Avansert søk

Enkelt søk

Nynorskordboka 403 oppslagsord

uttrykk

substantiv inkjekjønn

Opphav

etter tysk Ausdruck; frå fransk expression

Tyding og bruk

det å vise seg;
det å kome fram
Døme
- la kjenslene kome til uttrykk;
- kritikken kjem til uttrykk i avisspaltene;
- gje uttrykk for stor sorg
andletsuttrykk, mine (1
Døme
- setje opp eit forundra uttrykk
synleg innleving
Døme
- tolke diktet med uttrykk;
- leggje uttrykk i songen
språkleg utforming;
ordelag, seiemåte
Døme
- ord og uttrykk frå talemålet;
- bruke sterke uttrykk;
- gje uttrykk for tankane sine
- - faguttrykk
  - kraftuttrykk
teikn eller samband av teikn som står for eit omgrep
Døme
- matematiske uttrykk

Faste uttrykk

fast uttrykk
ord som ofte opptrer saman;
frase (2, 1), idiom (1)
‘å hoppe etter Wirkola’ er vorte eit fast uttrykk

Artikkelside

uttrykkje, uttrykke

uttrykkja, uttrykka

verb

Opphav

etter tysk; frå fransk exprimer

Tyding og bruk

meddele språkleg eller på anna vis;
ytre, seie, formulere
Døme
- uttrykkje stor takk;
- uttrykkje kva ein meiner;
- dei uttrykte si misnøye;
- valet uttrykkjer folkeviljen;
- gjennom kunsten uttrykkjer ho at det finst håp
fastsetje med ein verdi eller eit mål
Døme
- finn lengda uttrykt i meter

Faste uttrykk

uttrykkje seg
ordleggje seg;
formulere noko munnleg eller skriftleg
uttrykkje seg klart;
måten ein uttrykkjer seg på

Artikkelside

såkalla, sokalla

adjektiv

Opphav

av så (

Tyding og bruk

brukt for å vise at eit ord eller uttrykk er nytt, ukjent eller spesielt
Døme
- vi har fleire såkalla medietek;
- resultata er rekna ut etter såkalla normalverdiar
brukt for å uttrykkje skepsis, tvil eller ironi
Døme
- det såkalla hotellet på staden

Artikkelside

skjelle ut

Tyding og bruk

gje høglydt uttrykk for misnøye;

kjefte veldig, refse;

Sjå: skjelle

Døme

han skjelte ut ordføraren

Artikkelside

skjellsord

substantiv inkjekjønn

Opphav

av skjelle (

Tyding og bruk

ord som ein bruker for å skjelle ut nokon;

fornærmande og krenkjande ord eller uttrykk;

ukvemsord

Døme

skjellsord og banning;
dei norske skjellsorda handlar ofte om religion og kjønnsliv;
skjellsorda hagla over meg

Artikkelside

skjelle 2

skjella

verb

Opphav

norrønt skella; av skjelle (

Tyding og bruk

gje uttrykk for sinne og misnøye på ein høgrøysta måte;

bruke kjeft på, kjefte, skjenne

Døme

han skjeller på ungane;
nabokjerringa står på trappa og skjeller

Faste uttrykk

skjelle huda full
gje (nokon) drygt med vondord;
kjefte veldig, refse
dei skjelte meg huda full
skjelle og smelle
kjefte høgt på nokon
skjelle ut
gje høglydt uttrykk for misnøye;
kjefte veldig, refse
han skjelte ut ordføraren

Artikkelside

slå 2

verb

Opphav

norrønt slá

Tyding og bruk

brått føre ei hand eller noko ein held (med stor kraft) mot noko eller nokon og råke;
dunke eller støyte til noko (så det smell);
hamre, banke
Døme
- han slo meg i magen;
- ho slo guten på kinnet;
- dei har slått henne helselaus;
- slå til nokon;
- han slår neven i bordet;
- slå noko i filler;
- slå i ein spikar;
- slå ball
uviljande støyte kraftig mot noko (og få vondt eller bli skadd)
Døme
- ho datt og slo hovudet;
- han har slått av ei framtann
vinne over;
sigre (1)
Døme
- slå fienden;
- heimelaget slo Brann
påverke med maktmiddel;
tvinge, presse
Døme
- slå åtaket attende;
- dei slo fienden på flukt
ha kraftig verknad
Døme
- ein film som verkeleg slår
brått få til å innsjå;
jamfør slåande
Døme
- ein frykteleg tanke slår henne;
- det slo meg at dette var rett
skjere eller kutte gras, korn eller liknande med reiskap som ljå, slåmaskin eller grasklippar
Døme
- slå gras;
- dei slo enga
gjere slagliknande rørsler som lagar smell eller annan lyd;
dunke, slamre, brake
Døme
- vindauget står og slår;
- tora slår;
- klokka slo;
- slå takta;
- slå på harpe;
- flagget slo i vinden;
- kjenne kor hjartet slår
gjere eitt eller fleire rykk, sleng eller kast med ein kroppsdel
Døme
- fuglen slår med vengene;
- ho slo med nakken
trykkje eller hamre på eit apparat eller instrument
Døme
- slå inn 100 kroner på kassaapparatet
lage eller få i stand ved å hamre og banke
Døme
- slå ein tunnel;
- slå leir
lage ei viss form på noko ved å knyte, bende, streke opp eller liknande
Døme
- slå krull på halen;
- slå ein knute;
- slå knute på seg;
- slå ein sirkel
binde, leggje, slengje eller kaste noko rundt noko
Døme
- slå eit tau rundt noko;
- slå papir rundt noko;
- ho slo armane rundt halsen på mora
helle væske eller masse med ei brå rørsle;
tømme
Døme
- slå ei bytte vatn på varmen;
- slå i seg ein dram
gjere ei brå rørsle så noko kjem i ei ny stilling
Døme
- slå auga ned;
- slå døra att
ruse, strøyme, kome farande (brått og med kraft)
Døme
- bårene slo over båten;
- regnet slår mot ruta;
- flammene slo i vêret;
- ei rar lukt slo mot oss

Faste uttrykk

slå an
bli omtykt;
fengje
filmen slo an
slå an på
flørte med
slå av
- stanse apparat, innretning eller motor ved å trykkje eller vri på brytar eller tast;
  skru av
  slå av lyset;
  ho har slått av radioen;
  han slo av omnen
- brukt i uttrykk for å prate, vitse, skrøne og liknande
  slå av ein prat;
  ho slo ofte av ein spøk
slå av på
gjere mindre i storleik, tal eller intensitet;
redusere, minke
slå av på farten;
dei slo av på krava
slå bort
ikkje vilje snakke om eller tenkje på
han slo bort tanken
slå eit slag for
ta eit ekstra tak for;
kjempe for
slå eit slag for miljøet
slå fast
konstatere
politiet slår fast at skadane er omfattande
slå feil
mislykkast
taktikken kan slå feil
slå frampå om
ymte om;
byrje å snakke om;
nemne
slå frå seg
- forsvare seg
  klubben slo frå seg i finalen
- gje opp tanken på
  dei måtte slå frå seg draumen om ei hytte
slå følgje
gå eller reise i lag
dei slår følgje til skulen;
han slo følgje med mora
slå gjennom
bli anerkjend (som kunstnar, forfattar eller liknande)
bandet slo gjennom internasjonalt
slå i hel
- drepe
- bli kvitt;
  få unna
  slå i hel tida med kortspel
slå i hop
- lukke eller falde i hop;
  slå saman (1)
  slå i hop boka;
  ho slo i hop paraplyen
- binde i hop til éi eining;
  sameine;
  slå saman (2)
  slå i hop kommunar
slå inn
- knuse eller øydeleggje med eit kraftig slag innover
  slå inn døra
- om dør, vindauge og liknande: svinge innover
  dører som slår inn
- velte eller strøyme inn i eller over noko
  vinden slår inn i rommet;
  båra slo inn i båten
- byrje brått og veldig;
  bryte laus
  den økonomiske krisa slo inn over landet
- taste inn
  slå inn prisen
slå inn på
byrje med
slå inn på ein politisk karriere
slå lag med
gå saman med
slå ned
- slå ein person så hardt at hen går over ende og blir skadd
  ho vart slått ned i ei mørk gate
- nedkjempe;
  knuse (2)
  slå ned ein demonstrasjon
- om lyn: råke
  lynet slo ned i nærleiken
- om tanke, kjensle eller hending: råke brått og uventa med stor kraft
  ein tanke slår ned i han
slå ned på
- straffe;
  kjempe mot
  skulen slo hardt ned på mobbing
- redusere
  sjåføren slo ned på farten
slå om
- skifte
  slå om til nordnorsk
- om vêr: endre seg (brått)
  det slo om til regn
slå om seg med
stadig bruke mykje av noko;
strø om seg med
ho slo om seg med framandord
slå opp
- opne
  slå opp auga;
  ho slo opp døra
- opne bok eller anna trykksak for å finne ei opplysning
  slå opp i ordboka
- publisere med store overskrifter
  saka vart slått stort opp
- gjere slutt på kjærleiksforhold
  ho slo opp med han;
  dei har slått opp
- om sår eller brot: opne seg igjen som resultat av fall, slag eller liknande
  slå opp ein gammal skade
slå på
setje i gang apparat, innretning eller motor ved å trykkje eller vri på brytar eller tast;
skru på
slå på lyset;
ho slo på pc-en
slå saman
- lukke eller falde saman;
  slå i hop (1)
  slå saman boka;
  ho slo saman paraplyen
- binde saman til éi eining;
  sameine;
  slå i hop (2)
  slå saman kommunar
slå seg
- støyte ein del av kroppen så hardt mot noko at det gjer vondt
  ho fall og slo seg
- bli skeiv;
  vri seg
  døra har slått seg
- bli fuktig eller rimete
  muren har slått seg på innsida
slå seg av
om apparat eller innretning: bli sett ut av funksjon;
kople seg ut
gatelyset slo seg av
slå seg fram
arbeide eller streve seg fram til ein betre posisjon;
lukkast
slå seg laus
retteleg more seg
slå seg med
bli med (til ein stad);
slå følge
slå seg ned
- setje seg
  slå seg ned i sofaen
- busetje seg
  slå seg ned i byen
slå seg opp
arbeide seg fram;
lukkast
slå seg på
- om apparat eller innretning: bli sett i funksjon;
  kople seg inn
  lyset har slått seg på
- byrje med
  slå seg på handel
slå seg til
bli verande;
slå seg til ro
dei har slått seg til i landet
slå stort på
leve flott;
sløse
slå til
- gje noko eller nokon eit slag
  ho slo til han
- gripe (hardt) inn;
  gå til aksjon
  ranarar slo til mot kiosken i natt
- hende plutseleg;
  inntreffe
  det slo til med rekordvarme i helga
- gjere noko på ein (uventa) flott måte
  bassisten slo til med glitrande spel
- akseptere eit tilbod;
  godta, seie ja
  vi slo til og kjøpte båten
- gå i oppfylling;
  bli som venta
  spådomane har slått til
- gje godt resultat (i jordbruk, jakt eller fiske)
  avlinga slo til i år
slå under seg
eigne til seg;
ta makt over;
leggje under seg
slå under seg store landområde
slå ut
- knuse eller øydeleggje med eit kraftig slag
  slå ut ei rute;
  ho fekk slått ut ei tann
- vinne over;
  konkurrere ut
  slå ut konkurrenten frå tevlinga
- setje ut av spel
  vere heilt slått ut av varmen
- gjere ei brå rørsle utover
  slå ut med armane
- gje positivt resultat på test eller prøve
  promilletesten slo ut
- få ei viss verknad;
  føre til
  auka kostnader slår ut i høgare prisar
- brått kome fram og vise seg
  sjukdomen har slått ut igjen;
  striden slo ut
- tøme ut væske eller masse
  slå ut mjølka
- om dør, vindauge og liknande: svinge utover
  dører som slår ut

Artikkelside

tikse 2

tiksa

verb

Opphav

truleg av tikke (

Tyding og bruk

fare (2;
småspringe;
flyge, renne (gardimellom)
Døme
- bilen tiksa utfor vegen
i uttrykk:
Døme
- tiks (deg ut)! – ha deg ut!

Faste uttrykk

tikse ut
jage (nokon) på dør

Artikkelside

nokon

determinativ kvantor

Opphav

norrønt nǫkkurr, samandrege av urnordisk ne-wait-ek-hwarjar ‘ikkje veit eg kven’

Tyding og bruk

ein eller annan, eit eller anna;
ein viss, einkvan;
somme, visse
Døme
- er det nokon kiosk i nærleiken?
- treng du noka ny skjorte?
- finst det noko svar?
- har du vore der nokon gong?
- du må ikkje gå nokon stad!
- eg har ikkje høyrt nokon ting;
- har du nokon som helst grunn til å klage?
- dei kjøpte nokre pærer
- brukt som substantiv:
  det er noko i vegen med bilen;
  det hende meg noko underleg i går;
  nokre var samde, andre protesterte;
  det er nokon som spør etter deg
kven som helst (annan);
kvar ein;
alle
Døme
- ho syng så godt som nokon;
- ho arbeidde hardare enn nokon mann
om mengd, omfang, tal, grad eller liknande: ein del, litt;
atskilleg, monaleg
Døme
- i nokon grad;
- er 50 år nokon alder?
- ha noko pengar;
- ein noko eldre bil;
- det er ikkje noko att av kaka;
- kva er dette for noko?
- noko rart noko;
- det er da enda noko;
- det hjelpte nok noko;
- ho er ikkje noko tess;
- stakken er noko for sid;
- har du sett noko til han?
brukt i utrop med ‘for’
Døme
- for noko tull!
- for nokre bilar dei har!

Faste uttrykk

det er noko med alt
ingen ting er utan lyte
ikkje bli noko av
ikkje hende;
ikkje bli gjennomført
festen vart ikkje noko av
ikkje nokon
ingen
noko av ein
langt på veg ein;
ein nokså stor
han var noko av ein luring;
det er noko av eit mirakel at desse landa aldri har vore i krig med kvarandre
noko til
litt av ein;
ein retteleg
vere noko til kar
nokon ein
ein eller annan
nokon gong
- ein eller annan gong;
  nokosinne
  har du vore der nokon gong?
- brukt i uttrykk for jamføring og forsterking
  beste resultat nokon gong;
  har du nokon gong sett maken?
nokon kvar
alle, dei fleste
slikt kunne hende nokon kvar
nokre hundre
i eit tal som er meir enn to hundre
dette hende for nokre hundre år sidan
nokre tusen
i eit tal som er meir enn to tusen
dette gjeld kanskje nokre tusen menneske
vere noko
ha ein viktig eller sentral sosial posisjon
alle som er noko i musikkbransjen, kom på hagefesten
vere noko i noko
vere til dels rett
er det noko i det dei seier?

Artikkelside

heil 1

adjektiv

Opphav

norrønt heill

Tyding og bruk

ikkje sund;
uskadd, i stand
Døme
- buksa er heil;
- egget er like heilt;
- vindauga er heile
av same materialet;
ublanda, usamansett
Døme
- heil ull
i full storleik;
udelt, uredusert, fullstendig
Døme
- eit heilt brød;
- han har det heile og fulle ansvaret for krisa
- brukt som substantiv
  to halve er ein heil
svær, stor, dugeleg
Døme
- ei heil mengd
ikkje mindre enn
Døme
- heimturen tok heile 15 timar
brukt som adverb: fullt ut, fullstendig, aldeles
Døme
- det er heilt sikkert;
- eg er heilt utsliten;
- dette er heilt etter min smak;
- temperaturen var heilt nede i –39 °C

Faste uttrykk

det heile
alt i hop
ha overoppsyn med det heile
ein heil del
nokså mykje eller mange
fullt og heilt
fullstendig, aldeles;
fullt ut
stille seg fullt og heilt bak leiaren
heil ved
- massivt tre
  ei list av heil ved
- heilstøypt (2), solid (4) person eller produkt
  slike folk er heil ved
heil vegg
vegg utan dør eller vindauge
heile tal
tal som ikkje er brøkar
heilt gjennom
fullt ut, fullt og heilt
han var heilt gjennom lygnaktig
heilt ut
fullt ut, fullt og heilt
teateret er heilt ut finansiert av staten
i det heile teke
- på mange måtar;
  stort sett;
  i det store og heile
  eg er i det heile teke litt forundra over denne avgjerda
- i nektande uttrykk: på nokon måte
  eg angrar ikkje i det heile teke
i det store og heile
alt i alt, stort sett, jamt over

Artikkelside

Side 1 av 41

Resultater per side:

Avansert søk

Nynorskordboka 403 oppslagsord

uttrykk

Opphav

Tyding og bruk

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Faste uttrykk

uttrykkje, uttrykke

uttrykkja, uttrykka

Opphav

Tyding og bruk

Døme

Døme

Faste uttrykk

såkalla, sokalla

Opphav

Tyding og bruk

Døme

Døme

skjelle ut

Tyding og bruk

Døme

skjellsord

Opphav

Tyding og bruk

Døme

skjelle 2II

skjella

Opphav

Tyding og bruk

Døme

Faste uttrykk

slå 2II

Opphav

Tyding og bruk

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Faste uttrykk

tikse 2II

tiksa

Opphav

Tyding og bruk

Døme

Døme

Faste uttrykk

nokon

Opphav

Tyding og bruk

Døme

Døme

Døme

Døme

Faste uttrykk

heil 1I

Opphav

Tyding og bruk

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

skjelle 2

slå 2

tikse 2

heil 1