Avansert søk

Enkelt søk

Bokmålsordboka 84 oppslagsord

utgangspunkt

substantiv intetkjønn

Betydning og bruk

punkt der noe begynner

Eksempel

Paris var utgangspunktet for reisen;
artikkelen tar (sitt) utgangspunkt i verdens forurensningsproblemer;
taleren avrundet innlegget elegant ved å vende tilbake til utgangspunktet

Artikkelside

legge til grunn

Betydning og bruk

ha som utgangspunkt eller forutsetning;

Se: grunn, legge

Eksempel

legge egen forståelse til grunn for avgjørelsen

Artikkelside

spiss vinkel

Betydning og bruk

Se: spiss, vinkel

vinkel under 90°
i lagspill: utgangspunkt for spark, kast eller skudd langt nede mot dødlinja på siden av målet
Eksempel
- skyte ballen fra spiss vinkel

Artikkelside

spiss 2

adjektiv

Opphav

fra lavtysk

Betydning og bruk

som har odd (1) eller spiss (1, 1);
som smalner mot enden;
kvass (2, 1), skarp (2, 2)
Eksempel
- en spiss blyant;
- spisse fjell;
- ha spiss nese
som har skarpe, markerte trekk
Eksempel
- et spisst ansikt
skarp og avvisende;
spydig, spotsk
Eksempel
- han gav henne et spisst svar
- brukt som adverb:
  smile spisst

Faste uttrykk

ha spisse albuer
komme seg fram;
være frekk og pågående;
gjøre karriere uten å ta hensyn til andre
spiss vinkel
- vinkel under 90°
- i lagspill: utgangspunkt for spark, kast eller skudd langt nede mot dødlinja på siden av målet
  skyte ballen fra spiss vinkel

Artikkelside

tekst

substantiv hunkjønn eller hankjønn

Opphav

norrønt textr eller texti; av latin textus ‘vev’

Betydning og bruk

trykte eller skrevne ord satt sammen i en helhet slik at de gir mening, for eksempel i en bok, en artikkel eller en e-post;
sammenhengende mengde av skrevne ord
Eksempel
- en bok med mange bilder og lite tekst;
- teksten er uleselig flere steder;
- skriv en kort tekst om prosjektet
- - lovtekst
  - originaltekst
ord til en melodi
Eksempel
- både tekst og melodi var av Alf Prøysen
- - sangtekst
utdrag fra Bibelen eller bibelsted som utgangspunkt for en preken
Eksempel
- teksten i dag er hentet fra evangeliet etter Johannes
oversettelse eller gjengivelse av tale i et fjernsynsprogram, en film eller lignende, som blir vist nederst på skjermen;
undertekst (1);
til forskjell fra dubbing
i typografi: stor skriftstørrelse;
20-punkts kegel

Faste uttrykk

holde seg til teksten
holde seg til temaet som var planlagt
lese noen teksten
irettesette noen
mamma leste oss teksten da vi kom for sent hjem

Artikkelside

templat

substantiv intetkjønn

Betydning og bruk

noe som tjener som et form- eller funksjonsmessig utgangspunkt;

mal (

Artikkelside

tangens

substantiv hankjønn

Opphav

av latin linea tangens ‘berørende linje’

Betydning og bruk

i matematikk: funksjon som tar utgangspunkt i forholdet mellom en vinkels motstående og hosliggende katet i en rettvinklet trekant;

symbol tan;

til forskjell fra sinus (1) og cosinus

Artikkelside

på viddene

Betydning og bruk

langt fra et utgangspunkt;

helt utenfor;

på vidvanke;

på vidåtta;

Se: vidde

Eksempel

taleren kom helt ut på viddene

Artikkelside

fra utsiden

Betydning og bruk

fra et annet utgangspunkt eller ståsted;

utenfra (3);

Se: utside

Eksempel

se problemene fra utsiden;
de følger saken fra utsiden

Artikkelside

etter det

Betydning og bruk

innleder en leddsetning som uttrykker en antakelse;

med utgangspunkt i det;

ifølge det;

Se: etter

Eksempel

etter det de forteller, er han frisk nå;
etter det jeg har hørt, har hun flyttet til Spania

Artikkelside

Nynorskordboka 82 oppslagsord

utgangspunkt

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

punkt der noko startar;

(start)grunnlag

Døme

utgangspunktet for reisa, debatten;
talaren tok utgangspunkt i fredsproblema;
rørsla er i utgangspunktet sosialistisk;
i utgangspunktet er eg samd med deg

Artikkelside

snakke

snakka

verb

Opphav

av lågtysk snacken, opphavleg lydord

Tyding og bruk

prate, samtale;
jamfør snakkast
Døme
- snakke saman;
- snakke med kvarandre;
- snakke på vegner av fleire;
- det er ikkje noko å snakke om;
- vi snakkar om alvorlege hendingar
skravle
Døme
- snakke i eit køyr;
- snakke seg frå noko;
- ho snakka uavbrote om barndomen sin
bruke taleevna si
Døme
- barnet kunne ikkje snakka enno;
- snakke russisk;
- snakke høgt
drøfte
Døme
- snakke forretningar
sladre
Døme
- dei snakkar om henne over heile byen
brukt i utrop om noko mektig
Døme
- snakk om flaks!
- du snakkar om flott resultat!

Faste uttrykk

snakke bort
leggje lita vekt på (ei sak eller eit emne)
ikkje snakk bort det barnet seier!
snakke etter munnen
jatte med
snakke for seg
argumentere for saka si
seljarane er gode til å snakke for seg
snakke forbi kvarandre
ikkje forstå kvarandre fordi dei snakkar frå ulike utgangspunkt
snakke frampå om
ymte om, byrje å snakke om, nemne
snakke nokon rundt
overtyde, overtale eller narre nokon ved hjelp av snakk;
rundsnakke
snakke nokon til rette/rettes
snakke nokon til fornuft;
irettesetje
snakke over seg
tale i ørska
snakke til
- vende seg til
  politikaren snakkar til heile landet
- irettesetje
  det nytta ikkje å snakke til bråkmakarane
snakke ut
seie noko som ligg ein på hjartet
dei snakka ut om det dei hadde opplevd

Artikkelside

ute

adverb

Opphav

norrønt úti; av ut

Tyding og bruk

under open himmel, i friluft, utandørs
Døme
- gå ute og fryse;
- liggje ute;
- barna er ute og leiker;
- eg finn dei korkje ute eller inne;
- ute på trappa
utanfor sitt vanlege hus, hylster, dekke eller liknande
Døme
- kjuklingen er ute av skalet;
- skjorteflaket heng ute
- i overført tyding: utanfor ein vanleg eller tidlegare tilhaldsstad
  han er ute or soga;
  eg er ute av stand til å skjøne det;
  vere ute av seg (av sorg) – heilt fortvilt
ikkje heime, ikkje til stades
Døme
- sjefen er ute;
- vere ute og handle;
- ete ute (på restaurant e l)
- han var ute under krigen – utanlands
unna eit visst utgangspunkt;
borte
Døme
- ute på fjorden, åkeren;
- ute på kjøkenet
- ved eller nærmare havet
  ute ved kysten;
  ute på øyane
i verksemd, på ferde, til stades
Døme
- vere tidleg, seint ute – med å kome, med å utvikle seg e l;
- ho er ute med strekane sine;
- han er ute og skriv i avisa att;
- vere ute etter revansje;
- når ulykka er ute
utsett (1, påteken
Døme
- vere ute for eit uhell, for ein svindlar
slutt (2, omme, forbi
Døme
- fristen, eventyret er ute;
- før året er ute;
- det er ute med meg – eg er fortapt, ferdig

Faste uttrykk

ille ute
i store vanskar;
i stor fare
bøndene var ille ute når innhaustinga slo feil
vere ute etter
prøve å treffe (nokon); prøve å få has på

Artikkelside

spiss vinkel

Tyding og bruk

Sjå: spiss, vinkel

vinkel under 90°
i lagspel: utgangspunkt for spark, kast eller skot langt nede mot dødlinja på sida av målet
Døme
- skyte ballen frå spiss vinkel

Artikkelside

spiss 2

adjektiv

Opphav

frå lågtysk

Tyding og bruk

som har odd (1) eller spiss (1, 1);
som smalnar mot enden;
kvass (2, 1)
Døme
- ein spiss blyant;
- spisse fjell;
- ha spiss nase
som har skarpe, markerte drag
Døme
- eit spist andlet
skarp og avvisande;
hånleg, spotsk, spydig
Døme
- eit spist svar
- brukt som adverb:
  smile spist

Faste uttrykk

ha spisse olbogar
kome seg fram;
vere frekk og pågåande;
gjere karriere utan å ta omsyn til andre
spiss vinkel
- vinkel under 90°
- i lagspel: utgangspunkt for spark, kast eller skot langt nede mot dødlinja på sida av målet
  skyte ballen frå spiss vinkel

Artikkelside

tekst

substantiv hankjønn eller hokjønn

Opphav

norrønt textr eller texti; av latin textus ‘vev’

Tyding og bruk

trykte eller skrivne ord sette saman i ein heilskap slik at det gjev meining, til dømes i ei bok, ein artikkel eller ein e-post;
samanhengande mengd av skrivne ord
Døme
- ei bok med lite tekst og mykje bilete;
- desse tekstane er uleselege;
- skriv ein kort tekst om sommarferien din;
- ein gresk tekst med omsetjing
- - lovtekst
  - originaltekst
ord til ein melodi
Døme
- ein popmelodi med norsk tekst
- - songtekst
utdrag frå Bibelen eller bibelstad som utgangspunkt for ei preike
Døme
- teksten i dag er frå Salmane;
- leggje ut teksten på førehand
omsetjing eller attgjeving av tale i eit fjernsynsprogram, ein film eller liknande, som blir vist nedst på skjermen;
undertekst (1);
til skilnad frå dubbing
Døme
- filmen er på fransk med norske tekstar
i typografi: stor skriftstorleik;
20-punkts kegel

Faste uttrykk

halde seg til teksten
ikkje snakke seg vekk frå eit planlagt tema
lese nokon teksten
irettesetje nokon
læraren las elevane teksten da halve klassa ikkje leverte i tide

Artikkelside

fokus

substantiv inkjekjønn

Opphav

frå latin ‘eldstad’

Tyding og bruk

det å samle interessa om noko;
merksemd, konsentrasjon (1), søkjelys (2)
Døme
- setje noko i fokus;
- med helse i fokus;
- ha auka fokus på psykiske problem;
- ha eit særskilt fokus på mangfald
det som interessa samlar seg om;
brennpunkt (3)
Døme
- ha feil fokus;
- det som er fokus i saka
i fysikk: punkt der lystrålar blir samla etter å ha gått gjennom ei linse;
brennpunkt (1)
i medisin: utgangspunkt for infeksjon eller liknande
i språkvitskap: del av språkleg bodskap som avsendaren framhevar gjennom til dømes trykk (3, 4)

Artikkelside

gå 1

verb

Opphav

norrønt ganga; innverknad frå austnordisk og lågtysk i infinitiv gå og presens går

Tyding og bruk

med person eller vesen som subjekt: flytte seg jamt med føtene, spasere, vandre;
ferdast, fare (2, vanke
Døme
- lære å gå;
- korkje kunne krype eller gå;
- skal vi gå eller ta buss?
- gå til fots;
- gå på tå;
- gå på hendene;
- gå på ski;
- kome gåande;
- det gjekk nokon i døra;
- gå forbi nokon;
- gå av seg skoa;
- gå ein beinveg;
- gå ein tur;
- gå seg ein tur;
- gå to steg fram;
- gå ærend;
- gå vakt
brukt for å seie at ei handling eller ein tilstand varer ved
Døme
- gå lenge med influensa;
- problemet går att i alle land;
- gå og drive;
- gå og vente;
- gå og hangle;
- gå og vone;
- gå i sitt tjuande år;
- gå på jakt;
- gå på loffen;
- gå på friing;
- gå på skule;
- gå i lære
pleie å bruke
Døme
- eg går alltid med hatt
med særleg vekt på byrjinga, utgangspunktet eller målet
Døme
- gå feil;
- gå konkurs;
- gå fallitt;
- gå av bussen;
- kome og gå som ein vil;
- gå ut;
- gå heim;
- gå til sides;
- gå i land;
- gå om bord;
- gå sin veg;
- ho har alt gått;
- ho er alt gått;
- skal vi gå å bade?
- gå i grava;
- gå i krigen;
- gå i selskap;
- gå på kino;
- gå til sjøs;
- gå til sengs;
- gå til ro;
- gå frå hus og heim;
- gå ut på byen;
- la oss gå
med ting, sak, tilhøve som subjekt, og med grunntyding flytte seg eller bli flytta;
røre seg, fare;
utvikle seg, endrast
Døme
- bilen går fort;
- vogna går på skjener;
- skuffa går lett;
- båten går for fulle segl;
- det går fisk i elva;
- det gjekk så det spruta;
- hjulet går rundt;
- klokka går for fort;
- klokka går på 12;
- det gjekk kaldt nedover ryggen;
- det går straumar i vatnet;
- gå tilbake;
- gå attende
med ting, sak, tilhøve som subjekt og med særleg vekt på byrjing, utgangspunkt eller mål
Døme
- brøda går for tjue kr stykket;
- varene går unna;
- gå av mote;
- huset gjekk opp i røyk;
- gå tapt;
- det gjekk hol på sokkane;
- gå i stykke;
- gå i knas;
- gå sund;
- det har gått prestisje i saka;
- det har gått ròte i treet;
- gå i lås;
- sola går opp;
- sola går ned;
- døra gjekk opp;
- vasen gjekk i golvet;
- avisa går i trykken;
- aksla gjekk or led;
- kvar går turen?
- skipet går på England;
- elva går over breiddene;
- la gå!
- la ankeret gå!
- toget går snart
bli borte;
forsvinne
Døme
- lyset har gått
øydeleggjast, ryke (3)
Døme
- lyspæra har gått;
- det gjekk nokre sidebein
om tid: lide (2
Døme
- det går mot vår;
- tida går;
- dagane går med leik og moro
strekkje seg, liggje, vere
Døme
- vegen går gjennom dalen;
- elva går i svingar;
- det går ein raud tråd gjennom forteljinga
herje (1)
Døme
- det gjekk eit fælt uvêr over bygda;
- det er ein farang som går
versere
Døme
- det går gjetord om ho;
- det går rykte om han
lykkast, vere mogleg
Døme
- det skal gå!
- dette går ikkje
utvikle seg i ei viss lei
Døme
- alt går meg imot;
- det går bra med han;
- det går dårleg for han;
- det går ille for han;
- det går smått med han;
- alt går sin gang
vere i rørsle, i verksemd;
fungere (2)
Døme
- motoren går;
- uret går;
- kjeften går;
- praten går;
- pusten går;
- sjøen går høg
gjelde (1, passere
Døme
- dette går for å vere stor kunst;
- gå for det same;
- gå ut på eitt;
- det får gå for denne gongen;
- setelen går ikkje lenger;
- kvitteringa går som garanti
nå (3, 2)
Døme
- vatnet går opp til midja;
- boka går fram til 1900
rømmast
Døme
- det går fem eple på eitt kilo;
- det går 10 l i bytta
gjære (1, 1)
Døme
- ølet går
bli vist (for tida)
Døme
- går det noko på kino?
ha som grunntone
Døme
- songen går i moll;
- melodien går i C-dur
følgje same mønster som
Døme
- verbet ‘slite’ går som ‘bite’

Faste uttrykk

den går ikkje!
historia, orsakinga blir ikkje godteken
gå an
vere mogleg, akseptabel eller tillaten
det må gå an å be om ein verdig debatt
gå att
- vise seg etter døden
  historier om døde som går att
- vise seg på nytt (fleire gonger);
  stadig dukke opp
  ei formulering som går att i mange avtalar
gå av
- bli avfyrt;
  smelle
  skotet gjekk av
- dele seg;
  brotne
  staven gjekk av på midten
- slutte (i stillinga) etter nådd aldersgrense
gå av med sigeren
vinne
gå av seg
utvikle seg; hende, bere til
gå av stabelen
- bli sjøsett
- gå føre seg, bli skipa til
  festivalen går av stabelen første laurdag i juli
gå bort
- verte borte;
  forsvinne
  flekken gjekk bort
- døy
  han gjekk bort etter kort tids sjukdom
- vitje andre
gå fløyten
gå tapt;
ikkje bli av
pengane gjekk fløyten
gå for det
omkome, krepere
gå for langt
gå for vidt;
overdrive
nei, no går det for langt!
gå for presten
gå til konfirmantundervisning
gå for seg
hende, bere til
gå for vidt
overdrive
gå fram
gjere (noko) (slik eller slik)
gå fram av
vere tydeleg frå (samanhengen)
gå framover
ha framgang
gå fri
sleppe straff;
sleppe unna
gå frå
slutte å følgje eller etterleve
gå frå ei avtale
gå frå konsepta
miste fatninga
gå frå kvarandre
skiljast
gå frå vitet
bli galen;
gå frå forstanden;
miste vitet
eg held på å gå frå vitet
gå føre seg
hende, skje
undervisninga går føre seg i klasserommet;
samlinga vil gå føre seg utandørs;
debatten har gått føre seg i fleire månader
gå i seg sjølv
granske (skyld og liknande hos) seg sjølv
gå i stå
stoppe opp
planlegginga har fullstendig gått i stå
gå i vasken
ikkje bli noko av
turen gjekk i vasken
gå igjen
- vise seg på nytt (fleire gonger);
  stadig dukke opp
- vise seg etter døden
gå imot
- gå til åtak på eller forsvare seg
  gå imot fienden
- kjempe mot;
  motarbeide
  gå imot eit framlegg
gå inn
- om blad, avis: slutte å kome ut
- om tips, spådom: bli oppfylt, lykkast
gå inn for
vere talsmann for, stø; satse på, leggje vinn på (noko)
gå inn på
- ta (nærmare) for seg
- samtykkje i
gå inn under
bli rekna som ein del av eller vere omfatta av
gå med
- bli brukt av forsyningar, råvarer o.l.
  det gjekk med 50 brød
- (om person) stryke med;
  døy
gå med på
samtykkje i;
vedgå (noko)
gå ned
minke
gå om
handle om;
dreie seg om
gjer greie for løysinga, elles minnest vi ikkje kva det går om
gå opp
- auke, stige
  talet på smitta gjekk opp
- gje full løysing
  reknestykket gjekk opp;
  kabalen gjekk opp
- rakne
  gå opp i saumane
- smelte, tine
  vatna går opp;
  isen går opp
gå opp for
(brått) bli klart, tydeleg for
det gjekk eit lys opp for han
gå opp i
i matematikk: få eit heilt tal som kvotient når ein deler eit tal på eit mindre tal
3 går opp i 9
gå opp i opp
om to eller fleire ting: vege kvarandre opp, jamne (seg) ut
gå over
ta slutt;
gje seg
sjukdomen gjekk over til slutt
gå over til
skifte side, ta til å bruke
gå på
- ta fatt
  huset fortener nokon som kan gå på med nytt mot
- gjelde
  krtikken går på person, ikkje sak
- få som resultat
  gå på tap
- vere avhengig av, nytte
  gå på stoff;
  gå på medikament
gå rundt
- kantre, velte, tippe over
- ha god nok økonomi til å klare alle utgiftene
  kafeen treng fleire kundar for å få det til å gå rundt
gå saman
- ha følgje
- høve saman;
  harmonere
  fargane går ikkje saman
gå seg bort
gå seg vill
gå seg fast
gå til ein korkje kan kome fram eller attende
gå seg vill
rote seg bort;
forville seg
gå til
- setje i verk;
  kome i gang med
  gå til åtak;
  gå til verket;
  gå til streik;
  gå til nedlegging
- bere til, skje;
  ha seg
  han fortel om korleis det gjekk til då bygda fekk traktor;
  korleis gjekk det til at det blei nybygg?
- (om person) døy
gå tilbake
- minke i storleik eller kvalitet;
  verte mindre eller dårlegare
  partiet gjekk tilbake i oppslutnad
- falle attende til tidlegare tilstand
  gå tilbake på eit løfte;
  gå tilbake på krav
- vende attende til ein stad eller ein tilstand
  vi gjekk tilbake til bilen
gå under
søkke; øydeleggjast
gå unna
- halde seg borte frå;
  vike for nokon eller noko
- gå føre seg i raskt tempo;
  gå fort
  flyttinga gjekk unna på ei helg
- få rask avsetnad
  varene går unna
gå ut
- ikkje vere gyldig lenger;
  overskride
  fristen går ut i neste veke;
  avtalen gjekk ut for ei stund sidan
- dra til utestad
  har du planar om å gå ut på byen i kveld?
gå ut frå
byggje på, rekne med (noko)
gå ut frå at alt er rett
gå ut med
gjere offentleg kjend
gå ut med ein bodskap
gå ut mot
kritisere (nokon) sterkt
gå ut over
råke (nokon), verke på, få følgjer for
gå ut på
dreie seg om, handle om, vere om, gjelde
gå åt
miste livet;
stryke med;
omkome
ha noko å gå på
ha romsleg (med tid, midlar, krefter)
ikkje gå an
- ikkje la seg gjere
- ikkje søme seg
kva går det av deg?
korleis er det du ber deg åt?
la gå
- ikkje hindre;
  gje lov til
  dei let han gå
- det får så vere
  men lat gå, det kunne vere moro å prøve
noko som går
sjukdom som mange får samstundes
det er noko som går
som ein står og går
slik ein nettopp da er kledd; ubudd
så gjekk vi da
la oss gå

Artikkelside

templat

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

noko som tener som eit form- eller funksjonsmessig utgangspunkt;

mal

Artikkelside

tangens

substantiv hankjønn

Opphav

av latin linea tangens ‘linje som rører ved’

Tyding og bruk

i matematikk: funksjon som tek utgangspunkt i høvet mellom den motståande og den hosliggjande kateten til ein vinkel i ein rettvinkla trekant;

symbol tan;

til skilnad frå sinus (1) og cosinus

Artikkelside

Resultater per side:

Avansert søk

Bokmålsordboka 84 oppslagsord

utgangspunkt

Betydning og bruk

Eksempel

legge til grunn

Betydning og bruk

Eksempel

spiss vinkel

Betydning og bruk

Eksempel

spiss 2II

Opphav

Betydning og bruk

Eksempel

Eksempel

Eksempel

Faste uttrykk

tekst

Opphav

Betydning og bruk

Eksempel

Eksempel

Eksempel

Faste uttrykk

templat

Betydning og bruk

tangens

Opphav

Betydning og bruk

på viddene

Betydning og bruk

Eksempel

fra utsiden

Betydning og bruk

Eksempel

etter det

Betydning og bruk

Eksempel

Nynorskordboka 82 oppslagsord

utgangspunkt

Tyding og bruk

Døme

snakke

snakka

Opphav

Tyding og bruk

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Faste uttrykk

ute

Opphav

Tyding og bruk

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Faste uttrykk

spiss vinkel

Tyding og bruk

Døme

spiss 2II

Opphav

Tyding og bruk

Døme

Døme

Døme

Faste uttrykk

tekst

Opphav

Tyding og bruk

Døme

Døme

spiss 2

spiss 2

gå 1