Gå til hovedinnhold
Tilgjengelighet
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Enkelt søk
Om avansert søk
Ett treff

Nynorskordboka 8 oppslagsord

kosmos

substantiv inkjekjønn

Opphav

av gresk ‘orden’

Tyding og bruk

universet, allheimen, den ordna verda, motsett kaos
Artikkelside

kosmo-

prefiks

Tyding og bruk

prefiks (1) som gjeld verdsrommet, kosmos;
Artikkelside

kosmogoni

substantiv hankjønn

Opphav

av gresk kosmogonia, av kosmos ‘verda’ og gone ‘fødsel’

Tyding og bruk

lære om korleis verda har blitt til og utvikla seg
Artikkelside

kosmodrom

substantiv hankjønn

Opphav

frå russisk, nylaging av gresk kosmos og dromos ‘løp’; jamfør kosmos

Tyding og bruk

(russisk) start- og landingsplass for romskip
Artikkelside

kosmisk

adjektiv

Opphav

frå gresk; jamfør kosmos

Tyding og bruk

  1. som gjeld kosmos, verdsrommet
    Døme
    • kosmiske strålar
  2. umåteleg stor;
Artikkelside

kosmetikk

substantiv hankjønn

Opphav

gresk kosmetike (tekhne) ‘pyntekunst’; jamfør kosmos

Tyding og bruk

  1. det å ta vare på venleiken i huda og håret med kosmetikum
  2. hud- og hårpleiemiddel til å gjere nokon vakrare med;
    Døme
    • bruke mykje kosmetikk
Artikkelside

kaos

substantiv inkjekjønn

Opphav

av gresk khaos ‘gap, svelg’

Tyding og bruk

  1. tilstand prega av uorden og forvirring
    Døme
    • åtvare mot kaos på vegane;
    • det var kaos i økonomien
  2. i mytologi: tomrom som var før verda vart skapt;
    motsett kosmos
Artikkelside

verd 1

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt verǫld av verr ‘mann’ og ǫld ‘alder’; eigenleg ‘menneske-, tidsalder’

Tyding og bruk

  1. Døme
    • verda skal gå under;
    • det finst verder bortanfor vår verd
  2. særleg i bunden form eintal: jorda; jamfør jord (1);
    jordkula; jamfør jordkule
    Døme
    • alle land i verda;
    • folk frå heile verda;
    • frå alle kantar av verda
    • ved uventa møte mellom folk:
      • verda er ikkje stor!
      • eg gjer det ikkje for alt i verda – ikkje for nokon pris
    • område utanfor heimstaden, det store utland
      • dra, reise ut i verda;
      • den store, vide verda
    • stivna genitiv:
      • til verdsens ende
    • del av jorda
      • den tredje verda – u-landa i Afrika, Asia og Latin-Amerika;
      • den frie verda – landa med demokratisk styreform
    • i spørjande utrop:
      • kva i all verda er det du gjer?
  3. alle menneske
    Døme
    • ei heil verd ynskjer fred;
    • ei heil verd i sorg
  4. særleg i bunden form eintal: tilværet, livet
    Døme
    • draumeverd;
    • dyreverd;
    • forretningsverd;
    • setje barn til verda;
    • kome seg fram i verda;
    • ikkje greie alt her i verda;
    • ta verda som ho kjem;
    • trekkje seg attende frå verda – isolere seg;
    • få ei sak ut av verda;
    • leve i to ulike verder – ha ulike livsformer;
    • som å kome til ei anna verd
    • i nektande utrop:
      • selje garden? – Aldri i verda!
  5. Døme
    • før i verda

Faste uttrykk

  • den fjerde verda
    (restar av) urfolkesetnad med særeigne livs- og kulturformer som (ofte) er truga av meir moderne samfunnsformer av di desse folkegruppene ikkje har nemnande politisk innverknad
  • den gamle verda
    Asia, Europa og Nord-Afrika
  • den nye verda
    Amerika og Australia
  • forlate verda
    døy
  • forsake denne verda
    gje avkall på det verdslege livet
  • kome til verda
    bli fødd
Artikkelside