Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
Eitt treff

Nynorskordboka 104 oppslagsord

i første hand

Tyding og bruk

i byrjinga;
i første omgang;
Sjå: hand
Artikkelside

by opp til dans

Tyding og bruk

Sjå: dans
  1. be nokon om å danse (1) med ein
    Døme
    • by si utkåra opp til dans;
    • han vart stadig boden opp til dans
  2. arrangere, leggje til rette for dans (1)
    Døme
    • samfunnshuset byr opp til dans på laurdag;
    • bandet baud opp til dans med raske låtar
  3. i overført tyding: ta initiativ (1);
    utfordre nokon
    Døme
    • laget baud opp til dans i andre omgang;
    • opposisjonen byr regjeringa opp til dans
Artikkelside

vere ferdig med

Tyding og bruk

ikkje lenger gjere, ha omgang med eller bry seg om;
ha lagt noko eller nokon bak seg;
Sjå: ferdig
Døme
  • fest og fyll er eg ferdig med!
Artikkelside

ha seg

Tyding og bruk

Sjå: ha
  1. skaffe seg;
    sørgje for å få
    Døme
    • ha seg ein pause;
    • han ville ha seg ei hytte
  2. henge saman;
    forklarast
    Døme
    • korleis kan det ha seg?
  3. kose seg;
    ha seksuell omgang
    Døme
    • dei drakk vin og hadde seg
Artikkelside

første, fyrste 2

adjektiv

Opphav

same opphav som først (3

Tyding og bruk

  1. som er nummer éin i ei rekkjefølgje;
    rekkjetal til éin (1.)
    Døme
    • for første gong;
    • ta det første steget;
    • første mai;
    • første verdskrigen;
    • i første omgang;
    • eit første steg på vegen
    • brukt som substantiv
      • ho vil støtt vere den første;
      • dei siste skal bli dei første;
      • det første som eg hugsar;
      • for det første vil eg ikkje, for det andre kan eg ikkje
  2. lengst framme, best, viktigast
    Døme
    • kome i første rekkje;
    • reise på første klasse;
    • det første og mest grunnleggjande prinsippet

Faste uttrykk

  • aller første
    før alt anna (i ei rekkjefølgje)
    • dette var den aller første konserten deira
  • første og beste
    som er det første ein finn utan omsyn til kvalitet
    • han valde den første og beste sykkelen han kunne finne
  • med det første
    snart; førebels
Artikkelside

herleg

adjektiv

Opphav

av lågtysk herlik, mellomhøgtysk her ‘fornem’, samanheng med herre (1; jamfør òg norrønt harðla ‘mykje, særs’

Tyding og bruk

  1. vedunderleg, praktfull, strålande
    Døme
    • ein herleg sommar;
    • ei herleg kjensle;
    • eit herleg måltid;
    • det herlegaste utsyn til fjord og fjell
    • brukt som adverb
      • det smakte herleg;
      • det duftar så herleg reint og friskt
  2. monaleg, kraftig;
    stor
    Døme
    • få ein herleg omgang juling;
    • ei herleg blanding av nytt og gammalt
Artikkelside

elske

elska

verb

Opphav

norrønt elska, av elskr ‘som nærer kjærleik til’

Tyding og bruk

  1. setje stor pris på;
    like svært godt;
    vere glad i
    Døme
    • elske musikk;
    • ho elskar sjokolade;
    • eg elskar å reise;
    • dei elska fedrelandet sitt
  2. kjenne sterk kjærleik til;
    halde av
    Døme
    • eg elskar deg;
    • ho elskar kona si
    • brukt som adjektiv
      • eit elska barn
  3. ha seksuell omgang
    Døme
    • dei elska heile natta;
    • dei elska med kvarandre
Artikkelside

encyklisk, ensyklisk

adjektiv

Tyding og bruk

som går i krins eller på omgang
Artikkelside

hat trick

substantiv inkjekjønn

Uttale

hæˊtrik

Opphav

frå engelsk , opphavleg ‘hattekunst’

Tyding og bruk

i ballspel: det at ein spelar lagar tre mål etter kvarandre i ein kamp
Døme
  • ho gjorde hat trick på ti minutt

Faste uttrykk

  • ekte hat trick
    det at ein spelar skårar tre mål etter kvarandre i ein omgang, utan at andre spelarar lagar mål i mellomtida
Artikkelside

hjelpespråk

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

  1. språk som blir brukt i omgang mellom folk av ulike nasjonalitetar, særleg eit som ikkje er morsmål for nokon av partane
    Døme
    • fransk har lenge vore hjelpespråk mellom diplomatar
  2. hjelpespråk (1) som ikkje samtidig er nasjonalspråk
    Døme
    • pidginengelsk og esperanto er hjelpespråk
Artikkelside
Side 6 av 11