Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
94 treff

Bokmålsordboka 0 oppslagsord

Nynorskordboka 94 oppslagsord

beitetrykk

substantiv inkjekjønn

Opphav

av beite (4 og trykk (3

Tyding og bruk

samla omfang av påverknad på marka frå beiting
Døme
  • høgt beitetrykk;
  • lågt beitetrykk;
  • beitetrykket har gått ned på Vestlandet
Artikkelside

fotavtrykk

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

  1. Døme
    • fotavtrykk på stranda
  2. i overført tyding: menneskeskapt endring av natur eller miljø
    Døme
    • all matproduksjon har eit fotavtrykk
  3. i overført tyding: resultat av påverknad eller verksemd
    Døme
    • engasjementet til ungdomen har sett fotavtrykk på historia

Faste uttrykk

  • økologisk fotavtrykk
    verknad menneskelege aktivitetar har på økosystemet
Artikkelside

øve

øva

verb

Opphav

av lågtysk oven; same opphav som tysk üben

Tyding og bruk

  1. innarbeide og tilpasse organismen til dei spesielle rørslene som går inn i ein arbeidsmetode, og å auke eller halde ved lag tempoet i desse rørslene;
    gjere dugande ved stadig bruk eller oppattaking av det som skal lærast;
    lære opp, trene
    Døme
    • ein god pianist må øve fleire timar dagleg
    • ofte refleksivt:
      • øve seg på fiolinen;
      • øve seg i boksing
    • ofte i uttrykk med adverb:
      • øve inn ein ny song, eit nytt teaterstykke;
      • øve opp organa i kroppen;
      • øve seg opp til å bli blant dei beste
  2. Døme
    • øve dåd, bragd, manndomsverk
    • gjere seg skuldig i
      • øve urett
    • bruke
      • øve vald mot nokon
    • få i stand, skape
      • øve uvenskap
    • la kome til uttrykk, leggje for dagen, utfalde;
      skape
      • øve (sjølv)kritikk;
      • øve påtrykk på nokon;
      • øve press;
      • øve innverknad på noko(n);
      • øve påverknad over nokon;
      • øve kontroll
Artikkelside

ytre 2

adjektiv

Opphav

norrønt ýtri

Tyding og bruk

  1. som er, ligg lengst ute, lengst frå sentrum;
    òg: som ligg nærmare havet eller havstranda
    Døme
    • rive av det ytre bordlaget;
    • i dei ytre byområda;
    • dei ytre delane av fylket;
    • på ytre sida;
    • fare ytre leia – skipsleia lengst ut mot havet
    • i fotball:
      • spele ytre venstre (høgre) – spele ving;
      • ein ytre planet – planet som har bana si utanfor jordbana
  2. som gjeld, vedkjem overflate, utside eller utsjånad;
    òg: som er audsynt, lett synleg;
    som gjeld, verkar sterkt utetter (men som ikkje femner om det eigenlege, vesentlege);
    Døme
    • eit ytre sår;
    • ytre brigde, former;
    • ytre ære;
    • mange legg lite vekt på slike ytre ting;
    • på det ytre planet;
    • det reint ytre ortografiske;
    • den ytre ramma for motivvalet;
    • det ytre i Tidemands kunst – teknikken
  3. som har opphavet sitt i, samanheng med tilhøve utanfor eins eiga indre verd;
    som kjem, verkar utanfrå
    Døme
    • ytre påverknad;
    • ei ytre årsak;
    • ytre krefter;
    • ytre fiendar

Faste uttrykk

  • i det ytre
    å sjå til, tilsynelatande
  • ytre sekresjon
    i medisin: sekresjon til huda eller til eit av holromma i lekamen, til skilnad frå indre sekresjon
Artikkelside

ynde 2

ynda

verb

Opphav

jamfør bokmål, dansk ynde; truleg samanheng med unne eller omlaga av dette under påverknad av I ynde

Tyding og bruk

  1. like særs godt
    Døme
    • læraren yndar Arne framfor dei andre barna;
    • han yndar å snakke om seg sjølv
    • i perfektum partisipp:
      • ein ynda tilhaldsstad;
      • dei mest ynda diktarane våre
  2. refleksivt, i uttrykk:
    Døme
    • han forstod å ynde seg inn hos sjefen

Faste uttrykk

  • ynde seg inn hos
    prøve å bli likt av (nokon)
Artikkelside

yrkessjukdom

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

sjukdom som heilt eller for største delen kjem av skadeleg påverknad på arbeidsplass eller i yrke
Artikkelside

vekselverknad

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

gjensidig påverknad
Døme
  • vekselverknaden mellom politikk og økonomisk utvikling
Artikkelside

utsett 1

adjektiv

Opphav

perfektum partisipp av setje og utsetje

Tyding og bruk

    • utsett yngel
  2. særleg: som blir råka (av);
    som (ofte) blir plaga;
    fylt av risiko
    • vere utsett for påverknad, slitasje, overgrep, åtak, tjuvar;
    • garden ligg utsett til (for uvêr, ras);
    • kuling på utsette stader;
    • utsett post, stilling – fylt av risiko (til dømes for kritikk)
Artikkelside

tropisme

substantiv hankjønn

Opphav

av gresk tropos ‘vending’ og -isme

Tyding og bruk

rørsle, tøying som plante(organ) gjer i ei viss retning etter ytre påverknad, til dømes lys
Artikkelside

trolldom

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt trolldómr

Tyding og bruk

det å trolle;
påverknad frå nokon som trollar
Døme
  • kunne trolldom;
  • fare med, gjere trolldom;
  • leggje, setje, kaste trolldom over el. på nokon;
  • det kviler el. ligg ein trolldom over garden;
  • løyse ein frå trolldomen
Artikkelside
Side 7 av 10