Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
264 treff

Bokmålsordboka 109 oppslagsord

kravle

verb

Opphav

norrønt krafla

Betydning og bruk

  1. ta seg fram på hender og føtter;
    krabbe, krype;
    slepe seg fram
    Eksempel
    • ungen kravlet på gulvet;
    • kravle seg opp en skråning
  2. Eksempel
    • bedervet mat som det kravlet og krøp mark i
Artikkelside

kraume

verb

Opphav

beslektet med krype og kråle

Betydning og bruk

krype som en mark;
slepe seg fram
Artikkelside

agrikultur

substantiv hankjønn

Opphav

av latin agricultura, førsteleddet av ager ‘åker, mark’; jamfør kultur

Betydning og bruk

Artikkelside

jordmaur

substantiv hankjønn

Faste uttrykk

  • gul jordmaur
    maur som lever i store kolonier og kan lager jordtuer;
    Lasius flavus
  • svart jordmaur
    maur som lever i dyrket mark, og som ofte fins innendørs;
    sukkermaur;
    Lasius niger
Artikkelside

svart jordmaur

Betydning og bruk

maur som lever i dyrket mark, og som ofte fins innendørs;
Lasius niger;
Artikkelside

jomfruelig

adjektiv

Betydning og bruk

  2. ren, uberørt
    Eksempel
    • jomfruelig mark
Artikkelside

jorde 1

substantiv intetkjønn

Opphav

samme opprinnelse som gjerde (2

Betydning og bruk

(inngjerdet) stykke dyrket mark
Eksempel
  • han er ute på jordet med traktoren og pløyer

Faste uttrykk

  • helt på jordet
    helt desorientert eller uvitende
Artikkelside

jaktmark

substantiv hankjønn eller hunkjønn

Opphav

jamfør mark (1

Betydning og bruk

  2. særlig i flertall: virkefelt;
    Eksempel
    • finne seg nye jaktmarker;
    • bevege seg på andres jaktmarker

Faste uttrykk

  • de evige jaktmarker
    døden
    • vandre til de evige jaktmarker
Artikkelside

innmark

substantiv hankjønn eller hunkjønn

Betydning og bruk

mark (1, 2) som ligger nær en gård, ofte inngjerdet og dyrket;
motsatt utmark
Eksempel
  • gården var på 160 mål innmark
Artikkelside

innengjerdes, innagjerdes

adjektiv

Betydning og bruk

som ligger innenfor (grense)gjerde mot utmark eller skog
Eksempel
  • innengjerdes mark
  • brukt som adverb
    • eiendommen var på 80 dekar innengjerdes
Artikkelside

Nynorskordboka 155 oppslagsord

kvee

kvea

verb

Opphav

norrønt kvía

Tyding og bruk

  1. drive krøter inn i ei kve
  2. gjødsle mark (ved å ha krøtera der)
Artikkelside

fri 2

adjektiv

Opphav

av lågtysk vri

Tyding og bruk

  1. om person, stat eller styre: som har eller gjev fulle politiske rettar
    Døme
    • frie borgarar;
    • innbyggjarane er frie;
    • landet har ein fri riksskipnad;
    • den frie verda;
    • frie val
  2. politisk sjølvstyrt;
    uavhengig
    Døme
    • eit fritt land;
    • eitt fritt folk;
    • den frie pressa
  3. verna av lova;
    trygg for åtak
    Døme
    • ha fritt leide
  4. ikkje innesperra eller i fangenskap
    Døme
    • på fri fot
    • brukt som adverb
      • sleppe fri;
      • setje nokon fri
  5. utan stengsel eller hinder (for ferdsel, rørsle, sikt eller liknande)
    Døme
    • fritt armslag;
    • fritt farvatn;
    • fri bane;
    • fritt utsyn;
    • på fri mark;
    • i Guds frie natur
    • brukt som adverb
      • puste fritt;
      • vekse fritt;
      • falle fritt;
      • garden ligg fritt til
  6. ikkje kontrollert eller regulert (av det offentlege);
    tillaten for alle;
    Døme
    • fri konkurranse;
    • den frie marknaden;
    • fritt fiske;
    • fritt tilgjenge;
    • fritt ord
  7. ikkje strengt bunden til reglar, mønster, førebilete eller liknande;
    Døme
    • fri oppseding;
    • fri rytme;
    • fri assosiasjon;
    • fri fantasi;
    • fri kjærleik
    • brukt som adverb
      • fritt omsett etter tysk
  8. utan særleg påverknad eller omsyn av noko slag;
    Døme
    • ha fritt val;
    • av fri vilje;
    • den frie viljen;
    • på fritt grunnlag;
    • fri utvikling
    • brukt som adverb
      • kunne velje fritt;
      • stille nokon fritt;
      • stå heilt fritt
  9. utan særleg tvang, restriksjonar eller liknande
    Døme
    • leve eit fritt liv
    • brukt som adverb
      • ha det fritt på jobben
  10. lausriven frå band, plikter, ansvar og liknande
    Døme
    • kjenne seg fri som fuglen;
    • vere fri og frank
  11. trygg, open og direkte;
    Døme
    • ha eit fritt blikk;
    • føre eit fritt språk;
    • det rådde ein fri tone i laget;
    • vere fri av seg;
    • får eg vere så fri å …
    • brukt som adverb
      • dette meiner eg fritt;
      • snakke fritt ut
  12. som har (mellombels) fritak frå arbeid, skule eller andre plikter;
    friteken, unnateken
    Døme
    • ta seg fri frå skulen;
    • ha fri frå jobben;
    • eg vil be meg fri;
    • sleppe fri frå militæret
  13. som unngår;
    som er spart for;
    Døme
    • gå fri all sut;
    • fri for angst;
    • bli fri sjukdomen
  14. ikkje skyldig eller innblanda;
    jamfør frikjenne
    Døme
    • kjenne nokon fri;
    • dømme nokon fri
  15. som er utan;
    Døme
    • vere fri for mat;
    • det er fritt for mus no;
    • boka er fri for humor
  16. brukt som etterledd i samansetningar: utan fare for;
    trygg, sikker
  17. Døme
    • fri kost og losji;
    • fri skyss
    • brukt som adverb
      • få boka fritt tilsend
  18. i fysikk og kjemi: som ikkje er bunden til noko;
    ikkje i sambinding
    Døme
    • frie elektron;
    • fri energi

Faste uttrykk

  • det er ikkje fritt for
    ein kan ikkje nekte for
    • det er ikkje fritt for at det breier seg ein viss skepsis
  • frie hender
    full handlefridom
    • ho fekk frie hender til å lage ein ny radioserie
  • fritt fall
    • fall som ikkje blir hindra av mekanisk motstand
    • rask og kraftig nedgang i verdi, prestisje eller liknande
      • verdsøkonomien var i fritt fall
  • gå fri
    sleppe straff;
    sleppe unna
  • ha ryggen fri
    vere sikra retrett
  • i det fri
    utandørs
    • frukost i det fri
  • ikkje vere fri for
    måtte vedgå at nokon er eller gjer det som er nemnt
    • han er ikkje fri for å vere tjuvaktig
Artikkelside

beitemark 1

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

  1. mark (1, 2) som særleg blir brukt til beite (3, 1)
    Døme
    • gamle slåtteenger som no blir brukt til beitemark
  2. i overført tyding: område ein kan få noko ut av
    Døme
    • eit politisk parti som vil inn på nye beitemarker
Artikkelside

agrikultur

substantiv hankjønn

Opphav

av latin agricultura, førsteleddet av ager ‘åker, mark’; jamfør kultur

Tyding og bruk

Artikkelside

svart jordmaur

Tyding og bruk

maur som lever i dyrka mark, og som ofte finst innandørs;
Lasius niger;
Sjå: jordmaur
Artikkelside

jordmaur

substantiv hankjønn

Faste uttrykk

  • gul jordmaur
    maur som lever i store koloniar og kan lage jordtuer;
    Lasius flavus
  • svart jordmaur
    maur som lever i dyrka mark, og som ofte finst innandørs;
    sukkermaur;
    Lasius niger
Artikkelside

jorde 1

substantiv inkjekjønn

Opphav

same opphav som gjerde (2

Tyding og bruk

(inngjerda) stykke dyrka mark
Døme
  • dei arbeider ute på jordet

Faste uttrykk

  • heilt på jordet
    heilt desorientert eller uvitande
Artikkelside

jomfrueleg

adjektiv

Tyding og bruk

  2. rein, urørt
    Døme
    • eit fjellområde med jomfrueleg terreng;
    • jomfrueleg mark
Artikkelside

jaktmark

substantiv hokjønn

Opphav

jamfør mark (1

Tyding og bruk

  2. særleg i fleirtal: verkefelt;
    Døme
    • bedrifta måtte ut på nye jaktmarker

Faste uttrykk

  • dei evige jaktmarker
    døden
    • gå til dei evige jaktmarkene
Artikkelside

innmark

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

mark (1, 2) som ligg nær ein gard, ofte inngjerda og dyrka;
motsett utmark
Døme
  • garden var på 200 mål innmark
Artikkelside
Side 5 av 16