artikkelside

halve 2

verb

Betydning og bruk

Artikkelside

tupé, tupe

substantiv hankjønn

Uttale

tupe´

Opphav

av fransk toupet ‘hårdott’; beslektet med topp (1

Betydning og bruk

  1. kunstig hår som dekker den skallete delen av issen og fremste del av hodet;
    halv parykk
  2. tupert frisyre
Artikkelside

tolv

determinativ kvantor

Opphav

norrønt

Betydning og bruk

grunntallet 12
Eksempel
  • få tolv rette i tipping;
  • året har tolv måneder;
  • de tolv apostlene

Faste uttrykk

  • klokka er fem på tolv
    katastrofen står like for døra
  • på halv tolv
    ikke helt rett, skeivt, tilfeldig, uten styring;
    på skeive
    • med hatten på halv tolv;
    • innsatsen har vært litt på halv tolv
Artikkelside

sirupssnipp

substantiv hankjønn

Betydning og bruk

flat småkake med sirup i deigen og pyntet med en halv skåldet mandel
Artikkelside

halvt om halvt

Betydning og bruk

(etter tysk halb und halb) bortimot, så å si;
Se: halv, om
Artikkelside

på halv tolv

Betydning og bruk

ikke helt rett, skeivt, tilfeldig, uten styring;
på skeive;
Se: halv, tolv
Eksempel
  • med hatten på halv tolv;
  • innsatsen har vært litt på halv tolv
Artikkelside

tint

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt tinta

Betydning og bruk

  1. liten krukke;
  2. målenhet som tilvarer halvliter;
Artikkelside

draug

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt draugr

Betydning og bruk

i folketro: gjenferd (1) (særlig etter en druknet);
havvette (ofte med skikkelse som en fisker) som ror i en halv båt og varsler død
Artikkelside

Nynorskordboka 74 oppslagsord

halv 1

adjektiv

Opphav

norrønt halfr

Tyding og bruk

  1. som utgjer den eine av to (meir eller mindre like store) delar
    Døme
    • dei delte og fekk eit halvt eple kvar;
    • ein halv liter;
    • to og ein halv
    • brukt som substantiv
      • ikkje det halve;
      • det halve hadde vore meir enn nok;
      • ein halv må vere lov
  2. om mengde, fart eller anna måleining, som er fylt eller blir brukt ca. halvparten av maksimal kapasitet;
    halvfull, halvfylt
    Døme
    • ei halv flaske;
    • ta ein halv øl;
    • båten gjekk med halv fart
  3. om klokkeslett: 30 minutt før heil time
    Døme
    • klokka er halv ni, altså 08.30 eller 20.30
  4. som utgjer opp til halvdelen av noko;
    delvis (2), nesten
    Døme
    • oppleve det som ein halv fridag;
    • ein halv siger
  5. brukt som adverb: delvis, nesten, i ein viss mon
    Døme
    • han sa det halvt i spøk;
    • dei sat halvt smilande;
    • ho stirra halvt forbi han
  6. om gjerning, karakter, lovnad, sanning, svar og liknande: ikkje heil, ufullkomen, ufullstendig
    Døme
    • ein halv lovnad;
    • eit halvt svar;
    • ta halve standpunkt

Faste uttrykk

  • ei halv ei
    ei halvflaske brennevin
    • ha ei halv ei på innerlomma
  • ein halv gong
    femti prosent (meir);
    ofte brukt i samanlikningar om mengde, storleik eller liknande
    • utgiftene vart ein halv gong større;
    • dreie mutteren ein halv gong til;
    • den norske kystlinja går to og ein halv gong rundt jorda
  • flagge på halv stong
    la flagg henge om lag halvvegss ned på flaggstong for å vise sorg ved dødsfall og gravferd
  • halvt om halvt
    (etter tysk halb und halb) bortimot, så å seie
    • vere halvt om halvt trulova
  • med eit halvt auge
    med ein gong, med å sjå berre lausleg
    • at den er øydelagd, kan eg sjå med eit halvt auge
  • med eit halvt øyre
    utan å høyre godt etter
    • læraren lytta med eit halvt øyre
  • på halv tolv
    ikkje heilt rett, skeivt, tilfeldig, utan styring;
    på skeive
    • med hatten på halv tolv;
    • det har gått litt på halv tolv i det siste
Artikkelside

halv 2

substantiv ubøyeleg

Faste uttrykk

Artikkelside

halve 2

halva

verb

Tyding og bruk

dele i to eller i halvdelar;
Artikkelside

helvt

substantiv hokjønn

Opphav

av halv (1

Tyding og bruk

Døme
  • i siste helvta av hundreåret;
  • helvta av kvart slag

Faste uttrykk

  • til helvtar
    halvt, halvveges
    • dei er ikkje komne til helvtar enno
Artikkelside

helming

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt helmingr, helfningr; av halv (1

Tyding og bruk

halvpart (til dømes brukt om eine halvparten av eit kløyvd tre eller om lefse som er bretta ein gong)
Artikkelside

halvere

halvera

verb

Opphav

av halv (1 og -ere

Tyding og bruk

  1. dele i to like store delar
    Døme
    • halvere ei linje
  2. minske til det halve
    Døme
    • halvere kostnadene;
    • røystetalet er halvert
Artikkelside

tupé, tupe

substantiv hankjønn

Uttale

tupeˊ

Opphav

av fransk toupet ‘hårdott’; samanheng med topp (2

Tyding og bruk

  1. kunstig hår som dekkjer den skallete delen av issen og fremste del av hovudet;
    halv parykk
  2. tupert frisyre
Artikkelside

tolv

determinativ kvantor

Opphav

norrønt tolf

Tyding og bruk

grunntalet 12
Døme
  • få tolv rette i tipping;
  • året har tolv månader

Faste uttrykk

  • klokka er fem på tolv
    tida er snart ute, katastrofen kjem snart
  • på halv tolv
    ikkje heilt rett, skeivt, tilfeldig, utan styring;
    på skeive
    • med hatten på halv tolv;
    • det har gått litt på halv tolv i det siste
Artikkelside

sirupssnipp

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

flat småkake med sirup i deigen og pynta med ein halv skålda mandel
Artikkelside

tint

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt tinta

Tyding og bruk

  1. lita krukke;
  2. måleining som svarer til halvliter;
Artikkelside