Avansert søk

Vanleg søk

Nynorskordboka 131 oppslagsord

lagnad

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt laginn, av leggja ‘avgjere’; av lagen

Tyding og bruk

det som er fastsett for ein (av ei høgare makt)
Døme
- ein lyt finne seg i lagnaden sin;
- ingen kan rømme frå lagnaden sin
noko eller nokon som er eller blir avgjerande for ein
Døme
- den mannen vart lagnaden hennar
livsløp, historie
Døme
- dei fekk ein tung lagnad
endeleg utfall
Døme
- lagnaden din er avgjord;
- få same lagnaden som forgjengaren sin
i bunden form eintal: høgare makt som ein tenkjer seg har avgjerande innverknad på eit menneskeliv
Døme
- tru på lagnaden

Faste uttrykk

utfordre lagnaden
gjere noko vågalt

Artikkelside

lager

substantiv inkjekjønn

Opphav

frå tysk, samanheng med liggje; same opphav som leir ( og læger

Tyding og bruk

opplagsstad for varer, avling eller liknande
Døme
- gå og hente noko på lageret;
- produsere noko for lager
forråd, varemengd
Døme
- ha eit lager med ost;
- selje ut lageret
maskindel som held på plass ein roterande aksling;
jamfør kulelager

Faste uttrykk

ha på lager
- ha tilgjengeleg på eit lager
  ha kjøt på lager
- sitje inne med og vere klar til å hente fram
  ho hadde alltid ei god historie på lager

Artikkelside

rollespel

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

improvisert gruppearbeid der deltakarane speler roller i tenkte situasjonar frå det verkelege livet
Døme
- kurset er sett saman av førelesingar, samtalegrupper og ulike rollespel
spel eller leik der kvar deltakar spelar ei rolle med gjevne eigenskapar, ofte sett i ei fiktiv verd, der dei skal fortelje ei historie gjennom spelet
Døme
- rollespelet er sett i ei fantasiverd med drakar og demonar;
- ho spela rollespel på dataen

Artikkelside

kosteleg

adjektiv

Opphav

norrønt kostuligr, frå lågtysk; av koste (

Tyding og bruk

dyr (2, kostesam
svært morosam
Døme
- ei kosteleg historie
- brukt som adverb
  more seg kosteleg

Artikkelside

høyre

høyra

verb

Opphav

norrønt heyra

Tyding og bruk

oppfatte lyd;
sanse med høyrsla
Døme
- høyre dårleg;
- høyre ein lyd;
- høyre ein stemme;
- høyre naboen kome;
- høyre kva ein seier
få vite, bli fortalt;
frette, røyne
Døme
- høyre nytt;
- eg høyrer du har kjøpt bil;
- har du høyrt maken!
- der kan du høyre;
- eg skal høyre om toget er i rute
høyre med full merksemd;
lytte (2)
Døme
- høyre på radio;
- høyre på musikk;
- sitje og høyre på ei historie;
- høyr kva eg seier!
- nei, høyr no her!
innrette seg etter rådet eller oppfordringa til nokon
Døme
- når skal de høyre?
- eg har prøvd å snakke til henne, men ho vil ikkje høyre
spørje ut;
eksaminere
Døme
- bli høyrd i leksa
i jus: la nokon få formidle si side av saka;
jamfør høyring
Døme
- høyre båe partar i rettssaka;
- mange instansar vart høyrde i samband med utgreiinga

Faste uttrykk

høyre etter
lyde etter;
lytte merksamt
høyre etter når nokon snakkar
høyre frå
bli kontakta av;
få bod frå
vente på å høyre frå nokon;
eg høyrde frå dei for nokre dagar sidan
høyre heime
- ha opphavet sitt eller heimstaden sin
  deltakarane høyrer heime i Fyresdal
- ha plassen sin;
  passe inn
  låta høyrer heime i rocken;
  det høyrer ingen stad heime
høyre hit
ha rette plassen sin her, i denne samanhengen
av forfattarar som høyrer hit, kan ein nemne Undset
høyre inn under
bli omfatta av, bli rekna til
området høyrer inn under ansvaret til politiet
høyre innom
ta ein tur innom
høyre med
vere knytt til;
vere viktig å ha med
litt vin høyrer med;
det høyrer med til historia at det berre var eit uhell
høyre noko til
høyre nytt eller tale om einkvan
høyrer du noko til sonen din?
høyre om
få vite om;
erfare (2)
det har eg aldri høyrt om;
det var det første eg høyrde om saka
høyre saman
danne ein heilskap;
passe saman
høyre saman med nokon;
jakka høyrer saman med buksa
høyre til
- vere ått av;
  vere del av, bli rekna med til;
  tilhøyre
  brødet høyrer til måltidet;
  det høyrer framtida til;
  det høyrer til alderen
- passe inn, i hop
  ha ein stad å høyre til;
  eg høyrer ikkje til i det miljøet
la høyre frå seg
seie ifrå, gje beskjed;
gje lyd frå seg
ho har ikkje late høyre frå seg på ei stund

Artikkelside

i.e.

forkorting

Opphav

av latin id est ‘det er’

Tyding og bruk

forkorting for det er eller det vil seie

Døme

dei vil ta vare på munnleg historie, i.e. lyd- og videoopptak av forteljingar om levd liv

Artikkelside

klassisk

adjektiv

Opphav

gjennom tysk og fransk, frå latin classicus ‘førsteklasses’; jamfør klassikar

Tyding og bruk

som høyrer til antikken
Døme
- klassisk arkeologi
meisterleg, mønstergyldig
Døme
- eit klassisk arbeid;
- ein klassisk kriminalroman;
- klassisk musikk
rein, harmonisk
Døme
- ein klassisk profil
som høver godt;
typisk
Døme
- eit klassisk døme;
- ein klassisk replikk;
- eit klassisk tilfelle