Avansert søk

Nynorskordboka 8 oppslagsord

stær

substantiv hankjønn

Opphav

lågtysk star av starr ‘stiv’

Tyding og bruk

nemning på ymse slags augesjukdomar
- grøn stær – sjå grøn (1);
- grå stær – sjå grå (1, 1)

stærblind

adjektiv

Opphav

frå lågtysk

Tyding og bruk

blind av stær
heilt blind;
stokkblind

katarakt

substantiv hankjønn

Opphav

frå gresk , av katarrassein ‘falle ned’

Tyding og bruk

om utanlandske forhold: langstrekt foss (1) eller stryk (1)
augesjukdommen grå stær

grå 1

adjektiv

Opphav

norrønt grár; samanheng med gry (

Tyding og bruk

som har ein farge mellom kvit og svart
Døme
- eit grått hus;
- grå som oske;
- få grått hår
gusten og sliten å sjå til
Døme
- vere grå i huda;
- bli gammal og grå
gråhåra
Døme
- han vart tidleg grå
skya, disig, uklar (1)
Døme
- grått vêr;
- det er grått i dag
lite spennande;
fargelaus, trist, einsformig
Døme
- den grå kvardagen;
- eit grått tilvære;
- grått humør;
- ikkje sjå dei eldre som ein grå masse
som går utanom lova eller offisielle kanalar;
ukontrollert (1), uregulert (2);
ureglementert
Døme
- låne pengar på den grå pengemarknaden;
- svarte og grå pengestraumar;
- grått arbeid

Faste uttrykk

avskil på grått papir
plutseleg oppseiing
ho fekk avskil på grått papir
dei små grå
hjernecellene, hjernen
bruke dei små grå;
ein aktivitet som skjerpar dei små grå
grå eminense
person som held seg i bakgrunnen, men likevel har stor reell makt i kraft av å påverke mektige personar
ein grå eminense i amerikansk musikkliv
grå mus
person med kjedeleg og anonym framtoning
ein spion skal helst vere ei grå mus utan fortid
grå stær
augesjukdom der linsa i auget er uklar og ugjennomsiktig
i mørkeret er alle kattar grå
i mørkeret er alle skilnader viska ut
setje grå hår i hovudet på nokon
stadig valde ein annan uro og bry

grøn

adjektiv

Opphav

norrønt grǿnn; samanheng med gro (

Tyding og bruk

som har ein farge som friskt gras (og som ligg mellom gult og blått i fargespekteret)
Døme
- grønt gras;
- grøne enger;
- ei grøn jakke;
- den grøne øya
med bleik andletsfarge som tyder på at ein er sjuk, uvel eller utilpass
Døme
- bli grøn av kvalme;
- bli grøn av sinne
umoden
Døme
- grøne bær;
- sylte grøne tomatar
om folk: urøynd, ung
Døme
- han er for grøn til denne stillinga;
- i min grøne ungdom
med mål om å verne om natur og klima;
miljøvenleg
Døme
- grøne politikarar;
- grøne verdiar;
- satse på grøne arbeidsplassar

Faste uttrykk

ergre seg grøn
ergre seg fælt
graset er alltid grønare på andre sida av gjerdet
det andre har, verkar betre enn det ein sjølv har
grøn av misunning
svært misunneleg
grøn bølgje
- samordna lysregulering slik at ein får grønt lys (1) i fleire kryss på rad
- politisk straumdrag som legg vekt på grøn (5) politikk
grøn energi
fornybar energi
grøn lunge
grøntområde
folk treng grøne lunger å gå tur i
grøn mann
lysande grøn menneskefigur i trafikklys som markerer at det er klart for fotgjengarar
kome seg over vegen medan det er grøn mann
grøn revolusjon
- det å føre inn nye hardføre sortar av korn, mais og ris som gjev stor produksjonsauke i landbruket
  den grøne revolusjon i Asia
- gjennomgripande endring i meir miljøvenleg retning;
  grønt skifte
  byrje på ein grøn revolusjon med overgang til meir miljøvenleg teknologi
grøn stær
augesjukdom med sterkt væsketrykk i det indre av auget
grønt lys
- trafikklys som varslar klar bane
- klarsignal, løyve
  få grønt lys for å setje i verk planen
grønt skifte
gjennomgripande endring i meir miljøvenleg retning
vere budd på det grøne skiftet;
eit grønt skifte krev eit heilskapleg grønt tankesett
i det grøne
ute i naturen;
i det fri
love gull og grøne skogar
love rikdom eller andre gode

augesjukdom, augnesjukdom

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

sjukdom som råkar auga

Døme

risiko for å utvikle augesjukdomen grøn stær

stare 2

stara

verb

kløyvd infinitiv: -a

Opphav

norrønt stara; samanheng med stær

Tyding og bruk

sjå stivt på noko;

Døme

stare og glo

glaukom

substantiv inkjekjønn

Opphav

av gresk ‘strålande, grønblå’

Tyding og bruk

grøn stær