Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
Eitt treff

Nynorskordboka 124 oppslagsord

lønstrekk, lønnstrekk

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

det at ein arbeidsgjevar held igjen ein del av løna til ein arbeidstakar, til dømes til skatt
Artikkelside

om 3

subjunksjon

Opphav

norrønt ef; truleg omlaging av svensk um

Tyding og bruk

  1. innleier ei leddsetning som uttrykkjer eit indirekte spørsmål eller uttrykkjer tvil eller uvisse
    Døme
    • dei spurde om eg ville kome;
    • han lurte på om det ikkje snart skulle slutte å snø;
    • eg veit ikkje om det er sant;
    • eg undrast om ho kjem
  2. innleier ei leddsetning som uttrykkjer føresetnad eller vilkår;
    Døme
    • om det skulle hende, er det ille;
    • bli med om du kan;
    • om du ikkje kjem no, går vi utan deg
  3. innleier ei leddsetning som uttrykkjer vedgåing;
    Døme
    • dei kom på møtet jamvel om dei ikkje måtte;
    • om eg så må krype, skal eg på den konserten
  4. brukt i utrop som uttrykkjer forsikring, forbanning eller liknande
    Døme
    • om vi gler oss!
    • neimen om eg veit;
    • ikkje søren om eg gjer dette igjen!

Faste uttrykk

  • som om
    innleier ei leddsetning som uttrykkjer ei hypotetisk samanlikning
    • det såg ut som om lynet hadde slått ned;
    • ho heldt fram som om ingenting hadde skjedd
Artikkelside

hente 2

henta

verb

Opphav

norrønt heimta, opphavleg ‘føre heim’

Tyding og bruk

  1. gå etter og ta med seg tilbake
    Døme
    • hente posten;
    • hente ved;
    • hente nokon på stasjonen;
    • hente hjelp
  2. skaffe seg, få, vinne
    Døme
    • plantene hentar næring frå jorda;
    • det var lite å hente der;
    • hente heim medaljar
  3. leite fram;
    ta, plukke, samle
    Døme
    • stoffet er henta frå aviser

Faste uttrykk

  • hente inn
    • samle inn, skaffe;
      innhente (1)
      • hente inn tilbod;
      • hente inn informasjon
    • ta igjen, ta att;
      innhente (2)
      • hente inn forspranget
  • hente seg inn
    samle seg etter ei påkjenning;
    kome i normal gjenge att
  • hente ut
    ta ut frå ein stad eller ei kjelde
    • dei vart henta ut frå den flaumramma dalen;
    • hente ut informasjon frå ferdsskrivaren
Artikkelside

hente inn

Tyding og bruk

Sjå: hente
  1. samle inn, skaffe;
    Døme
    • hente inn tilbod;
    • hente inn informasjon
  2. ta igjen, ta att;
    Døme
    • hente inn forspranget
Artikkelside

livne til

Tyding og bruk

bli betre igjen;
friskne til;
Sjå: livne
Døme
  • fluga livna til i solsteiken
Artikkelside

livne

livna

verb

Opphav

norrønt lifna; samanheng med leive (2 og leve (2

Tyding og bruk

få (nytt) liv, bli levande
Døme
  • det livna meir og meir i skogen

Faste uttrykk

  • livne opp
    bli i betre humør;
    kvikne til
    • ho reint livna opp på festen
  • livne til
    bli betre igjen;
    friskne til
    • fluga livna til i solsteiken
Artikkelside

kapsel

substantiv hankjønn

Opphav

gjennom tysk; frå latin capsula, diminutiv av capsa ‘kasse’

Tyding og bruk

  1. hylster av metall eller plast;
    Døme
    • kapselen rundt reaktoren
  2. lokk til å tette opning med, til dømes på flaske
  3. (liten) behaldar
    Døme
    • kapselen skal gravast opp igjen i år 3000
  4. Døme
    • kapselen landa trygt på jorda
  5. tørr frukt som opnar seg når frøa er mogne
    Døme
    • heile kapselen må knipast av
  6. hylster av gelatin kring legemiddel
    Døme
    • ein kapsel skal takast kvar dag
  7. hinneforma hylster kring ledd og visse organ
    Døme
    • kapselen i kneet
Artikkelside

kjøletårn

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

tårn der varmt vatn blir kjølt ned for å bli brukt om igjen, til dømes i industrien
Artikkelside

klappe

klappa

verb

Opphav

norrønt klappa, i tydinga ‘stryke varsamt’ frå engelsk; i tydinga ‘slag’ frå lågtysk

Tyding og bruk

  1. slå handflatene mot kvarandre fleire gonger;
    Døme
    • klappe i hendene;
    • publikum klappa og klappa
  2. slå flater mot kvarandre;
    slå saman
    Døme
    • klappe boka saman;
    • klappe snøen av skiene;
    • klapp igjen kjeften!
  3. jamne og banke til
    Døme
    • klappe til molda kring noko nyplanta
  4. slå lett;
    stryke mildt;
    Døme
    • klappe på skuldra;
    • klappe nokon på kinnet;
    • kan eg klappe hunden?
  5. om fartøy: leggje til
    Døme
    • båten klappa til kai
  6. om hjarte: slå uroleg

Faste uttrykk

  • klappa og klar
    fullt ferdig;
    heilt avgjord
    • alt er klappa og klart til festen
  • klappe saman
    bryte saman
    • da mannen døydde, klappa ho heilt saman
  • klappe til
    slå hardt (med flat hand)
    • eg vart så sint at eg klappa til han
Artikkelside

kamuflere

kamuflera

verb

Opphav

gjennom fransk camoufler; frå italiensk ‘maskere’

Tyding og bruk

  1. gjere vanskeleg å oppdage eller kjenne igjen;
    jamfør kamuflasje
    Døme
    • kamuflere brakka med fargar som liknar grunnen omkring
  2. i overført tyding: gøyme, skjule
    Døme
    • dei kamuflerer maktbruken som går føre seg
    • brukt som adjektiv:
      • dette er ein kamuflert måte å innføre ordninga på
Artikkelside
Side 5 av 13