Avansert søk

Vanleg søk

Nynorskordboka 145 oppslagsord

kalenderår

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

tidsrom frå og med 1. januar til og med 31. desember

Artikkelside

hand

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt hǫnd

Tyding og bruk

kroppsdel ytst på arm, med fingrar som mellom anna kan gripe og halde
Døme
- store hender;
- vaske hendene;
- bruke begge hendene;
- arbeide med hendene;
- ha hendene på ryggen;
- stå på hendene;
- klappe i hendene;
- vri hendene;
- spå i handa
brukt i uttrykk for helsing, semje eller liknande
Døme
- takke i handa;
- ta nokon i handa
brukt i uttrykk for arbeid, verksemd, medverknad eller liknande
Døme
- ikkje lyfte ei hand for å hjelpe;
- ikkje ta si hand i nokon ting;
- arbeidet er ferdig frå mi hand
brukt i uttrykk for eige, forvaring, makt, mynde, vern eller liknande
Døme
- ha mykje pengar mellom hendene;
- samle makta på få hender;
- vere i trygge hender;
- leggje noko i Guds hender
side, kant, plassering i høve til ein person
Døme
- huset ligg ved vegen på venstre handa;
- sitje ved Guds høgre hand
samling av kort som kvar av spelarane har fått tildelt i kortspel
Døme
- sitje med ei sterk hand
handskrift (1
Døme
- ha ei leseleg hand

Faste uttrykk

bere nokon på hendene
halde alt vondt borte frå nokon;
forkjæle
døy for eiga hand
ta livet av seg
falle i hendene på nokon
kome inn under makta til nokon
han fall i hendene på fienden
for handa
tilgjengeleg
nytte dei materialane ein har for handa
for hand
med handa eller hendene;
manuelt
bunaden er sydd for hand;
skrive brev for hand
frie hender
full handlefridom
ho fekk frie hender til å lage ein ny radioserie
frå første hand
direkte frå opphavsperson eller kjelde;
jamfør førstehands
få noko frå handa
fullføre noko;
bli ferdig med noko
få arbeidet frå handa
gje nokon ei hand
hjelpe nokon
gni seg i hendene
vere godt nøgd, særleg på grunn av stor vinning
gode kort på handa
gode argument, kvalifikasjonar eller liknande som gjer at ein stiller sterkt
gripe med begge hendene
ta imot med iver
eg greip sjansen med begge hendene
gå hand i hand
- gå og halde kvarandre i hendene
- gå føre seg samstundes;
  utvikle seg parallelt;
  følgjast
  urbanisering og avfolking går hand i hand
gå nokon til hande
assistere nokon
ha ei heldig hand med
ha ein god framgangsmåte med noko
ha hendene fulle
ha mykje å gjere;
vere travel
ha noko på handa
(i eit visst tidsrom) ha førsterett til noko
ha reine hender
vere uskuldig
halde handa si over
verne
i første hand
i byrjinga;
i første omgang
i hende
til rådvelde
eg har nett fått avgjerda i hende
ikkje sjå handa framfor seg
ikkje sjå noko som helst
leggje hand på
gjere lekamleg vald mot
leggje siste hand på noko
avslutte noko
leggje siste hand på verket
lett på handa
som gjer noko varleg og nøye
leve frå hand til munn
leve på ein måte så ein berre så vidt har nok til å klare seg
med handa på hjartet
for å vere heilt ærleg
med hard hand
på ein brutal måte
uvedkomande vart jaga bort med hard hand
med livet i hendene
med fare for når som helst å miste livet
med rund hand
rikeleg, raust
dele ut gåver med rund hand
med to tomme hender
utan noko;
på berr bakke
ho starta med to tomme hender og arbeidde seg opp
med våpen i hand
med våpenmakt
forsvare landet med våpen i hand
på andre hender
hos andre eigarar
føretaket heldt fram på andre hender
på eiga hand
utan hjelp frå andre;
for seg sjølv;
sjølvstendig
greie seg på eiga hand
sitje med hendene i fanget
ikkje gjere noko;
ikkje gripe inn
ei regjering som sit med hendene i fanget og lèt det forferdelege skje
slå handa av nokon
ikkje vilje ha noko å gjere med nokon;
svike nokon
ta hand om
ta seg av
ta hand om pasienten;
ta hand om oppgåvene
vere nokons høgre hand
vere ein uunnverleg hjelpar eller medarbeidar for nokon
vere sjefen si høgre hand

Artikkelside

normaltemperatur

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

gjennomsnitt av målt temperatur i eit tidsrom

Døme

normaltemperaturen i januar er 4 °C

Artikkelside

morgonstund

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

tidsrom om morgonen;

tidleg morgon

Døme

ei tidleg morgonstund

Faste uttrykk

morgonstund har gull i munn
morgonen er beste tida for ymse gjeremål

Artikkelside

helg

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt helgr; samanheng med heilag

Tyding og bruk

kyrkjeleg høgtids- eller kviledag;
lengre kyrkjehøgtid
Døme
- ringje helga inn
- - julehelg
  - pinsehelg
  - påskehelg
tidsrom ein har fri frå arbeidet i samband med søndag;
perioden frå fredag ettermiddag til måndag morgon;
vekeslutt
Døme
- reise heim i helgane;
- bli ferdig med arbeidet til helga;
- dei tek tidleg helg denne veka;
- vi planlegg ei helg i London;
- eg er tilbake på kontoret over helga;
- både kvardag og helg

Artikkelside

månad

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt mánaðr; av måne , opphavleg ‘tida frå nymåne til nymåne’

Tyding og bruk

i astronomi: tid som månen bruker på ein runde rundt jorda (frå nymåne til nymåne)
kvar av dei tolv delane av eit år, tidsrom på om lag 30 dagar;
forkorta md.
Døme
- april månad;
- bladet kjem to gonger i månaden;
- tidlegare i månaden;
- månaden ut;
- ein månads tid;
- husleiga er 12 000 kr månaden;
- bli oppsagd med tre månaders varsel;
- vere gravid i femte månaden
- - fastemånad
  - kalendermånad
  - sommarmånad
brukt i datering;
forkorta d.m.
Døme
- den 23. denne månaden

Faste uttrykk

kvit månad
månad utan alkoholbruk

Artikkelside

løpetid, laupetid

substantiv hokjønn

Opphav

av løpe

Tyding og bruk

brunsttid for visse hodyr
Døme
- ei tispe i løpetida
tidsrom ei avtale skal gjelde for;
tid mellom utferding og forfall av lån eller veksel
Døme
- lånet har ei løpetid på 15 år