Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
Eitt treff

Nynorskordboka 25 oppslagsord

heltemot

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

mot (1, 1) som er særprega for ein helt (1);
uvanleg sterkt og usjølvisk mot
Døme
  • dei viste stort heltemot under brannen
Artikkelside

helteepos

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

episk (1) dikt om ein (segn)helt i fortida;
Artikkelside

kjempe 1

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt kempa; samanheng med kamp (1

Tyding og bruk

  1. særs stor og sterk person;
    Døme
    • kjempa Goliat
  2. særs dugande, framståande person;
    Døme
    • han var ei kjempe i kampen for sosial rettferd
  3. stort eksemplar av noko;
    Døme
    • ei kjempe av ein hund
  4. plante i slekta Plantago med blad i rosett og små blomstrar i tett aks eller hovud
    Døme
    • groblad høyrer til kjempene
Artikkelside

heroisere

heroisera

verb

Opphav

av hero

Tyding og bruk

dyrke nokon som ein helt (1);
sjå på som heroisk eller særs opphøgd
Døme
  • heroisere dei gamle forfattarane;
  • heroisere fortida
Artikkelside

heroin

substantiv hankjønn eller inkjekjønn

Opphav

frå tysk; av gresk heros ‘helt’

Tyding og bruk

sterkt narkotisk stoff som blir laga av morfin
Artikkelside

hero

substantiv hankjønn

Opphav

av gresk heros

Tyding og bruk

  1. særleg i det gamle Hellas: religiøst dyrka segnhelt eller halvgud
  2. Døme
    • spele aldrande hero i filmen
Artikkelside

auge 1, auga

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt auga

Tyding og bruk

  1. sanseorgan for syn, særleg brukt om den fremre, synlege delen
    Døme
    • to øyre og to auge;
    • ha vondt i auga;
    • opne auga;
    • halde seg for auga;
    • ha blå eller brune auge;
    • ha tårer i auga
  2. synsevne, synssans
    Døme
    • ha gode, dårlege auge
  3. uttrykk i auga;
    Døme
    • ha kvasse auge;
    • eit lurt glimt i auga;
    • ei gammal dame med milde auge
  4. Døme
    • så langt auget rekk;
    • ikkje få auga frå;
    • auga deira møttest
  5. oppfatning, synsmåte
    Døme
    • vere viktig i eigne auge;
    • sjå saka med norske auge;
    • ho er ein helt i mine auge;
    • sjå ei sak med nye auge
  6. merke eller flekk som liknar eit auge (1, 1); jamfør smørauge
    Døme
    • auga på ei potet;
    • terningen viste seks auge
  7. opning (2), hol; jamfør nålauge
    Døme
    • auget på ei nål;
    • auget i orkanen

Faste uttrykk

  • auge for auge, tann for tann
    (etter 2. Mos 21,24) hemnprinsipp som seier at nokon skal bli straffa med ein skade som svarar til skaden han eller ho har valda ein annan
  • blått auge
    blåmerke (av bløding under huda) rundt auga
  • det vonde auget
    blikk som seiest ha kraft til å skade menneske eller dyr
    • bli råka av det vonde auget
  • falle i auga
    vere påfallande
  • få auga opp for
    bli medviten om
  • få auge på
    oppdage, sjå
  • gjere store auge
    sperre auga opp av undring
  • ha auga med seg
    følgje nøye med;
    vere årvak
  • ha auge for
    ha sans for;
    ha merksemda retta mot
  • ha eit godt auge til
    ha positive kjensler for;
    like (nokon) svært godt
  • ha noko for auge
    ha planar om;
    ha som formål;
    vere medviten om
    • berre ha eitt mål for auge;
    • ha bumiljøet for auge
  • halde auge med
    passe på;
    følgje med på;
    sjå etter
    • halde auge med barna;
    • halde auge med utviklinga
  • ikkje noko for auget
    lite pen
  • ikkje tru sine eigne auge
    vere svært overraska
  • ikkje vilje sjå for sine auge
    ikkje vilje møte
  • kaste auga på
    bli interessert i
    • investorane har kasta auga på Golsfjellet;
    • han kasta auga sine på mediebransjen
  • kaste eit auge på
    sjå snøgt og overflatisk på
    • han kasta eit auge på fotografiet
  • late att auga for
    låst som ein ikkje ser eller ansar (noko)
    • late att auga for realitetane
  • lukke auga for
    låst som ein ikkje ser eller ansar (noko);
    late att auga for
    • lukke auga for problema
  • med opne auge
    medviten om kva ein gjer
    • feil som er gjort med opne auge;
    • gå inn i ein vanskeleg situasjon med opne auge
  • sjå noko i auga
    vere budd på;
    innsjå;
    godta
    • sjå sanninga i auga
  • sjå nokon i auga
    møte ein annans blikk utan dårleg samvit eller skam
    • ikkje tore å sjå folk i auga
  • springe i auga
    vere lett å leggje merke til
    • sanninga sprang i auga på meg;
    • det første som spring i auga, er …
  • ta til seg auga
    flytte blikket bort frå (noko)
  • under fire auge
    på tomannshand;
    toeine
    • ei samtale under fire auge
Artikkelside

frigjeringshelt

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

Døme
  • frigjeringshelten Nelson Mandela
Artikkelside

folkehelt

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

person som blir rekna som ein helt (1) blant folk
Døme
  • spelaren fekk status som folkehelt
Artikkelside

ungdomshelt

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

helt som ein har i ungdomstida
Artikkelside
Side 2 av 3