Avansert søk

Vanleg søk

Nynorskordboka 22 oppslagsord

samtid

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

tidsrom som fell saman med notida eller med levetida til ein person, ei gruppe eller eit fenomen;
notid (1)
Døme
- vere lite akta i si eiga samtid
folk som lever (eller levde) på same tid
Døme
- samtida miskjende henne

Artikkelside

treffe

treffa

verb

Opphav

av tysk treffen; same opphav som drepe

Tyding og bruk

kome i samband med;
finne (5, 1), møte (2, 2)
Døme
- treffe nokon til lunsj;
- treffe kvarandre i utlandet;
- ho har eg ikkje treft før;
- han er vanskeleg å treffe i kontortida
finne målet;
komme borti;
råke (3, 1)
Døme
- treffe midt i blinken;
- snøballen trefte glasruta;
- soldaten var treft;
- treffe bakken med eit plask
gjere eit vellykka val eller ei vellykka handling;
lykkast
Døme
- treffe med timinga;
- treffe med investeringane
vekkje kjensler
Døme
- historia trefte meg hardt;
- kjenne seg treft av kritikken;
- treffe nokon midt i hjartet
gje ei slåande skildring av noko;
jamfør treffande
Døme
- filmen trefte samtida godt;
- kritikken treffer rett

Faste uttrykk

treffe på
møte nokon tilfeldig;
støyte på
treffe på ein gammal ven på flyplassen
treffe seg
hende ved slump
det trefte seg slik at dei fekk reise i lag

Artikkelside

puls

substantiv hankjønn

Opphav

av latin pulsus ‘slag, støyt’

Tyding og bruk

rytmisk trykkauke i pulsåre i takt med hjarteslaga;
hjarteslag i minuttet;
pulsslag
Døme
- ho har ein puls på 70 slag i minuttet;
- pulsen hans var høg under treninga;
- den skadde har svak puls
kortvarig, brå endring i elektrisk spenning;
kortvarig partikkel- eller lysstråle
regelbunden rytme, til dømes i musikk

Faste uttrykk

kjenne nokon på pulsen
finne ut kva ein person verkeleg vil eller meiner
ta pulsen
kjenne på pulsåre og telje hjarteslaga ei viss tid
ta pulsen på
- kjenne på pulsåre og telje hjarteslaga ei viss tid
  legen tok pulsen på pasienten
- undersøkje kva som verkeleg går føre seg
  filmen tek pulsen på samtida

Artikkelside

forut

preposisjon

Opphav

av tysk voraus; av for ( og ut

Tyding og bruk

lenger framme (2), føre (3, 1)
Døme
- land i sikte forut
på eller mot fremste del av dekk på ein båt;
til skilnad frå akterut (1)
Døme
- matrosen stod forut

Faste uttrykk

forut for
før (3, 1);
i forkant av
forut for valkampen;
i tiåra forut for okkupasjonen
forut for si tid
lenger framme i utvikling enn samtida
musikken var forut for si tid

Artikkelside

ettertid

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

tidsrom etter samtida eller notida;

tid frå no (eller da) av;

tid etterpå

Døme

no i ettertid ser vi annleis på det;
vi må tenkje på ettertida

Faste uttrykk

for ettertida
for tida etter denne;
heretter
det blir ei oppgåve for ettertida;
dette må vi berge for ettertida

Artikkelside

ta pulsen på

Tyding og bruk

Sjå: puls

kjenne på pulsåre og telje hjarteslaga ei viss tid
Døme
- legen tok pulsen på pasienten
undersøkje kva som verkeleg går føre seg
Døme
- filmen tek pulsen på samtida