Gå til hovedinnhold
Tilgjengelighet
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Enkelt søk
Om avansert søk
61 treff

Nynorskordboka 61 oppslagsord

tannregulering

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

  1. det å regulere eller rette tannstillinga eller feil ved kjevane
    Døme
    • ho treng tannregulering
  2. stativ av metalltråd eller liknande som blir montert på tennene for å endre tannstillinga eller rette feil ved kjevane
    Døme
    • ein tenåring med tannregulering
Artikkelside

tannhjul

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

hjul med taggar som saman med andre tannhjul eller ei tannstong blir brukt til å overføre kraft og regulere fart ved roterande rørsle i maskinar;
jamfør tann (2)
Døme
  • to tannhjul som grip inn i kvarandre
Artikkelside

spak 1

substantiv hankjønn

Opphav

samanheng med lågtysk spake ‘hjuleike’

Tyding og bruk

  1. vektstong til å flytte eller lyfte noko med;
  2. stong til å regulere eller setje i funksjon ein reiskap eller reiskapsdel, maskin, eit apparat eller liknande
    Døme
    • flykapteinen sat sjølv ved spaken;
    • spakane på ein gravemaskin

Faste uttrykk

  • bak spakane
    • med betening av eit fly eller anna køyretøy
      • min første gong bak spakane i eit fly
    • i musikk og film: med ansvar for miksebordet
      • bandet hadde ein dyktig lydteknikar bak spakane
Artikkelside

styre 2

styra

verb

Opphav

norrønt stýra, i tyding 5 innverknad frå I styr

Tyding og bruk

  1. Døme
    • styre eit skip;
    • styre stega sine;
    • styre samfunnsutviklinga;
    • styre til lands;
    • styre unna dei verste hola i vegen;
    • styre unna vanskane
    • perfektum partisipp:
      • elektronisk styrt bensininnsprøyting
  2. Døme
    • styre rike og land;
    • styre huset for ein
    • leie (3
      • styre verksemda med fast hand
    • i grammatikk: ta attåt seg, krevje ei viss form av eit tilknytt ord
      • til styrer genitiv i norrønt
  3. ha under kontroll
    Døme
    • styre sinnet sitt;
    • no må du prøve å styre deg
  4. halde ei viss lei;
    Døme
    • båten styrte utover
  5. gjere bråk, vere uroleg;
    Døme
    • styre og ståke

Faste uttrykk

  • styre med
    ordne eller stelle med
Artikkelside

stille 4

stilla

verb

Opphav

norrønt stilla; av still (2

Tyding og bruk

  1. Døme
    • stille blod;
    • stille svolten;
    • stille krøtera – gje krøtera mat
    • dempe, lindre
      • stille smertene
    • refleksivt:
      • stormen stillest – stormen spaknar
  2. gå varsamt, liste (seg)
    Døme
    • stille seg fram, innpå;
    • stille seg over golvet;
    • stille seg innpå nokon
  3. setje på eit visst punkt;
    Døme
    • stille klokka;
    • stille forgassaren
    • stemme eit instrument
      • stille fela
Artikkelside

justere

justera

verb

Opphav

av mellomalderlatin justare; av latin justus ‘rett, rettferdig’ av jus ‘rett’

Tyding og bruk

kontrollere og regulere;
stille inn nøye;
Døme
  • justere ei vekt;
  • justere motoren;
  • løna skal justerast

Faste uttrykk

  • justert skurlast
    skoren trelast som er avretta og dimensjonert til eksakte mål
Artikkelside

demme

demma

verb

Opphav

norrønt demma; av dam (1

Faste uttrykk

  • demme ned
    stengje vassføring slik at eit område blir lagt under vatn
    • kjempe mot forslaget om å demme ned store areal som i dag blir nytta til jordbruk
  • demme opp
    • stengje eller regulere elv, vatn eller liknande
      • demme opp ein bekk;
      • demme opp for vatnet
    • hindre, stanse (2, 2);
      motarbeide
      • demme opp for påverknad frå det engelske språket;
      • demme opp for den negative folketalsutviklinga
Artikkelside

ballast

substantiv hankjønn eller hokjønn

Uttale

balˊlast eller  balasˊt

Opphav

frå lågtysk , føreledd truleg av bar ‘tom’; jamfør last (1

Tyding og bruk

  1. noko tungt (ofte sjøvatn) som blir fylt i eit tomt fartøy så det skal bli støare
    Døme
    • ta inn ballast
  2. i overført tyding: kunnskap, røynsler, karaktereigenskapar som kan gje støtte i livet
    Døme
    • ha nok ballast til å reise ut i verda
  3. noko tungt (særleg sandsekker) til å kaste ut frå ein ballong for å regulere høgda
  4. underlag på jernbanespor, oftast pukk eller grus;
    Døme
    • ballast langs togskinnene

Faste uttrykk

  • gå i ballast
    la fartøyet gå utan last, men med ballast
Artikkelside

utskjenking

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

det å servere alkohol
Døme
  • regulere utskjenking med skjenkeløyve
Artikkelside

termostatstyring

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

det å regulere temperaturen automatisk;
Døme
  • termostatstyring av radiatorane
Artikkelside
Side 1 av 7