Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
Eitt treff

Nynorskordboka 183 oppslagsord

patriarkat

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

  1. embete som ein patriark (2) har
  2. samfunnsform der faren er overhovudet i familien, og der slektskap, arv og liknande følgjer farssida;
    motsett matriarkat
  3. sterkt mannsdominert samfunn
Artikkelside

patriarkalsk

adjektiv

Tyding og bruk

  1. som er dominert av menn;
    som er typisk for mannsdominerte samfunn;
    Døme
    • eit patriarkalsk samfunn;
    • patriarkalske tradisjonar
  2. som er styrt av ein familiefar
    Døme
    • leve i ein patriarkalsk familie
Artikkelside

prestasjonssamfunn

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

samfunn som forventar gode prestasjonar
Artikkelside

prest

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt prestr; same opphav som presbyter

Tyding og bruk

  1. person med teologisk utdanning og vigsel til å gjere teneste i ein kyrkjelyd
  2. person som står for seremoniar og kultushandlingar i eit religiøst samfunn

Faste uttrykk

  • gå for presten
    gå til konfirmantundervisning
  • når det regnar på presten, så dryp det på klokkaren
    når ein har suksess, kjem det òg andre i nærleiken til gode
Artikkelside

palassrevolusjon

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

  1. revolusjon eller brått maktskifte i toppleiinga i eit samfunn;
  2. det at underordna medarbeidarar gjev leiaren avskil
    Døme
    • palassrevolusjon i partiet
Artikkelside

open

adjektiv

Opphav

norrønt opinn ‘vend oppover’; samanheng med opp

Tyding og bruk

  1. ikkje lukka eller stengd
    Døme
    • eit ope vindauge;
    • skjorta er open i halsen;
    • vegen over fjellet er open for biltrafikk;
    • ei open bok
  2. ikkje dekt til;
    utan ly
    Døme
    • ein open båt;
    • her er så ope for vinden
  3. med god plass og fritt utsyn;
    vid
    Døme
    • i open sjø;
    • ein open plass der folk møtest
  4. som ikkje er fylt;
    tom, ledig
    Døme
    • skjemaet har eit ope rom til underskrifta;
    • stillinga står open ut året
  5. tilgjengeleg for allmenta
    Døme
    • museet er ope på søndagar;
    • førelesingane på universitetet er opne;
    • eit ope møte
  6. som ikkje skjuler avgjerder og handlingar
    Døme
    • arbeide for eit ope samfunn
  7. utan atterhald;
    Døme
    • vere open mot nokon
    • brukt som adverb:
      • snakke ope om noko
  8. klar, tydeleg;
    • brukt som adverb:
      • han har lenge vore ope homofil
  9. Døme
    • vere open for nye synspunkt;
    • ha eit ope blikk for mangfaldet i samfunnet
  10. ikkje avgjord;
    uløyst
    Døme
    • eit ope spørsmål
  11. som ein kan utvide eller byggje ut
    Døme
    • opne ordklassar
  12. om vokal: som blir laga med låg tungestilling;
    om staving: som sluttar på vokal

Faste uttrykk

  • for open scene
    • med sceneteppet frådrege
      • applaus for open scene
    • som alle kan observere
      • ei oppgjerd for open scene
  • for opne dører
    med tilgjenge for publikum
    • rettssaka gjekk for opne dører
  • halde auge og øyre opne
    følgje nøye med
  • halde ope
    la butikk eller anna verksemd vere open for kundar
  • liggje ope i dagen
    vere heilt tydeleg
    • det ligg ope i dagen at det er duka for strid
  • med opne auge
    medviten om kva ein gjer
    • feil som er gjort med opne auge;
    • gå inn i ein vanskeleg situasjon med opne auge
  • ope brev
    brev til ein person eller institusjon som blir offentleggjort i pressa
  • ope landskap
    • landskap utan skog, åsar eller fjell som stengjer for utsyn
  • ope sår
    • sår som ikkje har fått skorpe på seg
    • vond konflikt
  • ope vatn
    isfritt vatn
  • på open gate
    i full offentlegheit så forbipasserande kan sjå det
    • ranet skjedde på open gate
  • spele med opne kort
    ikkje løyne noko
  • ta imot med opne armar
    ta imot med velvilje og glede
  • under open himmel
    ute i det fri
Artikkelside

opinion

substantiv hankjønn

Opphav

gjennom fransk; frå latin opinio ‘meining’

Tyding og bruk

synsmåte som er rådande i eit samfunn;
offentleg meining, folkemeining
Døme
  • føre ein politikk i strid med opinionen;
  • skape ein opinion for noko
Artikkelside

nybyggjarsamfunn, nybyggarsamfunn

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

samfunn av nybyggjarar
Døme
  • nybyggjarsamfunnet på prærien
Artikkelside

nybygd 1

substantiv hokjønn

Opphav

jamfør bygd

Tyding og bruk

område eller grend (1) som nyleg er bygd;
samfunn av nybyggjarar
Døme
  • dei første norske nybygdene i Amerika
Artikkelside

neverett

substantiv hankjønn

Opphav

etter tysk Faustrecht; av neve (1 og rett (2

Tyding og bruk

rettslaus tilstand der dei sterkaste gjer det dei vil
Døme
  • eit brutalt samfunn der neveretten rådde
Artikkelside
Side 3 av 19