Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
Eitt treff

Nynorskordboka 27 oppslagsord

etteropplæring

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

supplerande opplæring etter at ein er ferdig med den eigenlege opplæringa;
Døme
  • dei får etteropplæring i tryggleik kvart femte år
Artikkelside

G 1, g 1

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

  1. Døme
    • stor G;
    • liten g;
    • g kjem etter f i alfabetet;
    • ha vanskar med å uttale lyden g
  2. (note (2, 1) for) femte tonen (3 i C-durskalaen;
    jamfør g-moll og G-dur
Artikkelside

førtital

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

  1. det femte tiåret i eit hundreår, særleg tiåret 1940–1949
    Døme
    • frå hundreårsskiftet og fram til tidleg førtital;
    • ho starta jazzkarrieren på 40-talet
  2. mengd på om lag 40
    Døme
    • eit førtital demonstrantar
Artikkelside

heis

substantiv hankjønn

Opphav

av heise

Tyding og bruk

  1. innretning til å frakte varer eller personar opp eller ned med, i vertikal eller skrå lei;
    Døme
    • ta heisen til femte etasje
  2. øvre hjørne på trekanta segl

Faste uttrykk

  • gå i heisen
    gå tapt;
    gå til grunne
  • kome i heisen
    (etter gammal straffemetode til sjøs som gjekk ut på at ein vart heist opp i råa med ein stropp under armane) kome i knipe, kome ille ut;
    bli stilt til ansvar
Artikkelside

hjul

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt hjól

Tyding og bruk

  1. rund skive eller ring med eiker som sviv rundt ein aksel
    Døme
    • ei kjerre med to hjul;
    • det er mange små hjul i eit urverk
  2. i overført tyding: krinslaup, utviklingsgang
    Døme
    • vi er alle små hjul i samfunnsmaskineriet
  3. noko rundt som minner om eit hjul
    Døme
    • eit hjul av eld;
    • eit hjul av lys

Faste uttrykk

  • femte hjul på vogna
    (kjenne seg som, vere) til overs
  • halde hjula i gang
    syte for at verksemda går som vanleg
  • liggje på hjul
    køyre, springe like bak ein annan;
    lure like bak
  • slå hjul
    svinge kroppen sidelengs i ein boge heilt rundt med mellomlanding på hendene
  • stegl og hjul
    om eldre forhold: spiss stong og hjul som avretta forbrytarar vart lagde på
    • bli lagd på stegl og hjul
Artikkelside

gir 3

substantiv inkjekjønn

Uttale

gir

Opphav

av engelsk gear, opphavleg ‘utstyr’; samanheng med gjere

Tyding og bruk

  1. tannhjulsmekanisme som overfører roterande rørsle frå ein aksel til ein annan og gjev utveksling, og som tillet varierande fart;
    Døme
    • setje bilen i femte gir;
    • sykkelen har tolv gir;
    • skifte gir

Faste uttrykk

  • få/setje ræva i gir
    få opp farten, skunde seg
    • få ræva i gir og kom!
    • set ræva i gir og få det unnagjort!
Artikkelside

ættlekk

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

  1. einskilt ledd i ei slektslinje;
    ledd, lut i ei avstammingsrekkje;
    Døme
    • etter fire ættledd vart løysingen fri bonde;
    • ætta sit på garden i femte ættleddet
  2. menneske (dyr, vokstrar) som er fødde nokolunde samstundes;
    Døme
    • dei fleste av oss i mitt ættledd;
    • det yngre, eldre ættleddet
  3. Døme
    • for fleire ættledd sidan;
    • tuberkulosen har herja i fleire ættledd
Artikkelside

ættledd

substantiv inkjekjønn

ættled

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

  1. einskilt ledd i ei slektslinje;
    ledd, lut i ei avstammingsrekkje;
    Døme
    • etter fire ættledd vart løysingen fri bonde;
    • ætta sit på garden i femte ættleddet
  2. menneske (dyr, vokstrar) som er fødde nokolunde samstundes;
    Døme
    • dei fleste av oss i mitt ættledd;
    • det yngre, eldre ættleddet
  3. Døme
    • for fleire ættledd sidan;
    • tuberkulosen har herja i fleire ættledd
Artikkelside

epsilon

substantiv hankjønn

Opphav

frå gresk

Tyding og bruk

femte bokstav i det greske alfabetet (ε, Ε)
Artikkelside

vogn

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt vagn m; samanheng med vege (2

Tyding og bruk

  1. køyretøy, transportreiskap med overstell som må kvile på minst éin aksling med hjul på kvar side
    Døme
    • barnevogn;
    • handvogn;
    • jernbanevogn;
    • hest og vogn;
    • faren ville ikkje låne bort vogna – bilen;
    • ho kjende seg som femte hjul på vogna – til overs
  2. vognlass
    Døme
    • fire vogner sand
  3. maskindel som går att og fram
    Døme
    • vogna på ein skrivemaskin
Artikkelside
Side 2 av 3