Avansert søk

Nynorskordboka 294 oppslagsord

markert

adjektiv

Opphav

Tyding og bruk

skarp (, 3), klar (, 7), utprega;

Døme

markerte andletsdrag;
det har vore ein markert auke i arbeidsløysa

nordantil, nordatil

preposisjon

Tyding og bruk

nordanfrå (1)
Døme
- han er nordantil Træna
brukt som adverb: frå ein stad i nord;
nordanfrå (2)
Døme
- båten kjem nordantil
brukt som adverb: på nordsida, i nord
Døme
- himmelen er klar nordantil

lys 1, ljos 1

substantiv inkjekjønn

Opphav

av dansk lys; norrønt ljós

Tyding og bruk

utstråling frå sola eller ei kunstig lyskjelde som gjer omgjevnadene synlege;
tilstand da det er opplyst og klart;
motsett mørker
Døme
- lys og skugge;
- vere ute i lyset
- - dagslys
  - lampelys
  - sollys
i fysikk: straum av elektromagnetisk stråling som eit menneskeauge kan registrere
Døme
- lyset går med ein fart på 300 000 km i sekundet
lysskjær, skin (1)
Døme
- vi såg lyset frå fyret;
- sitje i lyset frå bålet
flamme (1, 1)
Døme
- levande lys
eld (1), glo (1, 1)
Døme
- slå lys;
- gjere lys
forma masse av stearin, voks, talg eller liknande, med veike som brenn og gjev lys (1, 1) når han blir tend
Døme
- støype lys;
- setje lys i lysekrona
elektrisk straum som gjev lys (1, 1) frå lyspære, lampe, lykt eller liknande
Døme
- leggje inn lys;
- slå av lyset;
- skru på lyset;
- tenne lyset
i overført tyding: måte å sjå ting på;
synsvinkel
Døme
- sjå saka i eit nytt lys
dyktig, evnerik person;
jamfør skulelys

Faste uttrykk

brenne eit blått lys for
nærme seg slutten for
det brenn eit blått lys for skyssbåten
brenne lyset i begge endane
drive seg for hardt
føre bak lyset
narre, lure, villeie
grønt lys
- trafikklys som varslar klar bane
- klarsignal, løyve
  få grønt lys for å setje i verk planen
gå opp eit lys for
brått skjøne samanhengen
kaste lys over
gjere forståeleg;
opplyse (3)
dokumenta kastar lys over ei ukjend side av historia
kome fram i lyset
bli oppdaga eller avslørt
overgrepa kom fram i lyset
rak/rett som eit lys
svært rak
han sat rak som eit lys på benken
raudt lys
stoppsignal
få bot for å køyre på raudt lys
setje/stille lyset sitt under ei skjeppe
la vere å vise kor flink eller dyktig ein er
sitje som eit tent lys
vere svært lydhøyr
sjå dagens lys
- bli fødd
- bli til røyndom;
  bli skapt
  jazzfestivalen såg dagens lys i 1964
sjå lyset
brått forstå eller bli overtydd

lys 2, ljos 2

adjektiv

Opphav

av dansk lys, norrønt ljóss; jamfør lys (

Tyding og bruk

som sender ut lys;
lysande (1)
som er fylt av lys;
opplyst, klar;
motsett mørk
Døme
- lyse sommarnetter;
- den lyse årstida;
- midt på lyse dagen;
- det er lyst ute;
- rommet er lyst og triveleg
om farge: som nærmar seg kvit;
blond
Døme
- lyse klede;
- lys saus;
- vere lys i huda;
- ha lyst hår
- brukt som adverb:
  ein vin med lys gul farge
om lyd: som ligg høgt på toneskalaen
Døme
- snakke med lys røyst;
- ho har ein lys sopran
glad, lykkeleg;
lovande
Døme
- ha eit lyst sinn;
- han hadde eit lyst humør;
- ha gode og lyse minne;
- dei hadde lyse framtidsutsikter
- brukt som adverb:
  sjå lyst på framtida;
  no ser det ikkje lyst ut
skarp (2, 7), klartenkt
Døme
- ha eit lyst hovud;
- få ein lys idé;
- ha sine lyse stunder

Faste uttrykk

i lys loge
i flammer;
i full fyr
huset stod i lys loge

lyd 3

adjektiv

Opphav

norrønt hljóðr ‘tagal, still’; samanheng med lyd (

Tyding og bruk

med klar lyd;
lett å høyre;
høyrleg
Døme
- ei lyd bjølle
- brukt som adverb:
  snakke høgt og lydt
som er slik at lydar høyrest godt;
dårleg lydisolert
Døme
- det er lydt i huset
still (2, 2), lydlaus
Døme
- lydt vêr;
- det er lydt i kveld

innsatsstyrke

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

militær styrke (1, 2) som er klar til rask innsats
Døme
- innsatsstyrken vart sett inn i ein militær operasjon i utlandet
organisert mannskap som blir sett inn ved ulykker, katastrofar og liknande
Døme
- innsatsstyrken kjempa mot brannen i fleire timar

innstille

innstilla

verb

Tyding og bruk

stille inn eit apparat, instrument eller liknande;
stille (4, 3), regulere
Døme
- termostaten må innstillast på rett temperatur
gjere klar til å gjennomføre;
førebu mentalt
Døme
- eg er innstilt på at det blir mykje arbeid
ha ei viss haldning til
Døme
- eg er positivt innstilt til framlegget
gjere framlegg om;
tilrå
Døme
- søkjaren vart innstilt som nummer to til stillinga;
- han ville innstille på å godkjenne framlegget
slutte med;
stoppe, avlyse
Døme
- innstille utbetalingane;
- leitinga vart innstilt;
- ferja var innstilt på grunn av sterk vind

innsjå

verb

Tyding og bruk

bli (eller vere) klar over;

forstå (1), skjøne

Døme

eg innser at du har rett;
han innsåg ikkje tabben før det var for seint

innsats

substantiv hankjønn

Opphav

etter tysk Einsatz

Tyding og bruk

laus del til å setje inn i noko anna
Døme
- innsatsen i peisen var av jern
sum som ein satsar i eit lotteri, spel eller liknande
Døme
- innsatsen var på 100 kr;
- doble innsatsen
noko som ein set på spel;
noko ein vågar (2
Døme
- med livet som innsats
viktig medverknad;
krafttak
Døme
- gjere ein innsats;
- stå klar til innsats
i musikk: det å falle inn;
del av musikkstykke der stemme eller instrument skal setje inn
Døme
- presise innsatsar

krystallklar, krystallklår

adjektiv

Tyding og bruk

klar og gjennomsynleg som krystall (1)
Døme
- krystallklart vatn;
- ei krystallklar røyst
i overført tyding: veldig tydeleg;
som det ikkje er tvil om
Døme
- krystallklare argument;
- på dette punktet var han krystallklar

Side 6 av 30

Resultat per side: